Suriye'ye iç savaşın bitirilmesi için müzakerelerin yapıldığı Cenevre görüşmelerinden sonuç alınamaması üzerine, Ankara-Moskova-Tahran öncülüğünde ilki 22 Kasım 2017'de Soçi'de yapılan üçlü zirvenin ikincisi Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde gerçekleşti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, önceki gün Ankara'ya gelen konukları Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'yi dün Beştepe'de ağırladı. Erdoğan'ın ev sahipliğinde saat 13.20'de başlayan 'Suriye' konulu zirve, çalışma yemeği ile beraber 1 saat 40 dakika saat sürdü. Zirve sonrası liderler kameraların karşısına geçerek önemli mesajlar verdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, terör örgütleri arasında ayrım yapılmaması konusunun Suriye'nin toprak bütünlüğü konusunda çok önemli olduğunu vurguladı; Münbiç başta olmak üzere PKK işgalindeki bölgelere operasyon düzenlemekte kararlı olduklarını kaydetti. İşte Erdoğan'ın sözlerinden satır başları:
TÜM DÜNYA BİLSİN Kİ...
"Suriye konusunda şu hususun tüm dünya tarafından dikkate alınmasını bekliyoruz. Suriye'nin toprak bütünlüğünün sağlanabilmesi tüm terör örgütlerine aynı mesafede olunmasına bağlıdır. Türkiye, Fırat Kalkanı Harekâtı ile yaklaşık 3 bin teröristi imha eden, DEAŞ'a karşı en etkili mücadeleyi veren ülkedir. Aynı şekilde DEAŞ saldırılarında en büyük bedelleri ödemiş ülkelerden biri de biziz. Zeytin Dalı Harekâtı ile de aynı mücadeleyi, Suriye'nin bütünlüğünü ve geleceğini tehdit eden bir başka terör örgütü olan PYD/YPG'ye karşı veriyoruz. Her iki harekâtta şu ana kadar 4 bin kilometrekarelik alanı güvenli hale getirdik."
TEL RIFAT'I ÇALIŞIYORUZ
"Türkiye 3,5 milyon Suriyeli sığınmacıya ev sahipliği yapıyor. 160 bin Suriyeli Cerablus ve Bab bölgesine dönerek, vatanlarında yeni bir hayat kurdular. Afrin'de patlayıcı madde taramasını bitirdikten ve altyapıyı ayağa kaldırdıktan sonra bu bölgeye de yüz binlerce Suriyeli misafirimizin dönmek için beklediğini biliyoruz. Tel Rıfat bölgesini de oraya dönecek Suriyeli kardeşlerimiz için yaşanabilir hale getirmek için Rus ve İranlı dostlarımızla birlikte ortak çalışma yürütmeye hazırız. Münbiç başta olmak üzere PYD/YPG'nin kontrolündeki tüm bölgeleri güvenli hale getirene kadar durmayacağımızı bir kez de burada tekrarlamakta fayda görüyorum."
PYD-DEAŞ BİRLİKTE ÇALIŞIYOR
"PYD/YPG ile mücadelemiz Suriye'de DEAŞ'la mücadeleyi engelleyen veya aksatan değil tam tersine tamamlayan bir mahiyete sahiptir. DEAŞ ile PYD/YPG'nin aynı amaca hizmet ettiğini kabul etmeyen hiçbir anlayışın, Suriye'de kalıcı barışa ve istikrara hizmet edebilmesi mümkün değildir. Dikkat edilirse bu iki örgüt, sahada birbiriyle çatışıyor gibi görünen ama aslında sürekli birbirini besleyen, destekleyen, önünü açan bir anlayışla hareket etmektedir. Suriye'de kaos çıkartılmak istenen yerlere önce DEAŞ'ın yerleşmesinin önü açılmakta, sonra onunla mücadele bahanesiyle PYD/YPG sokulmakta ve böylece terör döngüsü tamamlanmaktadır. Bu arada ülkenin geleceği için mücadele eden Suriye'nin gerçek kahramanları sürekli ezilmekte, örselenmekte, katledilmektedir."
BU CENDEREDEN ÇIKARACAĞIZ
"Biz, kendi sınırlarımızı da tüm Suriye'yi de bu cendereden çıkartmakta kararlıyız. Suriye huzur bulmadan Türkiye huzur bulamaz, 911 kilometre sınırımız var ve akrabalık bağları olan bir yapıya sahibiz. Türkiye'nin Suriye'deki tüm operasyonlarda gereken her fedakarlığı yaparak, sivil kayıpların önüne geçmiştir. Bizim operasyon yürüttüğümüz şehirlerle, benzer müdahalelerle kontrol altına alınan diğer şehirlerin görüntüleri yan yana konduğunda ne demek istediğimiz daha iyi anlaşılacaktır."
IŞIĞI KUVVETLENEN BİR YOL
"DEAŞ ve YPG'li teröristlerden temizledikleri bölgelerdeki Suriyeliler şu anda hayatlarını huzur içinde sürdürüyor. Buna karşılık terör örgütünün etkinlik yürüttüğü bölgelerde, sürekli bir gerilim ve çatışma potansiyeli olduğu açıkça görülebiliyor. Yaşanan krizin ve çatışmaların kaybedeni Suriye halkıdır, kazananın kimler olduğunu ise hepimiz de gayet iyi biliyoruz. Önümüzde zor ama başarı ışığı giderek kuvvetlenen bir yol var. Ne Suriye'nin ne de bölgemizin geleceğinin üç beş terör örgütünün tasallutu altında kararmasına izin vermeyeceğiz."
- İşgalcilere mesajlar
- Üçlü görüşmenin sona ermesinin ardından liderler ortak bir açıklama yayınladı. Türkiye, Rusya ve İran'ın Suriye'nin toprak bütünlüğünün korunması için 'terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler yaratılmasına dair' her türlü girişimi reddettiği vurgulanan metinde, Suriye’nin egemenliğine, bağımsızlığına, birliğine, toprak bütünlüğüne ve belli bir fraksiyon temelinde olmayan yapısına kuvvetle bağlı olunduğu kaydedildi. Türkiye'nin güneyinde terör örgütü PKK'ya devlet kurdurmak isteyen ABD ile bölgeye asker göndereceğini bildiren Fransa'ya yönelik açık bir mesaj niteliğindeki ortak metinde şu ifadelere yer verildi:
'YENİ GERÇEKLİKLER' OLMAZ
"(Liderler) Kim tarafından gerçekleştirildiğine bakılmaksızın, atılacak adımların hiçbirinin ilgili BM kararları ve Suriye toplumunun tüm kesimlerinin temsilcilerinin iradesi tarafından tasdik edilen bu ilkelere halel getirmemesi gerektiğini vurgulamışlardır. Terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü girişimi reddetmiş, Suriye’nin egemenliği ve toprak bütünlüğü ile komşu ülkelerin ulusal güvenliğini zayıflatmayı amaçlayan ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını ifade etmişlerdir."
ANAYASA VURGUSU
"(Liderler) Suriye halkının desteğini alacak bir anayasayla sonuçlanmak üzere, Suriye halkının özgür iradesi temelinde Suriyelilerin öncülüğünde ve sahipliğinde yürütülecek kapsayıcı, özgür, adil ve şeffaf bir süreç ve katılmaya ehil tüm Suriyelilerin BM'nin uygun şekilde gözetimi altında oy kullanacağı serbest ve adil seçimler vasıtasıyla ihtilafa siyasi çözüm bulmalarında yardımcı olma gerekliliğini yinelemişlerdir. Terör örgütleri DEAŞ, Nusra Cephesi ve El Kaide veya DEAŞ’la bağlantılı tüm diğer bireyler, gruplar, teşebbüsler ve oluşumların ortadan kaldırılması için birlikte çalışmaya devam edileceği vurgulanmıştır."
İNSANİ YARDIM ÇAĞRISI
"(Liderler) Doğu Guta, Yermük, Fua ve Kefraya, İdlib ili, Hama ilinin kuzeyi, Rukban ve Rakka dahil olmak üzere tüm Suriye’deki vahim insani duruma tepki olarak alınan 2401 sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararını memnuniyetle karşılamışlar, çatışan taraflara, ateşkes ihlallerinden kaçınma da dahil olmak üzere, sözkonusu kararın hükümlerine uymaları konusunda güçlü çağrıda bulunmuşlardır. İlave insani yardım göndermek, mayın temizliği faaliyetlerini kolaylaştırmak, sosyal ve ekonomik tesisler de dahil olmak üzere temel altyapı unsurlarını eski haline getirmek ve tarihi mirası korumak suretiyle Suriye’ye yapılan yardımı artırmaları için başta BM ve insani ajansları olmak üzere uluslararası topluma güçlü çağrıda bulunmuşlardır."
- Ankara’da yoğun trafik
- * Saat 10.30:Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye-Rusya-İran Zirvesi için Türkiye’ye gelen İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'yi Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde karşıladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İran Cumhurbaşkanı Ruhani’yi Külliye protokol kapısında karşıladığı tören basına kapalı gerçekleşti.
- * 10.55:Erdoğan ile Ruhani arasındaki ikili görüşme başladı.
- * 11.55:Erdoğan'ın Ruhani ile görüşmesi sona erdi.
- * 12.00:İran Cumhurbaşkanı Ruhani ile Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Putin'in görüşmesi başladı.
- * 13.05:Ruhani-Putin görüşmesi sona erdi.
- * 13.20:Liderler üç ülkenin bayrakları önünde aile fotoğrafı çekildi.
- * 13.22:Üçlü zirve başladı
- * 15:30:Üç lider, daha önce saat 17:00 olarak duyurulan ortak açıklamayı erkene çekerek 15.30'da kameraların karşısına çıktı.
Toprak ameliyatına izin yok
Ankara Zirvesi sonrası basın toplantısında Erdoğan, "Suriye'nin toprak bütünlüğü bizim olmazsa olmazımızdır", "Terörizmin Suriye'den ülkemize tacizde bulunmasına fırsat vermeyi asla kabul etmemiz mümkün değil" ve "Biz bu toprak ameliyatlarına sıcak bakmıyoruz. Bu bölge, bunların geçmişte çok bedelini ödedi" şeklinde mesajlar verdi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise üç ülkenin Suriye konusundaki işbirliklerini tüm yönleriyle artırmaya karar verdiklerini belirtirken, "Türkiye, Rusya ve İran'ın ortak kararı Suriye'nin egemenliği ve toprak bütünlüğünün sağlanmasından yanadır" dedi. İran lideri Hasan Ruhani de, "Suriye'nin toprak bütünlüğü, milli egemenliği, Suriye'nin birliği ve bağımsızlığı en önemli amaçlar olarak herkes tarafından dikkate alınması gerek" diye konuştu. ABD'nin DEAŞ ve El Nusra gibi örgütlerin uzun süre bölgede kalmasını istediğine dikkat çeken Ruhani,
TEK ÇÖZÜM ASTANA
Suriye'nin geleceğine hiçbir ülkenin tek başına karar veremeyeceğini bildirdi. Ruhani, "Suriye halkı, anayasa reformu isteyerek ve özgür bir seçime katılarak kendi geleceğine karar verebilir" derken, Putin ise Erdoğan'ın acil insani yardım yapılması teklifinde bulunduğunu belirterek "Bence bu teklif çok isabetli" ifadeleriyle sürecin önünü açabileceklerinin sinyalini verdi. Liderler ayrıca, Suriye'de alıkonulanların serbest bırakılması amacıyla kurulan Çalışma Grubu’na desteklerini yineleyerek bu sürecin işlerlik kazanmasını talep etti. Liderlerin ortak metninde göze çarpan unsurlardan birinin, Astana sürecinin Suriye’de şiddeti azaltmaya yarayan tek inisiyatif olduğuna dair ortak anlayıştı. Ruhani’nin daveti üzerine bir sonraki toplantılar İran'da yapılacak.
Parayı alıp Suriye’de kalacaklar
Liderlerin basın toplantısı sırasında ilginç diyaloglar yaşandı. İran lideri Ruhani, ABD'nin Suriye'den çıkmama karşılığında diğer ülkelerden para istemesi konusunu, "Amerikalılar her gün bir şey söylüyor. Mevcut Amerikan hükümetinin ne sözlerine ne de vaatlerine güvenebiliyoruz. Arap ülkelerine diyorlar ki "bize para verirseniz Suriye’de kalacağız'. Anlaşılıyor ki Suriye’de kalacaklar ve parayı alacaklar" şeklinde yorumlarken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’da araya girerek, "Fakat Ruhani kardeşim paranın miktarını söylemiyor. 7 trilyon dolar. Böyle bir para bugüne kadar orada masraf yapılmış, bu paranın verilmesi lazım, deniyor. Bu da herhalde iyice rahatlatır süreci" dedi. Putin ise Erdoğan’ın insani yardımlara ilişkin önerileri doğrultusunda somut adımların mutlaka atılacağını belirtti.
Ruhani ile 1,5 saat
Cumhurbaşkanı Erdoğan, zirve öncesinde İran Cumhurbaşkanı Ruhani ile başbaşa görüştü. 1,5 saat süren görüşmede, son yıllarda iki ülke ilişkilerinin siyasi, bölgesel, kültürel ve ekonomik yönü ele alındı. Zeytin Dalı Harekâtı’nın sonuçları hakkında gerekli bilgileri aktaran Erdoğan, Ruhani’ye, Afrin operasyonunun Türkiye’nin güvenliği yanında Suriye’nin toprak bütünlüğü ve milli birliği açısından önemine vurgu yaptı. Türkiye, Suriye’nin geleceğinin proje terör örgütlerine bırakılmaması gerektiğini vurguladı. Petrol ve doğalgazın da gündeme geldiği görüşmede Türkiye ile İran arasındaki ticaret hacminin 30 milyar dolara çıkarılmasına vurgu yapıldı.
- Gayretleri birleştirelim
- Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ankara Zirvesi'ni olumlu bulduğunu belirterek şu mesajları verdi: "Önemli mutabakatlar sağladık. Rusya, İran ve Türkiye, Suriye’nin toprak bütünlüğünü sağlamayı hedefliyor. Bazıları mezhepsel-etnik çatışmaları körükleme teşebbüsünde bulunuyor. Ülkeyi parçalamaya çalışıyor. Biz üçlü işbirliğimizi tüm yönleriyle artırmaya ve geliştirmeye karar verdik. Garantör ülke Türkiye, İran ve Rusya’nın işbirliği sayesinde Suriye’deki şiddet azaltılabildi. DEAŞ’ın temel güçleri yenilgiye uğratıldı. Diğer terör örgütlerinin askeri güçlerine de zarar verildi. İç ve dış mülteciler evlerine dönmeye başladılar. Sosyal ve ekonomik tesislerin yeniden yapılanması sözkonusu. Suriye’nin siyasi boyutunu güçlendirmeye çalışacağız. Görüşmelerimizde bir konu da insanı yardım meselesiydi. Bu meselenin siyasallaştırılmaması gerekiyor. Doğu Guta’da benzeri olmayan bir operasyon gerçekleştirdik. İnsanları kurtardık. Rusya, İran ve Türkiye terörle mücadele konusunda gayretlerini birleştirecekler. Yardım konusu üzerinde çalışmalarını yoğunlaştıracaklar. Bizim hedefimiz teröristleri tamamen ortadan kaldırmaktır."
Konut teklifi
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Doğu Guta’dan tahliye edilen mazlumlar için acilen bir sahra hastanesi yapmak istediklerini şu sözlerle ortaya koydu: “Gerek Silahlı Kuvvetlerimiz, Rus Silahlı Kuvvetleriyle bir dayanışma içerisinde, orada bir sahra hastanesi kurmak suretiyle yaralılara ilk müdahalelerin yapılmasını temin edelim istiyoruz. Putin ve Ruhani’ye şöyle bir teklifim de var; güvenli bölgede konut inşası temin edelim. Bu insanları çadırlardan kurtaralım. 500’er metrekarelik bir arsaya yerel mimariyle yapılacak konutlar kendine imkanlar sağlasın. Onları normal yaşantıya kavuşturalım.”
Zirve içinde zirve
Erdoğan ile Ruhani’nin başbaşa görüştüğü Ankara’da ikinci ikili temas, Putin ile Ruhani arasında gerçekleşti. Rusya ve İran’ın her seviyede birlikte çalıştığını dile getiren Putin, Suriye gibi sorunlu konuları çözmek için çalışmaya devam ettiklerini belirtti. Putin, Ruhani ile Ankara’da görüşmekten duyduğu memnuniyeti ifade ederken Ruhani de İran’ın Suriye gibi bölgesel meselelerde Rusya ile iyi işbirliklerine sahip olduğunu belirtti.
