Mardin'in Mazıdağı ilçesindeki Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri, 1 milyon 580 bin metrekarelik bir alanda 5 ana fabrika 17 yardımcı tesisten oluşuyor.
Tesiste, tasarım ve yapım aşamasında 22 ülkeden 285 yabancı mühendis Mazıdağı’nda Türk mühendisler ile birlikte çalıştı.Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri Genel Müdürü Emre Kayışoğlu'nun verdiği bilgilere göre tesise yapılan toplam yatırım 1.2 milyar doları geçti.
Emre Kayışoğlu, fabrikanın ilk etapta Türkiye’deki fosfatlı gübre pazarının yüzde 20’sine sahip olacağını ve yılda 500 bin ton Diamonyum Fosfat(DAP) veya müdahili fosfatlı gübre türevleri üretileceğini de belirtti.
"2 köyün istihdam edilibilir nüfusun neredeyse tamamı burada çalışıyor"
Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri Genel Müdürü Emre Kayışoğlu, tesisin bölgenin çehresini nasıl değiştirdiğini açıkladı. Yatırım aşamasında, tesis tamamlandığında 1100 kişinin doğrudan çalışmasının planlanlandığını ancak şu anda bu sayıyı geçerek 1500’e ulaştıklarına dikkat çeken Kayışoğlu, "1500 kişiden toplam 1019 kişi Mardin sınırları içinden istihdam edildi. Yerel istihdama katkı prensibi bizim için çok önemli ve bu nedenle bin 19 Mardinli çalışanın 847’si ise Mazıdağlılardan oluştu. Şu anda fabrikaya yakın olan 2 köyün istihdam edilebilir nüfusunun nerdeyse tamamı tesislerimizde çalışıyor. Fabrikamıza sınır olan Kocakent köyünden 900 kişi inşaat aşamasında istihdam edildi. Şu anda ise 1500 kişilik fabrikanın 200’ü Kocakent sakinlerinden oluşuyor. Bu ise şu anlama geliyor; her evden bir kişi tesisimizde çalışıyor.’’ dedi.
"25 bin kişiye dolaylı iş imkanı sağladık"
Kayışoğlu, bir kişinin bile işe girmesinin kendileri için çok önemli olduğunu ifade ederek şunları söyledi: ‘’İnşaat aşamasında 5 bin kişiye doğrudan, 25 bin kişiye dolaylı iş imkânı sağladık. Tesis üretime başlayınca da 1.500 kişilik bir kadromuz oluştu. Mardin’in nüfusu yaklaşık 800 bin ve 200 bin kişi ise 18 yaş üstü hesaplanıyor. Mardin’de geçen yıl işsizlik oranı yüzde 25 idi. Şimdi ise bu rakam yüzde 20,6’ya inmiş durumda. Bu rakamlar tesissimizin bölgeye etkisini gösteriyor. Ekosistem geliştikçe bu rakamların olumlu yönde değişeceğini öngörüyoruz.’’
"Mühendisler geri döndü"
Kayışoğlu sadece işçilerin değil beyaz yakalıların da Mardinli olmalarına dikkat ettiklerini ve Mardin’den Türkiye’nin dört bir yanına göç eden mühendislerin, yöneticilerin memleketlerine dönmelerini sağladıklarını söyledi. Tesisin sahip olduğu özellikler yüzünden yabancıların da dikkatini çektiğini belirten Kayışoğlu, yabancı uyruklu 36 çalışan ile Mardin’e uluslararası köprü kurduklarını ifade etti.
İlçenin nüfusu arttı
Emre Kayışoğlu, yapılan yatırım ile hem Mardin’in hem de Mazıdağı’nın çehresinin değişmeye başladığına da dikkat çekti:
‘’ Mazıdağı’nın 2014 yılında 33 bin 70 olan nüfusu 2015’de 33 bin 930’a, 2016’da 33 bin 972’ye, 2017’de 34 bin 745’e ve 2018’de ise 35 bin 757’ye yükseldi. Bu rakamlar bize Mazıdağı’nın bölgede çekim merkezi olduğunu gösteriyor. Hatta sadece Mardin’i değil bölgeyi de etkiledik. İstihdamda Mardin’den sonra 139 çalışan ile Diyarbakır ikinci sırada geliyor.
Lokanta sayısı 20 kat, kiralar 3 kat arttı
Eti Bakır Mazıdağı Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri, ilçede de büyük gelişime neden olduğunu ifade eden Kayışoğlu, ‘’2012 yılında Mazıdağı bir kasaba gibiydi. 2012’de sadece bir lokanta olan ilçede şimdi 20’nin üzerinde yeme içme mekânı ve kafeler açıldı. Sadece 3 olan berber sayısı ise yine 20’nin üzerine çıktı. O dönemde yüksek katlı binaların sayısı bir elin parmakları kadar yokken şimdi şehirde siteler kurulmaya başlandı. Artık ilçede 2 futbol takımı ve 1 spor salonu buluyor. Bu gelişim doğal olarak bazı fiyatların artmasına da neden oldu. Daha önceleri 400 - 500 lira olan kiralar bin 200 liraya yükseldi.’’ diye konuştu.
"Aylık 10 milyon liralık katkı"
İlçenin ekonomik girdisine aylık 10 milyon liralık katkıda bulunduklarına vurgu yapan Kayışoğlu:
‘’Mazıdağı’na sadece istihdam sağlamıyoruz. Prensip olarak ihtiyaçlarımızı da Mazıdağı’ndan temin ediyoruz. İlçeye maaş gelirinin yanı sıra satın almalar yoluyla yaklaşık ayda 10 milyon TL bırakıyoruz.’’ şeklinde konuştu.
"Fabrikamız yılda 350 milyon dolarlık gübre, 270 milyon dolarlık metal ithalatının da önüne geçecek."
Kayışoğlu tesis hakkında ise şu bilgileri paylaştı:
"Metal geri kazanım ile entegre olan tek tesis Türkiye'de. Dünyada metal geri kazanım tesisleri var. Ancak gübre ile entegre olan tek tesis bizimki. Fabrikamız yılda 350 milyon dolarlık gübre, 270 milyon dolarlık metal ithalatının da önüne geçecek. Türkiye, gübre üretiminde kullanılan hammaddede bakımından yüzde 95 oranında dışa bağımlı bir ülke. Türkiye yıllık 5 milyon ton olan gübre tüketiminin yarısını ithal ediyor. İthalata yılda 1.1 milyar dolar para ödüyoruz. Kaldı ki; bu fabrika hammaddesinin yüzde 90'nını yurt içinden sağlayacak. Zaten, diğer yüzde 10'luk bölümü ise doğalgaz. Fabrikamızın elektriğini de fabrikamızda üreteceğiz. Sektörde kendi kendine yeten tek fabrika olacak. Hammadde konusunda da dışa bağımlı olmayacağımız için ürettiğimiz gübre ithalatın direk olarak önüne geçecek."
"Mardin'e göçün adresi oldu"
Eti Bakır Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisleri sadece Mardin’de yaşayanlara istihdam sağlamadığı geriye göçün de adresi oldu. İbrahim Eneş, 30 yaşında laborant uzmanı. Rusya’ya eğitim için gitti. Laborant uzmanı oldu, yıllarca Rusya’da çalıştı. Burada evlendi ve çocukları oldu. Şimdi ailesiyle birlikte baba ocağına kurulan dev tesiste işe başladı. Hasan Erbek, 25 yaşında. İstanbul Üniversitesi İngilizce İşletme mezunu. İstanbul’dan Mardin’e geldi.
İzmir’den Mardin’e uzanan bir hikaye
Tesiste çalışan Fatih Demir şunları söyledi: Liseden sonra 9 Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi İngilizce İşletme Bölümünü kazandım. İzmir’e yola çıktığımda artık doğduğum topraklara arada bir gelebileceğimi düşünüyordum. Büyük firmalarda çalışmanın her zaman daha iyi olduğunu biliyoruz. İşte bu yüzden de geri dönüşüm imkansıza yakındı. Fakat Eti Bakır’ın Mardin’de dev bir tesis kurduğunu duyduğumda başvurumu yaptım ve işe kabul edildim. Büyüdüğüm şehirde yaşamak ve onlara borcumu ödemek için fırsat kapıma gelmişti"
Fransa’dan Mazıdağı’na
Fransa'dan Mazıdağı'na dönen Bilal Aktemur ise, "Babam 1988 yılında bu fabrika devlette fosfat tesisi olarak işletilmekteyken 1996 yılına kadar burada çalıştı. Sonra fosfat tesisleri kapandığında Balıkesir’e tayini çıktı. Uzun yıllar burada çalıştı. Ben Fransa’ya yerleştim. 2012 yılında babamın hastalığı nedeniyle Türkiye’ye döndüm. Bir süre Bigadiç’te yaşadıktan sonra fosfat tesislerinin yerine kocaman bir fabrika kurulduğunu öğrendim. Memleketime dönmek için önüme çıkan bu fırsatı iyi değerlendirdim. Şimdi kendi topraklarımda bu ülkeye hizmet etmenin mutluluğunu yaşıyorum" dedi.
‘Hasan köyüne geri dön’ telefonu
Tesis çalışanlarından Hasan Erberk, "1994 yılında Mardin’de dünyaya geldim. Ortaokulu da Mazıdağı’nda okuduktan sonra Diyarbakır Anadolu Lisesi’ni kazandım. Bu benim için Mardin’e veda etmek anlamına geliyordu. Babam MTA’da memur olarak çalıştığı için kalabalık olan çocuklarının okumasını ve hayata tutunmasını istiyordu. Diyarbakır’da geçen 4 yılın sonunda hayallerim de büyümüştü. En büyük şehir olan İstanbul’da, İstanbul Üniversitesi İngilizce İşletme okudum. Dünyanın her yerine CV gönderdim. Abim bu fabrikada inşaat mühendisiydi. Beni aradı ve “Memleketimize dön” dedi. Hayallerimi fazlasıyla karşılayan bu tesis, veda ettiğim Mardin’e tekrar kavuşmamı sağladı. Bu tesis sadece istihdam anlamına gelmiyor. Ülkenin cari açığını ikame ediyor. Köyüme geri döndüm ve çok mutluyum" diye konuştu.
"Dünyanın en büyük tesisini arıyordum"
İlk ve orta öğretimimi Mazıdağı’nda tamamladıktan sonra İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi’nde okuduğunu belirten tesis çalışanlarından Nurşen Aktaş, "Mühendis olarak bilgilerimin tamamını kapsayan bir entegre tesiste çalışmak istiyordum. Ancak bu tesisin başka bir yerde, muhtemelen de yurt dışında olmasını bekliyordum. İşin açığı uzakta yaşama hallerinin devam etmesinden kaçış yok düşüncesindeydim. Dünyanın herhangi bir yerinde aradığım büyük tesisin benim topraklarımda kurulmuş olmasının ne kadar değerli olduğunu sadece ben anlayabilirim diye düşünüyorum. Şimdi arkadaşlarımın, ailemin yanında ve aradığım şirkette çalışıyorum. Bu yatırımı buraya kazandıran herkese minnettarım" dedi.
