Avrupa Birliği’nin zirvesindeki iki ismin Türkiye’yi ziyâreti esnâsında yaşanan “protokol krizini” bahane eden İtalya’nın çiçeği burnunda Başbakanı Draghi, Sayın Erdoğan için “diktatör” sıfatını kullandı. Bu değerlendirmenin, nihâi tahlilde birbiriyle bağlantılı üç katman içerdiğini söyleyebilirim. Bunları birer birer ele alalım.Evvelemirde kriz üzerinde biraz duralım. Protokol krizinin Türk tarafıyla alâkalı olmadığı çok net ortada. AB o kadar karmaşık bir yapıya sâhip ki, protokol geliştirmekt...

Bildiriler modern siyâsal kültürlerin dikkât çekici bir boyutudur. Esas olarak, üniversitelerde Siyâsal Propaganda derslerinde okutulduğunu söylemeliyim. Batı dillerinde buna “manifesto” deniliyor. Bizde ise eski Türkçe ifâde edersek, büyük ölçüde “tebliğ” karşılığı kullanılıyor. Kelimenin elbette dînî bir kökü var. Peygamberler arz kürede ilâhî hakikât ve kelâmın tebliğcileridir. Lâkin tebliğ burada esas olarak şifâhîdir. Daha çok bir dâvet ve uyarı niteliğindedir. Metin bundan bağımsızdır. Me...

103 emekli amiralin bildirisi gündemi sarstı. Bu süreci iç siyâset üzerinden uzun uzun tartışmak mümkün. Ayrıca değerlendirilebilir. Ama bana kalırsa, mesele sâdece iç siyâset ile sınırlı değil. Peşinen söyleyelim; dolaylı olarak güncel olarak yaşanan Karadeniz gerilimleriyle alâkalı.Biden, umutsuz bir siyâsetin içinde. “Desperate Housewives” dizisi belki de erbâbının elinde “Desperate Politicians” olarak çekilebilir. Başrol de Biden’a yakışır. ABD, içeride alabildiğine kaotik bir noktaya doğru ...

“İnsanlığın târihi” kavramlaştırmasını bir tarafıyla “insansızlaştırılmış” târih olarak gördüğümü söylemeliyim. Aslında insanlı bir târih hikâyesi, insanlık târihini somutlaştırır ve içerdiklerini açığa düşürür. Hikâyenin somutlaştığı nokta “iktidâr ilişkilerini” kapsamasıdır. Bir bakıma târihin girintilerini, çıkıntılarını, topoğrafyasını verir. İnsanlı bir târih, tekmil ve diyalektik olarak “yukarıdakilerin” ve “aşağıdakilerin”, “zenginliklerin” ve “fukaralıkların” arasındaki “her türlü” ilişk...

Birkaç aydır, yazar Alev Alatlı ve Kapadokya Üniversitesi’nin cuma geceleri tertip ettiği, en az üç saat devâm eden kapalı devre bir foruma katılıyorum. 15-20 kişilik, içinde psikiyatristler, siyâsetçiler, ekonomistler, fizikçiler, ilâhiyatçılar, stratejistler, alan araştırmacıları, edebiyatçıların olduğu renkli bir topluluk bu. Herkesin farklı birikimleri ve düşünceleri var. Tek ortak paydamız, araştırmacı Bekir Ağırdır dostumun ifâdesiyle “Türkiye dendiğinde burnu sızlayan insanlar” olmamız. ...

ABD târihinin en kritik evresinden geçiyor. II.Genel Savaş sonrasında sağlamış olduğu dünyâ hâkimiyeti temellerinden sarsılıyor. Her ne kadar hâlâ dünyânın en büyük ekonomik gücü olsa da , bu imtiyâzı elinde tutabileceği günlerin sayılı olduğu ortada. Eğer süreçler bu şekilde seyrederse ABD’nin önümüzde on sene zarfında hızlı bir düşüşe geçeceği âşikâr görünüyor. Biden, muhtemelen Kamala Harris devri, bizdeki deyimle söyleyecek olursak, “köprüden evvelki son çıkış” gibi düşünülebilir. ABD’de...

HDP’nin kapatılma sürecine girdik. Aslında bildik bir süreç bu. Parti eğer kapatılırsa, ki emâreler bunu gösteriliyor, gerek içeride gerekse dışarıda yaşanacakları kestirmek zor değil. İçeride îtirazlar, protestolar, ardından HDP’nin devâmı olacak yeni bir partinin oluşumu; dışarıda ise Türkiye’nin zâten kötü olan “demokrasi” karnesine eklenecek eksi puanlar.. Hâsılı HEP, DEHAP, DEP v.d partilerin açılma ve kapatılma süreçlerinin yaşattıkları tekrar yaşanacak..Buna rağmen HDP’nin, ardılı olduğu ...

ABD’nin Biden iktidârı üzerinden yaptığı açılım Türkiye’yi bâzı açılardan zorlayacak görünüyor. Trump’ın Türkiye’yi doğrudan zorlayan pek az çıkışı oldu. Belki de Trump, zihninde Türkiye’yi hiçbir zaman hedefe koymadı. Trump’ın bir Evangelist olarak, râhip olayındaki sert çıkışı, yazdığı o mâlûm mektup bu genellemenin hâricinde değerlendirilmelidir. Ama neticeten Trump’ın Türkiye’yi zorlayan siyâsetleri daha çok “dolaylı” gerçekleşti. Kuzey Irak ve Sûriye üzerinde kurulmaya çalışılan PKK devl...

Son günlerde Ortadoğu’da yaşanan gelişmeler hayli düşündürücü seyrediyor. Biden’ın Ulusal Güvenlik Stratejisi nihâyet açıklandı. Artık Biden ve ekibinin hangi siyâsetleri tâkip edeceğini kestirebilir hâle geldik. Kasım seçimlerine giden süreçte başlayan ve herkesi, futbol tâbiriyle “top çevirmeye”, zaman kazanmaya iten bir belirsizlik süreci de sona ermiş oldu. Tabiî ki bizi esas alâkadar eden Demokratların Ortadoğu’da ve Türkiye’de tâkip edecekleri siyâsetlerdir. Açıklanan metin Biden ekibinin ...

Modern düşünce târihinin ilgi çekici niteliklerinden birisi de, ilkelliğe dönük aşağılayıcı, dışlayıcı bakışlar ile ona karşı duyulan övgüleri eş anlı olarak üretmiş olmasıdır. Aslında bu çifte ve çelişkili yöneliş, kimilerine göre modernliğin şizoid, bana göre ise diyalektik gerçekliğini ortaya koymaktadır. Kendi aralarında zıtlaşan bu iki eğilimi, aynı amaca değişik yollardan hizmet eden diyalektik bir bütünlüğe oturtmak daha doğru olacaktır. Modernleşme bir medeniyet projesi olarak, kendi k...

Sık sık vurguladığım üzere modern dünyânın serencâmı “devlet”, “ulus” ve “sermâye arasındaki gerilim ve uzlaşımlarında cereyan ediyor. Burada “gerilim” ve “uzlaşım” kavramlarını analitik değil, diyalektik bir çerçevede kullandığımı ayrıca belirtmek gerekiyor. Buna göre uzlaşımlar tek başına uzlaşım değil “gerilimli uzlaşımlar” olarak değerlendirilmelidir. Siyâsal düzlemler de aslında bu gerilimli uzlaşımların açığa çıktığı alanlardır ve kamusallık kavramı bunu taçlamaktadır.Vurguladığımız diğer ...

Dünyâ târihinde sıklet merkezinin “Batıdan “Doğuya” kaymakta olduğunu hemen herkes görebiliyor. Çin 1990’lardan başlayarak bu sürecin merkezini oluşturuyor. Evvelâ, arz ettiği düşük ücretler üzerinden “emek yoğunluklu” sermâyeyi ve yatırımları çekti. Dışsal zararları çok yüksek olan ağır sanâyi bunlar. Batı bir bakıma kendi safralarını Asya’ya kaydırarak kendisini arındırıyordu. Teknolojik üstünlük kendisinde kalacaktı. Ama evdeki hesap çarşıya uymadı. Teknoloji şirketlerine konulan vergilerle b...

Modern dünyânın “insan merkezli” bir dünyâ olduğu, binlerce senelik “tanrı merkezli” bir dünyâyı tasfiye ettiği söylenir. Buna inanmamak için o kadar çok sayıda sebep var ki… Bir kere ayırımın doğru olmadığını, yeni merkezin “insan” değil, ağırlıklı olarak “doğa” olduğunu düşündüğümü vurgulamalıyım. Doğanın ise burada “doğa olarak doğa” olmaktan çok, her şeyi “nesneleştirmeyi” sağlayan “soyutlanmış bir doğa” olduğunu da kaydetmeliyiz. Aslında modernleşmenin merkezîleştirdiği şey “nesneleştirmekt...

Biden nihâyet Münih Zirvesi’nde yüzünü gösterdi. İlk defâ dünyâ kamuoyuna izleyeceği dünyâ siyâsetleri hakkında bilgi verdi. Aslında konuşmanın içeriği tahminlerden pek de farklı değildi. Konuşmanın ehemmiyeti bu tahminlerin somutlaştırılması oldu.Konuşmayı tâkip ettikten sonra sanki bir “dejavu” yaşıyormuşum intibası edindim. Soğuk Savaş devrini bilfiil yaşamış olan birisi olarak o günlerin iklimine geri döndüm. Biden’ın konuşması kesin bir ayırımdan hareket ediyordu. Dost-düşman ayırımıdır b...

Çin muamma olmaya devâm ediyor. Kastettiğim Çin’in elinde bulundurduğu yüksek üretim, sermâye ve teknolojik üstünlükleri değil. Dikkât çekici olan Çin’de gerçekleşen ve kapitalizmin en ileri aşamalarına dönüşen süreçlerin bizzat Komünist Parti mârifetiyle gerçekleşiyor olması. Bu daha çok şaka konusu edilen ironik bir durum olarak görülüyor. Kapitalizmi savunanlar, bu ironik durumu keyiflenerek tâkip ediyorlar ve “ne kadar güçlü olduğumuzu, işlerimizi yeri geldiğinde bizzât Komünist Partilere gö...

Gara operasyonu sırasında PKK’nın elinde rehin tutulan 13 vatandaşımız hâin bir şekilde katledildi. Yaşanan acı ve infiâl gerçekten de büyük. Şehit edilenlerin âilelerin kederi için kelimeler tükeniyor. Kimileri senelerdir büyük bir umutla yakınlarının kurtarılması için ümitle beklediler. Yaşadıkları acı çift katlı. Ümidin ölümünü hiçbir şeye benzemez.Bu arada operasyonun mâhiyeti ile alâkalı tartışmalar başladı. Siyâsal laştırılmış tartışmalar bunlar. Bilen bilmeyen konuşuyor , yazıyor. Hâlbuki...

Eğitim-öğretim müfredatlarında talebeye “soyut düşüncenin erdemleri” aşılanmaya çalışılır. İnsanın, “kavrayış “ dünyâsını ancak yüksek dereceli soyutlamalar üzerine binâ edilebileceği öngörülür. Herbirisi yüksek soyutlamaların eseri olan kavramlar olmadan insanın ufkunu genişletemeyeceği vurgulanıp, başta felsefe olmak üzere soyutlama kapasitesi yüksek alanlara çağrı yapılır .Bu bakış elbette tek başına yanlış değildir. Ama sıkıntı, soyut düşüncenin aynı zamanda şehevî bir alan olmasıdır. Soyutl...

Geçenlerde kıymetli Mustafa Kutlu Ağabey ile teknoloji meselesi üzerine bir miktar sohbet ettik. Tabiî ki sohbetin mahremiyeti olduğu için teferruata girecek değilim. Ama zekî okurlar, sohbetin seyrinin nasıl olduğuna dâir hakikâte yakın tahminlerde bulunabilirler. Bu sohbet, bana teknolojiye dâir düşünme fırsatı verdi. Bu yazıda biraz bu hususlara değinmeyi arzu ediyorum.Modernliğin bir kaç temel boyutu olduğunu düşünüyorum. Bunlardan başat olanının “ekonomi” olduğunu çeşitli vesilelerle dile g...

Boğaziçi Üniversitesi meselesi büyüyor. Bir üniversite meselesi olmaktan çoktan çıktı. Kültürel-siyâsal bir tartışmaya evrildi. Bir tarafıyla iktidâr-muhalefet çekişmesine, diğer taraftan da başta LGBT haklarının önplânda olduğu, dinsel sembollerin rencide edildiği, yaşam tarzlarının kafa kafaya geldiği bir arenaya sürüklendi. Nasıl neticelenir bilmiyorum, ama aslında yadırganacak bir durum yok ortada. Asr-ı ahkâm böyle buyuruyor.Târihin şâhitlik ettiği en mühim dönüşümlerden birisi modern çağla...

Burada, husûsen Japon düşünür Karatani’den mülhem olarak çeşitli vesilelerle “devlet”, “ulus” ve “sermâye” bağlamlarında yatan çelişkiler ve gerilimler üzerinde durmaya çalışıyoruz. Tâkip edenler bilir, bu târihsel oluşumların(yapıların) içinde çok farklı “akılların” hâkim olduğunu vurguluyoruz. Hattâ , kimyâdan ödünç aldığımız bir benzetme ile devletin “katı”, ulusun “sıvı” sermâyenin ise “gaz” forumunda olduğuna işâret ediyoruz. Statik ve dinamik ölçüler üzerinden hareket ettiğimizde, bu üçlü ...

Onların varlığını seneler evvel, doktorasını Fransa’da yapmış olan bir büyüğümden duymuştum. Bana Paris’de Quartier Latin civârındaki kahvehanelerde zuhûr eden, ağırlığını İranlıların oluşturduğu bir grup insanın geçimini nasıl sağladıklarını anlatıyordu. Herbiri alanında birer dâhi sayılabilecek bu adamların işi, ihtiyaç sâhiplerine “îtinayla”, garantili doktora tezleri yazmakmış. Bayağı bir sektör imiş bu işler. Adamlar bunun karşılığında hatırı sayılır paralar kazanıyor, Paris’deki bohem hayâ...

ABD’de iktidâra gelen Biden’ın dünyâya sergilediği iki sûreti olduğunu hatırdan çıkarmamak gerekiyor. Bu yüzlerden ilki hayli “sevimli” ve iknâ edici. Dünyâyı saran iklim ve çevre tehlikesine dikkât çekiyor. Yeşil enerjiye ışık yakıyor. Diğer taraftan seksist, etnik, ırksal ayırımcılığa tepki gösteriyor. Dinî sekterliğe karşı çıkıyor. Hukuk, demokrasi vurgusu yapıyor. Bu liberâl sûretiyle nevzûhur “orta sınıf solculuğunun” desteğini alıyor. Ama hepsi bu “soft power” ile sınırlı değil. Biden’ın a...

Biden rüzgârı tüm dünyâda esmeye başladı. Burada daha evvel yazdığımız gibi Biden ekipleri hanidir bu coğrafyada Rusya ve Türkiye’yi hedefe koyduklarını açık bir şekilde dile getiriyorlardı. Gâliba ilk olarak Rusya’da düğmeye basıldı. Birkaç gündür bu coğrafyada tablo hayli karışık ve gerilimli sahneler içeriyor. Doğrusu, aklıma şöyle bir soru geliyor. Rusya’da muhalefet liderinin tutuklanmasının arkasından başgösteren kitlesel protestolar, acaba seçimi Trump kazanmış olsaydı yaşanır mıydı? Kest...

Son yazımda, tıpkı bir zamanlar olduğu üzere “ABD-Sovyetler Birliği” karşıtlığını nasıl bir dünyâ sistemi değerlendirmesine tâbî tuttuysak, ABD-Çin gerilimini de aynı eksende ele almanın gerekli olduğunu vurgulamıştım. Hatırlayalım; 20. Asır, sanayi temelli, tam istihdam ve büyümeye dayalı bir “devlet kapitalizmleri” çağıydı. Keynes bunun mimârıydı. Devletler, ister New Deal üzerinden ABD’de, ister Ren kapitalizmi temelinde Avrupa’da başat bir rol oynuyordu. Sovyetler Birliği, buna Çin’i de kata...