Kadir Gecesi’nde Kudüs’de başlayan olaylar dünyâ gündemine oturdu. Çoluk çocuk onlarca Filistinlinin öldürülmesi, yüzlercesinin yaralanmasıyla tablo ağırlaştı. Defâlarca seyrettiğimiz bir filmi bir kere daha izliyoruz. Dünyâ kamuoyları suskun. Pandemi, ekonomik krizler, kapanmalar vd meselelerden başını kaldırıp bir dünyâ meselesi olan bu meseleye odaklanan ve tepki veren yok. En beteri de İslâm coğrafyalarında, Türkiye hâriç, yaprak kımıldamıyor. Ayıp olmasın kabilinden , alelusûl, düşük ton...

ABD’nin dünyâ siyâsetlerindeki yeni açılımın bir merkez değişimi ihtivâ ettiğini artık görebiliyoruz. Trump devrinde merkez ağırlıklı olarak Ortadoğu ve elbette İsrâil idi. Buna göre İsrâil; Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan ve BAE ile kaynaştırılacak, Sûriye’de, Irak’ın kuzeyini de içine alacak bir PKK devleti inşâ edilecekti. Hedefte birinci derecede İran, ikinci derecede de Türkiye vardı. Avrupa ve Rusya ise, tâbir yerindeyse boşa çıkarılmıştı.Biden ise, neredeyse tam aksi bir çizgiyi temsil ediy...

Geçen günlerde evvelâ Fransa’da emekli yüksek rütbeli subayların hükûmete yaptığı ve darbe îmâsı taşıyan yazılı uyarıyla karşılaştık. Bunu, Almanya’da yaklaşık 13.000 askerin dâhil olduğu iddia edilen darbe niyeti taşıyan gizli bir yapılanmanın haberi tâkip etti. Bu ikinci oluyor. Geçen sene de, Hannibal’in Ordusu adındaki bir oluşumun varlığından haberdâr olmuştuk. Kamuoylarını sarsan haberlerdi bunlar. Bunlar, belki bazı, “bir avuç faşizan kafalı, macerâperest” askerin teşebbüsü olarak değe...

Trump devrinde, ABD’nin yürüttüğü dünyâ siyâsetinde bir belirsizlik hüküm sürüyordu. Hâl böyleyken, bu siyâsetlerin Ortadoğu ayağında keskin bir sürekliliğin işlemiş olduğunu hatırlamakta fayda var. Bu keskinlik, İsrâil’in şahin siyâsetlerinin gözü kapalı desteklenmesi ve İran’a karşı kesintisiz bir düşmanlıkta somutlaşmaktaydı. İşler o kadar ileri götürülmüştü ki, uluslararası hukûkun hilâfına Golan tepeleri İsrâil’e verilmiş, Kudüs İsrâil’in başkenti olarak ilân edilmişti. Suudi Arabistan, B...

NATO’nun târihi aslında krizli bir târihtir. Fransa ve Yunanistan, üye devletler olarak, zamânında NATO ile ağır krizler yaşamışlardı. An gelmiş, ipler kopmuş, Fransa ve Yunanistan NATO’nun askerî kanadından çekilmişti. Ama zamân içinde bunların hepsi telâfî edilmiş, geri dönüşler sağlanmıştı. Bilhassa Yunanistan’ın NATO’dan çıkması Türkiye’ye büyük bir avantaj doğurmuş olsa da 12 Eylül’ün düşük zekâlı generalleri (our boys) Rogers plânına düşünmeden evet demişler ve Yunanistan’ın NATO’ya dönmes...

Târih, alışageldiğimiz kalıplarını gözümüzün önünde kırıyor. Gâliba mesele, bu sürecin siyâsal zihin dünyâmızda nasıl karşılandığı ile alâkalı. Görebildiğim kadarıyla , zihin dünyâmız tortularından arınabilmiş değil. Bir zihin kireçlenmesi de diyebiliriz buna. Nesiyle “sol” olduğu artık alabildiğine bulanıklaşmış bir sol, steril bir Batı imgesiyle düşünüyorlar. Onların zihin dünyâlarını işgâl eden “hayâlî Batı”; demokratik, çoğulcu, hukuklu bir dünyâ. Onlara vahşi kapitalizm ve sömürgeciliğin si...

Afganistan neresidir, Afgan olmak ne demektir? Bu sorulara modern dünyânın kültürel-kavramsal kodları üzerinden cevap bulmanın son derecede zor olduğunu düşünürüm. En kestirmeden gidelim; kâğıt üzerinde var olan kodların bu coğrafya ve orada yaşayanlar için bir karşılığı varmış gibi yapılan ve yapılacak olan değerlendirmelerin derin hatâlar doğuracağını peşinen bilmek gerekiyor. Bu hatâlardan ilki Sovyetler Birliği devrinde Ruslar tarafından yapılmıştı. Ruslar kısa bir zaman zarfında Afganistan’...

Yunanistan Dışişleri Bakanı Dendias’ın Türkiye ziyâreti tam bir skandalla sona erdi. Dendias, ziyâretin meslektaşı Çavuşoğlu ile yaptığı basın açıklaması kısmında kelimenin tam anlamıyla çizgi dışına çıktı. Türkiye’yi suçlayan ileri geri bir konuşma yaptı. Tabiî ki gereken cevâbı aldı. Burada Türk-Yunan ilişkilerini ele almaya niyetli değilim. Bu hâdise bana devletlerin varoluş sebebi olarak bilinen “egemenlik” kavramını bir daha düşündürdü.Aslında târihsel olarak bakıldığında egemenlik kavramı ...

Modern insanların geleneksel olanlardan en temelli farklarından birisi de harita bilgisidr. Geleneksel dünyâlarda harita bilgisi çok sınırlıydı. Binlerce sene insanın arz üzerindeki seyyaliyet ve seyahatleri, hayli körlemesine yapılıyordu. Arkeolojik kazılarda bulunan bâzı haritalar, meselâ Çin, Bâbil ve Mısır haritaları daha çok mevzii bir karşılığa sâhipti. Arzın bütünlüğü hakkında hemen hemen bir algı mevcut değildi. Bu yolda yapılan haritalamalar, modern gözlere ne kadar da çocuksu gelir. B...

Avrupa Birliği’nin zirvesindeki iki ismin Türkiye’yi ziyâreti esnâsında yaşanan “protokol krizini” bahane eden İtalya’nın çiçeği burnunda Başbakanı Draghi, Sayın Erdoğan için “diktatör” sıfatını kullandı. Bu değerlendirmenin, nihâi tahlilde birbiriyle bağlantılı üç katman içerdiğini söyleyebilirim. Bunları birer birer ele alalım.Evvelemirde kriz üzerinde biraz duralım. Protokol krizinin Türk tarafıyla alâkalı olmadığı çok net ortada. AB o kadar karmaşık bir yapıya sâhip ki, protokol geliştirmekt...

Bildiriler modern siyâsal kültürlerin dikkât çekici bir boyutudur. Esas olarak, üniversitelerde Siyâsal Propaganda derslerinde okutulduğunu söylemeliyim. Batı dillerinde buna “manifesto” deniliyor. Bizde ise eski Türkçe ifâde edersek, büyük ölçüde “tebliğ” karşılığı kullanılıyor. Kelimenin elbette dînî bir kökü var. Peygamberler arz kürede ilâhî hakikât ve kelâmın tebliğcileridir. Lâkin tebliğ burada esas olarak şifâhîdir. Daha çok bir dâvet ve uyarı niteliğindedir. Metin bundan bağımsızdır. Me...

103 emekli amiralin bildirisi gündemi sarstı. Bu süreci iç siyâset üzerinden uzun uzun tartışmak mümkün. Ayrıca değerlendirilebilir. Ama bana kalırsa, mesele sâdece iç siyâset ile sınırlı değil. Peşinen söyleyelim; dolaylı olarak güncel olarak yaşanan Karadeniz gerilimleriyle alâkalı.Biden, umutsuz bir siyâsetin içinde. “Desperate Housewives” dizisi belki de erbâbının elinde “Desperate Politicians” olarak çekilebilir. Başrol de Biden’a yakışır. ABD, içeride alabildiğine kaotik bir noktaya doğru ...

“İnsanlığın târihi” kavramlaştırmasını bir tarafıyla “insansızlaştırılmış” târih olarak gördüğümü söylemeliyim. Aslında insanlı bir târih hikâyesi, insanlık târihini somutlaştırır ve içerdiklerini açığa düşürür. Hikâyenin somutlaştığı nokta “iktidâr ilişkilerini” kapsamasıdır. Bir bakıma târihin girintilerini, çıkıntılarını, topoğrafyasını verir. İnsanlı bir târih, tekmil ve diyalektik olarak “yukarıdakilerin” ve “aşağıdakilerin”, “zenginliklerin” ve “fukaralıkların” arasındaki “her türlü” ilişk...

Birkaç aydır, yazar Alev Alatlı ve Kapadokya Üniversitesi’nin cuma geceleri tertip ettiği, en az üç saat devâm eden kapalı devre bir foruma katılıyorum. 15-20 kişilik, içinde psikiyatristler, siyâsetçiler, ekonomistler, fizikçiler, ilâhiyatçılar, stratejistler, alan araştırmacıları, edebiyatçıların olduğu renkli bir topluluk bu. Herkesin farklı birikimleri ve düşünceleri var. Tek ortak paydamız, araştırmacı Bekir Ağırdır dostumun ifâdesiyle “Türkiye dendiğinde burnu sızlayan insanlar” olmamız. ...

ABD târihinin en kritik evresinden geçiyor. II.Genel Savaş sonrasında sağlamış olduğu dünyâ hâkimiyeti temellerinden sarsılıyor. Her ne kadar hâlâ dünyânın en büyük ekonomik gücü olsa da , bu imtiyâzı elinde tutabileceği günlerin sayılı olduğu ortada. Eğer süreçler bu şekilde seyrederse ABD’nin önümüzde on sene zarfında hızlı bir düşüşe geçeceği âşikâr görünüyor. Biden, muhtemelen Kamala Harris devri, bizdeki deyimle söyleyecek olursak, “köprüden evvelki son çıkış” gibi düşünülebilir. ABD’de...

HDP’nin kapatılma sürecine girdik. Aslında bildik bir süreç bu. Parti eğer kapatılırsa, ki emâreler bunu gösteriliyor, gerek içeride gerekse dışarıda yaşanacakları kestirmek zor değil. İçeride îtirazlar, protestolar, ardından HDP’nin devâmı olacak yeni bir partinin oluşumu; dışarıda ise Türkiye’nin zâten kötü olan “demokrasi” karnesine eklenecek eksi puanlar.. Hâsılı HEP, DEHAP, DEP v.d partilerin açılma ve kapatılma süreçlerinin yaşattıkları tekrar yaşanacak..Buna rağmen HDP’nin, ardılı olduğu ...

ABD’nin Biden iktidârı üzerinden yaptığı açılım Türkiye’yi bâzı açılardan zorlayacak görünüyor. Trump’ın Türkiye’yi doğrudan zorlayan pek az çıkışı oldu. Belki de Trump, zihninde Türkiye’yi hiçbir zaman hedefe koymadı. Trump’ın bir Evangelist olarak, râhip olayındaki sert çıkışı, yazdığı o mâlûm mektup bu genellemenin hâricinde değerlendirilmelidir. Ama neticeten Trump’ın Türkiye’yi zorlayan siyâsetleri daha çok “dolaylı” gerçekleşti. Kuzey Irak ve Sûriye üzerinde kurulmaya çalışılan PKK devl...

Son günlerde Ortadoğu’da yaşanan gelişmeler hayli düşündürücü seyrediyor. Biden’ın Ulusal Güvenlik Stratejisi nihâyet açıklandı. Artık Biden ve ekibinin hangi siyâsetleri tâkip edeceğini kestirebilir hâle geldik. Kasım seçimlerine giden süreçte başlayan ve herkesi, futbol tâbiriyle “top çevirmeye”, zaman kazanmaya iten bir belirsizlik süreci de sona ermiş oldu. Tabiî ki bizi esas alâkadar eden Demokratların Ortadoğu’da ve Türkiye’de tâkip edecekleri siyâsetlerdir. Açıklanan metin Biden ekibinin ...

Modern düşünce târihinin ilgi çekici niteliklerinden birisi de, ilkelliğe dönük aşağılayıcı, dışlayıcı bakışlar ile ona karşı duyulan övgüleri eş anlı olarak üretmiş olmasıdır. Aslında bu çifte ve çelişkili yöneliş, kimilerine göre modernliğin şizoid, bana göre ise diyalektik gerçekliğini ortaya koymaktadır. Kendi aralarında zıtlaşan bu iki eğilimi, aynı amaca değişik yollardan hizmet eden diyalektik bir bütünlüğe oturtmak daha doğru olacaktır. Modernleşme bir medeniyet projesi olarak, kendi k...

Sık sık vurguladığım üzere modern dünyânın serencâmı “devlet”, “ulus” ve “sermâye arasındaki gerilim ve uzlaşımlarında cereyan ediyor. Burada “gerilim” ve “uzlaşım” kavramlarını analitik değil, diyalektik bir çerçevede kullandığımı ayrıca belirtmek gerekiyor. Buna göre uzlaşımlar tek başına uzlaşım değil “gerilimli uzlaşımlar” olarak değerlendirilmelidir. Siyâsal düzlemler de aslında bu gerilimli uzlaşımların açığa çıktığı alanlardır ve kamusallık kavramı bunu taçlamaktadır.Vurguladığımız diğer ...

Dünyâ târihinde sıklet merkezinin “Batıdan “Doğuya” kaymakta olduğunu hemen herkes görebiliyor. Çin 1990’lardan başlayarak bu sürecin merkezini oluşturuyor. Evvelâ, arz ettiği düşük ücretler üzerinden “emek yoğunluklu” sermâyeyi ve yatırımları çekti. Dışsal zararları çok yüksek olan ağır sanâyi bunlar. Batı bir bakıma kendi safralarını Asya’ya kaydırarak kendisini arındırıyordu. Teknolojik üstünlük kendisinde kalacaktı. Ama evdeki hesap çarşıya uymadı. Teknoloji şirketlerine konulan vergilerle b...

Modern dünyânın “insan merkezli” bir dünyâ olduğu, binlerce senelik “tanrı merkezli” bir dünyâyı tasfiye ettiği söylenir. Buna inanmamak için o kadar çok sayıda sebep var ki… Bir kere ayırımın doğru olmadığını, yeni merkezin “insan” değil, ağırlıklı olarak “doğa” olduğunu düşündüğümü vurgulamalıyım. Doğanın ise burada “doğa olarak doğa” olmaktan çok, her şeyi “nesneleştirmeyi” sağlayan “soyutlanmış bir doğa” olduğunu da kaydetmeliyiz. Aslında modernleşmenin merkezîleştirdiği şey “nesneleştirmekt...

Biden nihâyet Münih Zirvesi’nde yüzünü gösterdi. İlk defâ dünyâ kamuoyuna izleyeceği dünyâ siyâsetleri hakkında bilgi verdi. Aslında konuşmanın içeriği tahminlerden pek de farklı değildi. Konuşmanın ehemmiyeti bu tahminlerin somutlaştırılması oldu.Konuşmayı tâkip ettikten sonra sanki bir “dejavu” yaşıyormuşum intibası edindim. Soğuk Savaş devrini bilfiil yaşamış olan birisi olarak o günlerin iklimine geri döndüm. Biden’ın konuşması kesin bir ayırımdan hareket ediyordu. Dost-düşman ayırımıdır b...

Çin muamma olmaya devâm ediyor. Kastettiğim Çin’in elinde bulundurduğu yüksek üretim, sermâye ve teknolojik üstünlükleri değil. Dikkât çekici olan Çin’de gerçekleşen ve kapitalizmin en ileri aşamalarına dönüşen süreçlerin bizzat Komünist Parti mârifetiyle gerçekleşiyor olması. Bu daha çok şaka konusu edilen ironik bir durum olarak görülüyor. Kapitalizmi savunanlar, bu ironik durumu keyiflenerek tâkip ediyorlar ve “ne kadar güçlü olduğumuzu, işlerimizi yeri geldiğinde bizzât Komünist Partilere gö...