“Mekanın hakkını vermek” şeklinde kavramsallaş-tırabileceğim bir çerçeve var. Ki bu aynı zamanda, zamanın hakkını vermeyi de sonrasında varlığının hakkını vermeyi de beraberinde getiriyor. En azından getirmeli diye düşünüyorum. Hayatta, mesleğimde, kişisel ilişkilerde, sosyal hayatta hatta kendime karşı dahî en titizlendiğim konu, bir anın, bir şeyin, herhangi bir şeyin ve aslında her şeyin, nostaljik - duygusal olmaması, kalmamasıdır. Daha somutlaştırmak gerekirse, bugün herhangi bir mekanın pa...

Fotoğrafta gördüğünüz medrese, içinde 114 dersliğin yer aldığı Mir Arab Medresesi. Buhara’nın tek aktif medresesi olarak varlığını yüzyıllardan bugüne sürdürüyor. 1535’te inşa edilen yapı, bugüne de nice şeye şahit olsa da varlığını bütün koşullarda sürdürebilmiş istisnai mekanlardan biri konumunda. “İlmin Kubbesi” olarak da bilinen kadim şehre, Ahlat ve Belh ile birlikte Kubbetü-l İslam şehri olan Buhara’ya “kapılar şehri” desek yeridir. Zira 2500 yılın her rengini taşımaktan yorulan şehrin çöl...

Her yönüyle, varlığımızın, bu dünya ve öte dünyaya ilişkin tüm literatürümüzün kurucusu olan sayılı isimlerden biri olan İmam Buhari’nin kabri şerifi, Buhara’da değil Semerkand’dadır. Neden peki? “İlmin Kubbesi” Buhara ile ile özdeşleşen İmam Buhari’nin, dünyanın neresine gitsin döndüğü evi olan dönemin Buhara’sının valisi, hazreti oradan “sürmüş” ve İmam Buhari, Semerkant’a 30 km. kadar mesafedeki Harkent’e geldiğinde vefat etmiştir. Bugün, Harkent’te muhteşem bir İmam Buhari Külliyesi, Enstitü...

Fotoğrafta gördüğümüz özgün mimariye ait kabri şerif, Peygamber Efendimizin amcasının oğlu Kusem Bin Abbas’ın kabridir. Şah-ı Zinde adı verilen sade ve görkemli bu yapı, artık Ramazan- Şerif’in son günlerine girmiş olsak da, İstanbul ve Ankara’dan misafir ettiğim tüm konuklarımızla birlikte ziyaret ettiğimiz ilk mekan oldu, olmaya devam ediyor. Bu mavilik, aslında bir nevi Semerkand’a giriş yaparken diz kırmanız, selam vermeniz, bereketlenmeniz gereken ilk kapı bir anlamda. Varolsun, Miraçhan ho...

Dün bu sayfadaki son cümlelerimizi hatırlayalım mı ?Daha yakın zamanlardaki, özellikle İstanbul’un Fethi ile yeni bir dünyanın kurulduğu döneme gidecek olursak, 1500’e girerken bizi karşılayan Taşkentli Ubeydullah Ahrar Taşkendi hazretlerinin talebesi, Kütahya – Simavlı Abdullah İlahi ve onun da talebesi olan Buhara doğumlu Ahmed Emir Buhari’nin hayatlarına, seyahatlerine bakmak yeterli olacaktır. Buhara, Kütahya, Mekke, Kudüs, Vardar Yenicesi şehirlerinden taşan hayatlar, İstanbul Vefa Tekkesi’...

2022 Mart ayı boyunca Özbekistan’da gerçekleştirdiğimiz planlama, keşif ve ön tanıtım seyahat ve yapım sürecinde, ajandamdaki tüm notları temelinde bir kavram vardı. Hafıza. Israrla, sonrasında kuracağımız tüm cümlelere bu kavramla başlamaya, hangi cümleyi kurarsak kuralım, son durak olarak yine oraya, Hafıza’ya gelmeye gayret ettim, projenin hem ilk hem de sonuna doğru yaklaştığımız bu günlerde. O büyük hafıza, en yaygın haliyle nihayetinde dünya haritasının bir çok bölgesinde, Anadolu’da, Balk...

Seyahatlerinizde sadece bedeninizi yanınızda taşıyorsanız, geriye sadece bavullara sığmayan yorgunluk kalıyor. Gözü ve gönlü genişleten okumalarınızla çıktığınız her yolculuk ise size yeni yolculuklar için biletler, haritalar ve yollar sunuyor. 40 günü aşan Özbekistan seyahatimizdeki, kişisel kanaatimi bir tarafa bırakırsam, yayın değil ama yapım ekibimizin belki en etkileyici bulduğu şehir genellikle herkesin ilk anda yolunun düşmediği Şehr-i Sebz yani Keş şehri oldu. Emir Timur’un dünyaya geld...

150 yıldan bugüne ezan sesinin duyulmadığı Registan meydanına ezan sesiyle ışıklanan stüdyo yapmak nasip oldu. Türkistan’da çimlerin üzerinde diz kırarak Divan-ı Hikmet stüdyosu kurmak da, Buhara’daki o devasa Kelam minaresinde güvenlik görevlilerin ve hatta kuşların bile uğramayı unuttuğu korunaksız 2 metrelik kubbeye çıkarak çekim yapmak da, Efendimiz Muhammed Mustafa Aleyhisselam’ın kabrine inerek ona dokunan son insan insan olan Kusem Bin Abbas’ın türbesinin en iç kısmına özel izinle girerek...

Geçtiğimiz hafta Semerkand’da Ramazan yayını için bulunduğumuz Özbekistan sınırını karadan aşmış ve bir başka ülkeye, bir başka iklime geçmiştik. Dr. Hayati Bice hoca ve ekibimizle, her türlü zorluğu göze alarak ve yaşayarak geçtiğimiz İpek Yolu sınırını aştıktan sonra da 3 saatlik yolculukla Hace Ahmet Yesevi’ye varmıştık. Bizi, tam 6 saat beklemesine rağmen, o doğal güleryüzü ile karşılayan, 2015 yılı Ahmet Yesevi Üniversitesi mezunu Selim ile birlikte Cengiz Tomar hoca buluşmak üzere Türkista...

Semerkand Günlükleri, Mart, Nisan ile birlikte Mayıs ayı boyunca devam edecek olan yaklaşık 70 günlük serüvenin çıktılarından sadece biri. Henüz bir kısmını paylaşabildiğimiz program ve içeriklerin yanında, hazırlığı, kurgusu, planlaması devam eden belgesel ve videolar serisi, sıranın kendisine gelmesini bekliyor. O belgesel çekimlerimizden bir tanesini Buhara’da gerçekleştirdik. Geçtiğimiz hafta ilk olarak “İbn Sina’nın köyüne iftara davetlisiniz” başlıklı yazı ile duyurduğumuz çekimleri gerçek...

Hatırlayacağınız üzere dünki Semerkant Günlükleri’nde “Buhârihanlar neredeler” başlığıyla Buharihanlık geleneğimize dair önemli bir araştırma metnini, arşivler eşliğinde sizlerle paylaşmış idim. Fatih Camii’ndeki “Buhari maksuresi” başta olmak üzere, Buhari-i Şerif geleneğini, binlerce yıldan bu yana, her koşul ve durumda, büyük bir hassasiyet ve incelikle yaşatmaya devam eden GELENEĞİMİZ, aynı zamanda bir hatim geleneği de oluşturmuştur. Kıymetli araştırmacı Mustafa Celil Altıntaş, dünki yazımı...

Buhara’da yapım tarihi 1500’lü yıllara giden Mir Arab Medresesi’ne ve hemen karşısındaki 1200’lü yılların emaneti Kelan minaresinin yer aldığı caminin avlusuna adım attığınızda, attığınız adım adeta bugünden başka her yerdedir. Her yerdedir çünkü, 870 yılında vefat eden büyük İmam, İmam Buhari’nin, yazdığı eseri o meydanda halka okuduğu, okuttuğu rivayet edilir. Yukarda paylaştığım, Semerkant’ta yer alan kabrinin yanı başında inşa edilen Buhari Külliyesi’nde yer alan haritayı, o haritadaki tüm ...

TDV’mizin o muhteşem İslam Ansiklopedisi’nde Bahattin Ögel’in eserleri kısmında şu bilgiler yer almaktadır. İslâmiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi: Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre. Sino-Turcica Çingiz Han ve Çin’deki Hanedanının Türk Müşavirleri. Türk Kültürünün Gelişme Çağları. Erzurum Anıtlarında Altay-Türk Sanatının İzleri. Türk Mitolojisi. Türk Kültür Tarihine Giriş. Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi. Türklerde Devlet Anlayışı: 13. Yüzyıl Sonlarına Kadar. Yazıya, kültür tarihimize çok b...

Şahsen kendimi şu yönüyle de çok nasipli addediyorum samimiyetle ifade etmem gerekirse. 1416’da inşa edilmiş, Bursalı bir müderrisin uzun yıllar boyu eğitim verdiği, kapısında “Allah’ın adının yücelmesi ancak ilmin yükselmesi ile mümkündür” olarak okuyabileceğimiz, anlayabileceğimiz devasa bir giriş kapısının bulunduğu, 600 yıllık bir medresenin bahçesinde her gün, çok farklı alanlardan, birikim ve tecrübelerden gelen isimleri misafir etme, derinlemesine sohbet etme, sorular sorma, somut olarak ...

Özbekistan’da bugün Kültürel Miras listesinde 8 bin kadar eser alıyor. Bu 8 bin tarihi emanetin 3 bini tek başına sadece Buhara’da yer alıyor. Düşününüz ki, Buhara-i Şerif, 2500 yıldır yaşayan hafızanın tek başına emanetçisi konumunda. Bugün sizlere Buhara hafızasının yakın zaman günlüklerinden bir kayıt takdim edeceğim, ki bu kayıt, Cumhuriyetimizin özellikle ilk yıllarında okul kitaplarında dahi sıklıkla karşımıza çıkan “Rus yardımlarına” dair büyük bir algıyı dönüştürecek kadar önemli. Geçtiğ...

Bugün 14. bölümünde buluştuğumuz Semerkand Günlükleri serisinde yapmaya çalıştığım, katkıda bulunmaya gayret ettiğim şey biraz da şudur. Maveraünnehir – Türkistan – Orta Asya havzasının her yönüyle büyük bir literatürü bulunuyor. Sözkonusu hattın, ilmi, siyasi, kültürel, güncel, yakın ve uzak tarihi üzerine keşfetmemiz, kaydetmemiz, araştırmamız gereken devasa bir derinliği mevcut. Bu sayfada 30 gün boyunca, bu derinliğe dair bir hafıza seti oluşturma çabasındayım.TRT 1 ekranında yayınlanan ve y...

“İstanbul şahriğa dâhil bölub konduk botini mazkurdin İstanbul şahrinin kirası on iki som ekan vayana İstanbul’da bir köpruk (köprü) bor ekan uzuni bir ming (bin) qadam (adım), enidan(enine) üç araba yurur ekan. Uşbu köprukdan har kuni (her gün) olti yuz tillo (altı yüz altın) daromad (fayda) bölur ekan. Arabadan bir tanga, otliqdan (atlı) yarim tanga, piyodadan (yayadan) olti pul olur ekan”Bu yabancısı olmadığımız kelimeler neyi anlatmaktadır? Kimdir bu anlatıcı? 1888’da Kokand’dan hareketle Ho...

Feridüddin Attar gibi, anlatı tarihini mayalayan isimlerden birisinin, Hace Ahmet Yesevi’nin vefatından 70-80 yıl sonra, “Pir-i Türkistan” ifadesini kullanması hakikaten ilginçtir. Bu kadar kısa sürede, aralarında o kadar mesafe bulunan şehirlerde olmalarına rağmen, Pir-i Türkistan terkibinin ilk kez Attar tarafından kullanılmasının önemini, Dr. Hayati Bice hocamız, “Divan-ı Hikmetin Kavram Haritası” isimli eserinde özellikle belirtir. Divan-ı Hikmet gibi kurucu eserlerden birini, 256 hikmetin t...

Maveraünnehir havzasına dair yayınladığı önemli eser ve çalışmalarının yanında, alanında referans bir kaynak esere imza atan Prof. Dr. Hayrunnisa Alan hoca, “Bozkırdan Cennet Bahçesi – Timurlular” isimli eserinin önsözünün bir bölümünde şu önemli temel hatırlatmalarda bulunur, önemli sorular sorar. “Timurlu Dönemi ile ilgili Türkçe okuyabileceğimiz bazı çalışmalar olmakla birlikte bu hanedan döneminin Türk ve dünya tarihindeki ehemmiyeti göz önüne alınırsa mevcut çalışmaların yeterli olmadığını,...

Ekim 2019’da, Türkiyemizin Barış Pınarı harekatı devam ederken, Cumhurbaşkanımız Dolmabahçe’de gazetecilerle buluşmuş, orada sahadaki son duruma dair dünya kamuoyuna önemli mesajlar vermişti. O buluşmada o günden beri, hiç aklımdan çıkmayan, farklı konularda da olsa davet edildiğim her konuşma platformunda bir şekilde mutlaka o cümleye atıfta bulunurum. “Biz, Türkiye olarak, 100 sivilin arkasına saklanan 1 teröristi, bir sivile dahî zarar vermeden bulacak, yok edecek bir tekniğe, birikime daha ö...

Bir nevi yapımcılık itirafıdır. 2016 yılındaki “Kudüs’te Ramazan” projesini tasarlarken, tek amacım, iftar saatinde Zeytin Dağı’ndan her gün yaklaşık 2 saat canlı yayında olmaktı. Zira izin sürecinde İsrail Dışişleri, konsolosluk ve ilgili mercilerin yanında yayın hizmeti alacağı Kudüslü Arap dostlarımızla uzun süren gerçek bir maraton yaşamıştık. Moderatör ve daimi konuk olarak bu özel projeye davet ettiğimiz kıymetli Ahmet Murat ve Ömer Lekesiz sağolsunlar emekleri ile önemli katkıda bulundula...

Cumhurbaşkanımızın yakın zaman önce gerçekleştirdiği 2 günlük Özbekistan ziyaretinde ben de Taşkent ve Semerkant’ta idim. Farklı mekanlarda gerçekleştirdiğimiz çekimler esnasında İstanbul’dan geldiğimizi duyan Taşkentliler mutluydular, Semerkandlılar nerdeyse bana kızgındılar. Neden buraya getirmediniz, neden bize getirmediniz diye, şaka yollu hesap sordular sağolsunlar. Recep Tayyip Erdoğan ismi burada gerçekten önemli. Bu durumu en net gözlemleyebileceğimiz bir kişi, bir yazar ve bir eserle ...

Cumhurbaşkanımızın yakın zaman önce gerçekleştirdiği 2 günlük Özbekistan ziyaretinde ben de Taşkent ve Semerkant’ta idim. Farklı mekanlarda gerçekleştirdiğimiz çekimler esnasında İstanbul’dan geldiğimizi duyan Taşkentliler mutluydular, Semerkandlılar nerdeyse bana kızgındılar. Neden buraya getirmediniz, neden bize getirmediniz diye, şaka yollu hesap sordular sağolsunlar. Recep Tayyip Erdoğan ismi burada gerçekten önemli. Bu durumu en net gözlemleyebileceğimiz bir kişi, bir yazar ve bir eserle ...

“Üzümü, kavunu, elması, narı ve diğer bütün meyveleri çok iyidir. Fakat Semerkand’ın iki meyvesi meşhurdur; elma (Sib-i Semerkand ve üzüm (sahîb-i Semerkand)” Belki ekip olarak oruçlu olduğumuzdan, nedense o kısa hayatına nice şey sığdırmış koca Babür’ü görünce Baburname’deki bu satırları hatırladım. Semerkand’ı 3 kez fetheden ve 3 kez kaybeden Babür’ün bendeki ilk karşılığı biraz da yine aynı coğrafyada “başka iklimlerde sultanlık yapmış” Muhammed Bakibillah ismidir. “Bu tohumu Buhara ve Sem...