Kölelerin dostluğu | Yasin Aktay

Dostluk insan olarak bu dünyada varlığımızı, misyonumuzu bilmek, anlamak, başka insanlarla olan ilişkilerimizin tabiatınıkavramak için üzerinde düşünmemiz gereken bir ilişki biçimi.

Aslında şu veya şekilde dostluklar kuruyoruz. Kime neden dostdiyoruz, kime neden düşman? Kiminle hangi gerekçelerle dost

kiminle hangi gerekçelerle hasım oluyoruz?

Beraber vakit

geçirmekten haz aldığımız insanlarla dostluğumuz mu var?

Dostlarımız olmadığı halde insanlarla sırf aldığımız

hazlarımızdan veya elde ettiğimiz çıkarlarımızdan dolayı ne

kadar teşriki mesai yapıyoruz?

Hangi insanlarla hangi tür

ilişkilerimize ne kadar değer veriyoruz?

Bunlara verdiğimiz cevaplar bizatihi bizim ne olduğumuzu ve istikametimizin ne olduğunugösteriyor. Elbette hazza, çıkara veya erdeme dayalı dostluklarvardır ve bunlardan hangisini ne kadar tercih ettiğimiz insan olarak istikametimizi ve kalitemizi ortaya koyuyor. Neticede bu datercihlerimizle ilgilidir.

Dostluk herşeyden

önce özgürlüğe dayalı bir ilişki biçimidir ve kendi içinde

hiyerarşi kabul etmeyen bir yapıya sahiptir

. Elbette insanlararasındaki bütün sevgi ilişkilerinin her türlü hiyerarşiden veher türlü kısıtlamalardan yoksun olduğunu söylemek anlamına gelmiyor bu. Yine de özgürce karar verilmiş bir ilişki dostluğun en temel şartıdır.

“Dostlarım, dost yoktur”

diyen

Aristoteles

kölelerin dostluğu olmadığı gibi özgür

bir insanın kölelerle dost olamayacağını da söylemiştir.

Dost olmak sevilmenin edilgenliğinden ziyade sevmenin

aktifliğinde bulunur ve bunun için simetrik bir ilişki dengesi

şarttır.

Bu açıdan bakıldığında

Hz. Musa

’nın Firavun Mısır’ında kölehaline getirilmiş olan

kavminden bir dostlar topluluğu oluşturma

konusunda verdiği mücadele çok trajik sayılabilir. Mısır’a özgür olarak gelmiş ve yerleşmiş olan İsrailoğulları bir süresonra köleleştirilmiş ve yaşarken kendi iradelerini kaybetmiş,dost olmaya karar verebilme kabiliyetlerini bile yitirmişler.

Hz.

Musa’nın verdiği mücadele kendi kavmine karşı, her ne

olurlarsa olsun kan bağı dolayısıyla, yani kardeşçe duygularla

taşıdığı sorumluluğun da bir yeri olduğunu anlatıyor.

Onun Firavun’dan talep ettiği şey elbette tanrılık taslamaması ve Allah’ın kullarını kendine kul etmemesidir, ama aynı zamanda insanlara zulmetmemesi, insanların iradelerini yok etmemesi,ideolojik-büyüleyici yöntemlerle halkının gözünü boyayıpakıllarını çelmemesi,

kendi kavmini özgür bırakmasıdır

.Hz. Musa’nın uzun ve çetrefilli mücadelesinin sonunda İsrailoğulları Firavun’unzulmünden, kontrolünden kurtulurlar. Kızıldeniz’i Allah’ınlütfu ve mucizesiyle,

Musa’nın rehberliğinde aşarlar ama

Hz. Musa için asıl trajedi orada başlar

O kendi kavmine

yaptığı liderliğe rağmen kendisini anlayacak, kendisiyle

koşulsuz dostane bir dayanışmada bulunacak kardeşi Harun’dan

başka bir dost bulamaz.

Özgürlüğüne

kavuşturduğu kavminin insanları özgürlüğün değerini

bilemeyecek durumdadırlar çünkü.

Kendilerine lütfedilen nimetin farkında bile değillerdir. Belki bedenlerine isabet eden kırbaçlar ve ağır çalışma yükünden kurtulmuş olmanın rahatlığını hissetmektedirler ancak, ama özgürlüğün değerini ve erdemini hissedebilecek durumda değillerdir. Kölelik insanın tabiatını bozan bir etki de yapmıştır çünkü.

Kızıldeniz’i aşıp Sina çölünde, dağlarında özgürlüğün tadına varıp bunu haketmek ve korumak için çalışacakları yerde daha ilk andan itibaren kendisine kaprisler yapmaya başlarlar. Dağ başında özgürlüğün sağlayacağı mutluluğun tadını, havasını hissetmek yerine karınlarını nasıl doyuracakları üzerinden bir kriz çıkarırlar, kendilerine hazır

Kudret helvası ve

Bıldırcın

gönderilir. Bir süre bu yiyecekleri yedikten sonratalep ettikleri şey, aslında ekonomik ve sosyal durumları kötüyken iyileşen bütün insanlar için ibretlik bir durum.

Soğan,

sarımsak ve mercimek isterler Hz. Musa’dan.

Ellerindeki iyi olanı unutup geçmişte kalmış olan daha kötüyü arzulamak, özlemek, onun nostaljisini yapmak.

“Daha kötü olanı, daha

iyi olana mı tercih ediyorsunuz?”

Ederler.

Bu hikayeden, bu

talep dönüşümünden aslında sosyolojik bir model üretmek hiç

de zor değildir. Nostalji, hele siyasi dile çevrildiğinde çoğu

kez daha kötü olanın daha iyi olana tercih edilmesi, ondan üstün

tutulması vehmi değil midir?

Ya dağda kula kulluğun zincirlerinden kurtulmuş özgürlüğü ciğerlerine kadarteneffüs etmeleri beklenen insanların peygamberlerinden kendilerine bir totem yapmasını istemelerine ne denir?

Başlarında

Allah’tan başka kimsenin ve hiç birşeyin kulluk etmeye ne layık

ne de müstehak olduğunu anlatan, onları özgürleştirmeye çalışan

bir peygamberleri varken bu zehaba kapılan insanlar Hz. Musa’ya ne

kadar dost olabilirlerdi?

Nitekim Hz. Musa Tur dağına rabbinden levhaları almaya gittiğinde kavmi o daha gelmeden Samiri’nin akıllarını çelmesi üzerine altından bir buzağı yapıp ona tapmaya bile başlamışlardır.

Hz. Musa

elinde aralarındaki dostluğu, hukuku tesis edecek emirlerle

döndüğünde gördüğü manzara karşısında gerçekten de

bunların aralarında hala “dost olmadığını” düşünmüş

olmalı

Dost yoktu, ama dostluk vardı ve dostluğun yükünü, anlamını gereğini taşıyacak dost gelecekti.

Gelmesi için bunun hazırlığını

yapmalıydı. Levhaları bir kenara bırakıp o levhaların,

emirlerin, hukukun değerini anlayabilecek bir vakte kadar onlara

dağlarda, kölelikten özgür olmanın hayat tarzını yaşattı.

Çobanlık yaptı onlara aslında. Rivayetler onun kavmini Filistin topraklarına yerleşecek hale gelinceye kadar dağlarda kırk yıl boyunca eğitmiş olduğunu söyler. Bu süre aslında bir nesil değişikliği anlamına geliyor.

Kırk yıl içinde kölelik

kültüründen, kişiliğinden hiçbir iz kalmayıncaya kadar, gerçek

dostluğun anlamını ve yükünü çekebilecek hale gelinceye kadar

dağlarda gezdiler.

Dostluk açısından

Hz. Musa’nın kişisel trajedisi bu dostlarıyla bir mürüvvet

görmemiş olması, o simetrik ilişkiyi kuramamış olmasıdır

Peygamber efendimizle karşılaştırıldığında tabi. Yoksa bir peygamber olarak nihayetinde görevini yerine getirmiştir.

Hülasa kölelerin

dostluğu, yol arkadaşlığı, hatta bazen siyasi müttefiklerle yol

arkadaşlığı bu tür trajik örneklerle doludur.

Kiminle ne için, kimin için dostuz? Yolda dostlarımıza yük mü oluyoruz, birbirimizin yükünü mü alıyoruz? Yol mu gösteriyoruz, beraber yol mu buluyoruz? Gideceğimiz yere doğru ortak erdemlerimizle bir muayyen kararımız mı var, birilerinin bizi götürdüğü belirsiz bir menzile doğru gözü kapalı mı ilerliyoruz?

Hele yolda daha

kötü olanları daha iyi olanlara tercih etmek gibi bir istidadımız

var mıdır?

Sürekli sormaya değer sorular.

#Dostluk

#Sina Çölü

#Kızıldeniz