Birçok önemli eseri okuyucuyla buluşturan KETEBE Yayınevi bu kez de Metafizik konusunu enine boyuna irdeleyen önemli bir eserle raflarda yerini aldı. Üç cilt olarak hazırlanmış olan eser Metafizik konusunu çok yönlü olarak mercek altına alıyor. Metafizik genel olarak fizik ötesi varlık ve bilgi alanını ifade eden bir kavram. Modern felsefenin kurucusu sayılan ve modern anlamdaki metafiziği de başlatan Descartes “Felsefenin İlkeleri” adlı eserinde Felsefeyi “kökleri metafizik, gövdesi fizik, dalları da öteki ilimler olan bir ağaca benzetir.
Metafizik gerçekliğin temel doğasını, zihin ve madde arasındaki ilişkiyi, özü ve niteliği, olasılığı ve gerçekliği inceleyen felsefe dalıdır. Fizikten farkı, ortaya koyduğu kavramları sorgulama aşamasını atlayıp sonuca dair cevaplar üretme çabasıdır. Genel olarak felsefenin üç ana alt dalından biri kabul edilir. Bu üç ana alt dal etik ya da ahlak felsefesi, epistemoloji ya da bilgi felsefesi ve metafiziktir. Metafizik; Tanrı’nın varlığı, zâtı, sıfatları ve âlemle ilişkisini varlıkların mevcut, imkân-zorunluluk, sebep-sonuç, tümel-tikel ve varoluşun kategorilerini, insanî düşünceyle ilişkin konuları ele alır. Modern döneme gelinceye dek fizik ve matematiğin yanı sıra öğrenilmesi gerekli bir ilim dalı olarak görülen Metafizik, Batı felsefesinde olduğu gibi İslam felsefesinde de önemli bir yer tutar. Ancak, İslam metafiziği İslam düşüncesinin sınırları içerisinde geliştiğinden önceki çağların görüşlerinin yanı sıra Batı düşüncesinden de birçok noktada ayrılır.
ARİSTO’NUN METAFİZİĞİ
İslam filozoflarının metafizik ile ilgili görüşlerine Aristo’nun “Metafizik” kitabının önemli katkıları olmuştur. İslam filozofları kendi metafizik anlayışlarını geliştirirken Aristo’yu eleştirel olarak ele almışlar, kimisi onun düşüncesinin etkisinde kalarak, kimi de onun düşüncelerini kökten eleştirerek İslam felsefesi denilen bir felsefeyi oluşturmuşlardır.
İslam Düşüncesi çerçevesinde çeşitli eserleri bulunan Prof.Dr. Ömer Türker tarafından dört yıllık bir çalışma sonucu hazırlanan Metafizik adlı 3 ciltlik eser İslam Düşüncesinde Teoriler başlığını taşıyan büyük ve uzun erimli bir projenin ilk adımını oluşturuyor. Bu projeyi fikir olarak ortaya atan ilk isim olan Türker, devamını getirmeyi hedeflediği bu eserle, İslam düşünce geleneğine yönelik çalışmaların geldiği noktayı belirleyebilmek, güçlü ve zayıf yanlarını görebilmek, fikrî çeşitliliğini açığa çıkarmak ve bu alana dair ilmî çalışmaları genel okuyucunun kolay ulaşabileceği bir anlatıya kavuşturmayı amaçladıklarını belirtmekte.
Metafizik adlı üç ciltlik eser iki grupta toplanmış metinlerden oluşmakta olup, birinci gruptakiler kelam felsefe ve tasavvuf dâhilinde bulunan ekoller hakkında bütüncül bilgiler vermeyi amaçlamakta. Ekol yazılarında önce ekolun çıkmasına sebep olan amillerin tahlil edildiği tarihsel arka plan ekolün temel iddiaları diğer ekollerden ayrışmasını sağlayan görüşleri yöntemi, takipçileri ve eleştirmenleri anlatılmakta.
İkinci grup yazılar ise anlatılan ekollerin metafizik teorilerinden oluşmakta. Teori yazılarında önce teori hakkında bütüncül tasavvur veren bir girişten sonra teorilerin çözmeyi amaçladığı sorun temel iddiası ana kavramları ve önermeleri taraftarları, eleştirmenleri ve tarih içindeki dönüşümleri anlatılmakta.
Kitapta yer alan ekol yazılarının sıralanmasında tarihsel öncelik gözetilmiş. Bu nedenle ekoller kısmı islamda ilk teorik düşünce ekolü olan Mu’tezile ile başlamakta ve hikmet-i müteâliye ile sona ermekte. Teori yazıları ise varlık düşüncesi, sıfatlar, nübüvvet gibi konulara göre sınıflandırılmış.
Her iki gruptaki yazıların başında ekolü ve teoriyi tanıtmayı amaçlayan birer giriş kartının yer alması, okuyucunun konu seçimini, konuları takibini kolaylaştırıyor.
ALANINDA ÖNEMLİ BİR ÇALIŞMA
40’ı aşkın, yazar ve çeşitli üniversitelerdeki akademisyenlerin katkı sunduğu eserde İslam Felsefesi, Kelam ve Tasavvuf bilim dallarında görevli İbrahim Halil Üçer, Eşref Altaş, Ercan Alkan, Hayrettin Nebi Güdekli, Mehmet Zahit Tiryaki, Abuzer Dişkaya, Mehmet Özturan Ekrem Demirli, Halil İbrahim Bulut, Muhammed Bedirhan, Ercan Alkan, Nedim Tan, Hacı Bayram Başer, Abdürrezzak Tek, Orhan Şener Koloğlu, Ulvi Murat Kılavuz, Murat Kaş, Hulusi Aslan, Yunus Cengiz, Osman Demir, Hülya Alper, Hatice Arpaguş, Hasan Akkanat, Zübeyir Bulut, Fatma Turgay, Hasan Akkanat, Burak Şaman, Ahmet Kamil Cihan, Mehmet Bulğen, Yasin Ramazan Başaran, Hüseyin Maraz, Muhammed Ali Koca, M. Mustafa Çakmaklıoğlu, Orhan Musakhanov, Seyithan Can, Muammer İskenderoğlu ve Ali İhsan Kılıç gibi isimlerin makaleleri yer almakta.
Metafiziğin etrafındaki konuları çeşitli açılardan ele alan eserle ilgili Prof Dr. Ömer Türker’in verdiği şu bilgiler aynı zamanda çalışmanın da özeti gibi: “Birincisi, İslam düşünce mirasının gücü ve zaaflarını belirginleştirmektir. Düşünce tarihimizde çeşitli alanlarda ileri sürülen görüşlerin bu kitaptaki teoriler formatında kaleme alınması, bu görüşlerin hangi sorunları çözmek amacıyla geliştirildiğini ve ne ölçüde başarılı olduğunu görmeye imkân veriyor. İkincisi, bizim şimdiye kadar yaptığımız çalışmalarda geldiğimiz noktayı belirginleştirmektir. Hem ekol hem de teori yazılarında izlenen çerçeve tuhaf şekilde görüşlerin bildiğimiz ve bilmediğimiz yönlerini açığa çıkarıyor. Bazen bilindiği düşünülen bir görüşün aslında hiç de dakik bir şekilde bilinmediği anlaşılıyor. Ayrıca görüşlerin birbirinden hangi noktalarda farklılaştığı belirginleşiyor ve tam olarak neyi önerdiği açıklığa kavuşuyor. Bu bakımdan yazılarda izlenen çerçeve teorilere dair çalışmalarımız arttıkça genişletilebilir ve yenilenebilir bir anlatım imkânı sunuyor. Üçüncüsü ise İslam düşünce tarihine yönelik akademik birikimin her kesimden genel okuyucu için ulaşılabilir hale getirilmesidir. Okuyucular bir ekol veya teori yazısını okuduklarında onun hakkında sistemli bir kavrayışa ulaştıklarını hemen fark edeceklerdir. Okudukları teorinin kavramları ve temel önermeleri hakkında sistemli şekilde düşünmeye başlayacaklardır. Bu durumun, hem İslam düşünce mirasına yönelik ilgiyi yaygınlaştırması ve derinleştirmesini hem de muhtelif alanlarında çalışan arkadaşlara bu mirası kendi alanlarıyla irtibatlandırma imkânı vermesini umuyorum.”
Eserdeki konuların teoriler halinde anlatılması uzmanların dışındaki genel okuyucuya konuları kolay takip etme imkânı sunmakta. Bu bağlamda kitabın muhatap kitlesinin düşünce tarihinin herhangi bir alanında uzman olsun veya olmasın bütün okuyucular olduğunu söyleyebiliriz. Öte yandan, her bir teorinin temel kavramları ve önermeleri ile tarih boyunca geçirdiği dönüşümlerin belirginleştirilmesi okuyucuya bütünsel bir bilgi sunmuş oluyor. Prof. Dr. Ömer Türker’in uzun yıllar gayret ve titizliğiyle ortaya çıkan bu eser İslam düşüncesini anlama bakımından oldukça önemli bir yer tutacak nitelikte.
