Suriye'deki silahlı muhaliflerin sahada adeta şimşek hızıyla ilerleyerek Halep ve Hama’yı almaları bu grupların kimler olduğu ile ilgili soruları gündeme getirdi. İdlib’deki ‘Askeri Harekât Dairesi’ bünyesinde ‘Saldırganlığı Caydırma’ operasyonuna katılan silahlı grupların bir kısmına göz atalım...
Son günlerde Suriye sahasında çok hızlı gelişmeler yaşanıyor. 27 Kasım 2024’te başlayan, İdlib merkezli silahlı muhalif güçlerin “Saldırganlığı Caydırma” kod adlı operasyonu Suriye’nin kuzeybatı bölgesinde alan kontrolünde hızlı değişimlere sahne oldu. Halep rejimin elinden çıktı, muhalifler Halep’in güneyindeki Hama’yı bile aldı. Diğer taraftan, benzer bir operasyon da “Özgürlük Şafağı” kod adıyla Halep’in kuzeyindeki Tel Rıfat’ı hedef aldı. Bu hızlı gelişmeler Gazze, Lübnan ve Ukrayna’da savaşın devam ettiği bir ortamda gözlerin tekrar Suriye’ye çevrilmesine neden oldu.
SORUNA DİPLOMATİK ÇÖZÜM
Sorunun diplomasi ve müzakereler yoluyla çözülememesi durumunda Suriye bayağı karışacak demektir. Astana Süreci'nin garantörleri Türkiye, Rusya ve İran’ın Doha’da yapmaları beklenen görüşmeden ne sonuç çıkacağı da merakla bekleniyor olacak. Ayrıca, sahadaki gelişmeler, silahlı muhalefetin hakimiyetini nerelere kadar uzatacağı özellikle Türkiye’de yakından takip ediliyor olacak. Sahadaki gelişmeler Türkiye’nin Suriye ile 910 kilometrelik sınırı boyunca ulusal güvenlik endişeleri yanında, iç savaş başladığından bu yana sırtlandığı göçmen sorunu da açısından da büyük önem arz ediyor. Suriye'deki silahlı muhaliflerin, sahada adeta şimşek hızıyla ilerlemeleri bu grupların kimler olduğu ile ilgili soruları da akıllara getirdi.
İDLİB MİKRO DEVLETİ
Suriye iç savaşı, arkasında bölünmüş bir coğrafya ve harita bıraktı. Rejim yanında terörist PKK’nın uzantısı ve ABD tarafından fonlanıp silahlandırılan ve de ABD üsleri üzerinden korunan PYD/YPG ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda “Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi”ni kurdu. DEAŞ yeraltına indi. Suriye Milli Ordusu kuzeyde bazı bölgelere hâkim.
Bir de de-facto İdlib mikro devleti var; 11 bakanlı “Kurtuluş Hükümeti”, Şura Meclisi, Siyasi İşler Dairesi, Kültür Dairesi var.
İdlib iç savaş esnasında bayağı yüklü bir göç de aldı ve nüfusu beş milyona yaklaştı. Son günlerde Halep’i ele geçiren silahlı güçler işte buradan harekete geçtiler.
Muhalif silahlı güçlerin son yıllarda İdlib’de yürüttükleri bir hükümet ve düzenleri var. 2019 yılında askeri güçlerini birleştirmek ve İdlib, Halep, Lazkiye ve Hama kırsalında operasyonları koordine etmek için “Fethul Mubin Operasyon Odası”nı kurdular.
ASKERİ OPERASYON İDARESİ
Daha sonra silahlı gruplar 2023 yılında bölgede faaliyet gösteren silahlı gruplara yönelik yeni bir askeri güç oluşturulması yönünde düzenleme yapıldığını duyurdular.
27 Kasım 2024’te “Saldırganlığı Caydırma” operasyonu ile birlikte ‘Askeri Harekât Dairesi’ gün yüzüne çıktı. Daire, Fethul Mubin Operasyon Odası’ndaki aynı silahlı grupları, yani, Hey’etü Tahriri Şam, Ahraru Şam Hareketi, Ulusal Kurtuluş Cephesi ve Türkistan İslam Partisi’ni içeriyor.
Konu ile ilgili, telefonda Yeni Şafak’a konuşan “Askeri Harekât Dairesi” liderlerinden Ahmet Dalati, daire içerisinde 12 grubun olduğunu ama hiç kimse adına değil, daire adına hareket edildiğini, kimsenin isminin zikredilmediğini, kimsenin bayrak vs. taşımadığını söyledi. Böylece gruplar dışarıya bir birlik, homojenlik mesajı vermek istiyor.
SİLAHLI GRUPLAR
‘Askeri Harekât Dairesi’ bünyesinde ‘Saldırganlığı Caydırma Operasyonu'na katılan ana silahlı gruplara da bir göz atalım.
* Hey’etü Tahririş
Şam (HTŞ): Suriye’deki silahlı grupların en önde gelen ve en büyüklerinden olup, 5 grubun birleşmesinden oluşmuştur. Daha sonra çeşitli tugaylar ve dini şahsiyetler de HTŞ’ye katılmıştır.
HTŞ’nin kod adı Ebu Muhammedil Culani ve ABD’nin Irak hapishanelerinde seneler geçirmiş olan lideri ile birlikte birkaç isim değişikliği ve dönüşüme uğrayan bir tarihi vardır. Culani, DEAŞ’ın Suriye kolunu oluşturmak üzere gönderilmiş ve 2012 yılında ‘Nusra Cephesi’ni kurmuş ama bir yıl sonra onlardan kopmuş ve El-Kaide’ye biat etmiştir.
HTŞ 2016 yılında bir kabuk daha değiştirecektir. Bu sefer El-Kaide ile de bağlarını koparacak, herhangi bir dış bağlığı olmadığını ilan edecek ve ismini de ‘Fethuş Şam Cephesi’ olarak değiştirecektir.
İsimde ve muhtevada değişim bununla da kalmayacak, 2017 yılı başında ‘Fethuş Şam Cephesi’, ‘Ensarud Din Cephesi’, ‘Ehli Sünnet Cephesi’ ve ‘Hak Tugayı’ birleşmesiyle Hey’etü Tahririş Şam kurulacaktır. Kuruluştan kısa bir müddet sonra Suriye’den ve yurt dışından çok sayıda kişi ve savaşçının yanı sıra çok sayıda başka grup da örgüte katılacaktır.
Bazı analistler HTŞ’nin uluslararası odaklardan terör yaftası yememek için sürekli kabuk değiştirdiğini öne sürse de süreç içerisinde örgütün Suriyelileşmek gibi bir amacı olduğu da göze çarpmaktadır. Nitekim, son operasyon esnasında ele geçirdikleri bölgelerde ‘kendilerinin halkın, halkın da kendilerinin bir parçası olduğunu’ söyleyerek intikamcı bir hisle hareket etmeyip kuşatıcı bir yaklaşım sergilemektedirler. Anlaşılan, HTŞ İdlib’de bir yönetim modeli oluşturmuş ve onu yaymaya çalışmaktadır.
Yine de HTŞ bazı ülkeler tarafından terör örgütü olarak listelenmekten kurtulamamıştır. ABD örgütün lideri Culani’nin başına 10 milyon dolar ödül koymuştur.
HTŞ fiilen İdlib’i kontrol etmekte ve 30.000’e kadar savaşçısı olduğu tahmin edilmektedir.
* Ulusal Kurtuluş Cephesi: Ulusal Kurtuluş Cephesi, İdlib vilayetinde, Suriye ordusunun bu bölgeye saldırı tehdidi üzerine, bir grup Suriyeli silahlı fraksiyonlarının bir araya gelmesi ile 2018 yılında oluşturulmuş bir birliktir ve Suriye Kurtuluş Cephesi ve Özgür İdlib Ordusu da dahil olmak üzere Suriye'nin kuzeyindeki Özgür Ordu’nun önemli fraksiyonlarını içermektedir.
En önemli hedeflerinden birinin ‘rejimin kurtarılmış bölgelere doğru ilerleme girişimlerine karşı koymak’ olduğunu ilan eden Suriye Kurtuluş Cephesi’nin bünyesinde, İdlib bölgesinde faaliyet gösteren, ‘Ahrar Ordusu’, ‘Suriye Şahinleri Tugayı’, ‘Şam Birliği’ ve ‘Nureddin ez Zenki’ Tugayları gibi çeşitli hareketler yer alıyor.
* Ahrar’uş Şam Hareketi: Suriye devriminin silahlı mücadele aşamasına girmesiyle birlikte 2011 yılında kurulmuştur. Kendisini ‘İslami, ıslahçı ve yenilikçi bir hareket’ olarak tanımlamakta, ‘Esed rejimini devirmeyi ve İslam devleti kurmayı amaçlayan kapsamlı bir askeri, siyasi, sosyal oluşum’ olarak görmektedir. Müslüman Kardeşler’e yakın bir oluşum olarak görülmektedir.+
Hareketin savaşçıları Suriye’nin çeşitli vilayetlerinde faal olmakla birlikte Suriye’nin kuzeyinde İdlib ve Halep vilayetlerinde daha güçlüdür. 15.000’den fazla silahlı unsuru olduğu tahmin edilmektedir.
Ayrıca bölgede Doğu Türkistanlı Uygur savaşçıların kurduğu Türkistan İslam Partisi ve Çeçenler gibi Kafkaslar'dan gelen savaşçılardan oluşan Kafkas Askerleri gibi yabancı gruplar da vardır.
* Suriye Millî Ordusu: Diğer taraftan Suriye’nin kuzeybatısında PKK bağlantılı terör örgütlerine karşı ‘Özgürlük Şafağı’ operasyonunu yürüten Suriye Millî Ordusu ise, Suriyeli muhalif örgütleri kapsayan ve çoğunluğu Suriyeli Arap ve Türkmen milislerden oluşan bir koalisyon olup Özgür Suriye Ordusunun bir devamı olarak yaklaşık 30 alt grubun birleşmesiyle 2017’de kurulmuş ve Suriye’nin kuzeyi ve kuzeybatısında bazı bölgeleri yönetmektedir.
Yukarıda belli başlı bazı silahlı grupları anlatırken görüldüğü üzere Suriye’de irili ufaklı, çok katmanlı onlarca silahlı grup birbiri ile çatışmaktadır. Suriye rejimi tarafında da onlarca yerli ve yabancı savaşçı gruplar vardır.
Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere sorunun kısa ve orta erimde diplomatik ve siyasi yollarla çözülmemesi durumunda Suriye’de iç savaşın ikinci merhalesinin fitili ateşlenmiş olacaktır ki hiç kimsenin yararına gözükmemektedir.
