Geçen haftaki dipnota istinaden Libya''yla devam ediyoruz. Libya''nın devrik lideri Muammer Kaddafi''nin ''Afrika Birleşik Devletleri Projesinden'' ve yeni bir rezerv para arayışından geçen hafta yayınlanan yazıda bahsetmiştik.

Aynı yerden devam…

Doğal kaynak zengini Ortadoğu''da yaşananları anlamak ve resmin bütününü görebilmek adına uluslararası ilişkiler, sosyoloji, siyaset bilimi kadar ekonomiyi de bir o kadar hesaba katmamız lazım. Bu nedenle yine veriler üzerinden gidelim.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) tarafından yayınlanan verilere göre Libya, 48 milyar varillik petrol rezerviyle dünya rezervlerinin yüzde 1.9''una sahip. Kuzey Afrika''nın bu güzel ülkesi doğalgaz açısından da oldukça zengin. 1.5 trilyon metreküplük doğalgaz rezerviyle gaz alanında dikkat çeken bir potansiyeli var.

Hampetrol fiyatlarının 20 dolar bandını aşmaya başladığı 2001 yılından 2011 sonuna kadar Libyalılar petrol ihracatından tam 314 milyar dolar gelir elde etti. Buna doğalgaz satışlarını da ilave ettiğiniz de ortaya 350 milyar dolarlık bir enerji geliri ortaya çıkıyor.

Libya, uzun yıllar boyunca petrol ve doğalgaz satışından elde ettiği gelirleri Batılı bankalarda muhafaza etti. 160 milyar dolara ulaşan bu büyük mevduatın zaman içerisinde yer değiştirebileceği konuşuldu. Batılı ülkeler de bu vesileyle daha ''şahin'' bir tutum sergilemeye başladılar. ''Arap Baharı''nın Libya''yı etkisi altında aldığı Şubat 2011''de Batılı güçlerin Libya''ya ait hesapları aceleyle dondurması bu tezi güçlendiriyor.

Yine o dönemde Reuters, AFP gibi ajanslardan da buna benzer bilgilerin geçtiğini hatırlamak da fayda var. Açıklanan verilere göre, 160 milyar dolarlık portföyün 37 milyar doları Amerikan, 20 milyar doları İngiliz kalan bölümü ise Fransız, İsviçre, Alman ve İtalyan bankalarında tutuluyordu. Bu paranın bloke edilmesi krizdeki Avrupa bankalarına adeta ilaç gibi geldi. Libya iç savaşının kısa vadede ilk kazanının Batılı bankalar olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.

Libya''da kim, ne kaybetti?

Bu bilgiler ışığında bir de son on yılın OPEC verilerine baktığımız zaman şunu görüyoruz; Libya''nın 2010 yılında 80.4 milyar dolar olan gayrisafi yurtiçi hâsılası 2011 yılında 36.8 milyar dolara düşmüş. (Libya''nın nüfusu yaklaşık 6 buçuk milyon kişi). Petrol ürünleri ihracatı aynı dönem için 46.1 milyar dolardan 11.8 milyar dolara düşmüş. Günlük petrol üretimi 1.48 milyon varilden 489 bin varile düşmüş, yani üçte birine. Ham petrolün varil fiyatı da (Libya Brega) 79.67 dolardan 112.89 dolara çıkmış. Doğalgaz üretimi ise 16.8 milyar metreküpten 7.8 milyar metreküpe düşmüş, yani yüzde 53 azalmış.

Libya''daki doğalgaz rezervlerine bakınca Irak rezervlerinin yarısı kadar, yani azımsanmayacak kapasitede olduğunu görüyoruz. Yıllık üretim kapasitesi ise (2010 rakamlarına göre) Azeri gaz üretim kapasitesiyle başa baş gidiyor.

Kısacası ihracatının neredeyse tamamı enerjiye dayalı olan Lübya''da enerji üretimi kaos yüzünden dibe vurmuş durumda…

Geçenlerde bir arkadaşım Bingazi girişinde Arapça ve İngilizce olarak ''Devrimin Beşiği Bingazi''ye Hoşgeldiniz'' yazılı bir tabela olduğundan bahsetti. İlginçtir ki Bingazi ve Kaddafi arasındaki sorun hiç bitmemiş. Bingazi Kaddafi''ye hem hayat vermiş, hem de sonunu getirmiş.

Hikâye şöyle… Yıl tam bilinmiyor ama altmışların sonu olsa gerek. Muammer Kaddafi Bingazi''de iken aniden rahatsızlanıyor ve hastaneye kaldırılıyor. Hastanedeki doktorlar Kaddafi''yi zehirlemek istiyorlar. Zira o dönemde de Kaddafi''nin Bingazililerle sorunu var. Hatta öncesinde de bazı suikast girişimleri olmuş. Hastanedeki hemşirelerden biri doktorların onu öldürmek istediğini haber veriyor. Gönlü zengin diktatör de ''dile benden ne dilersen ya Safiye'' deyince Safiye hemşire de ''evlen benimle ya diktatör'' diyor ve evleniyorlar.

İşte ikinci eşi olan Safiye Farkas, Kaddafi''ye Seyful İslam dahil tam yedi çocuk veriyor, bölgedeki birçok lider eşine göre düşük profilde bir hayat sürüyor, geri planda duruyor. Bingazi''deki olaylar patlak verdiğinde isyancılar Safiye''ye ''seninle ve çocuklarınla sorunumuz yok. Gelin bize katılın, sana da onlara da zarar vermeyeceğiz'' teklifinde bulunsa da Safiye diktatör eşini terk etmiyor.