Yılbaşı itibariyle alışverişlerde kullanılan plastik poşetler ücretli olarak satılmaya başladı. Uzun zamandır bu uygulamanın başlamasını beklememize rağmen yine de karar üzerine tartışmalar devam ediyor. Özellikle sosyal medya platformlarında konuyla ilgili mizah yönü kuvvetli yorumlar yapılıyor. Yıllarca biriktirdiği poşetleri kullanıma açanlar, market önünde 10 kuruşa poşet satıp işletmeci yönünü ortaya dökme fırsatı elde edenler, marketten aldığı poşeti ‘beğenmedim’ gerekçesiyle iade etmeye çalışanlar ve evdeki poşetlerini yıkayıp, onarıp, kurutanlar da yok değil... Tabi para üstünü veremeyen işletmelerden “Bozuk yok, poşet vereyim mi?” cümlesini duymamız da an meselesi. Özetle poşet meselesini de bir espiri malzemesi haline getirmeyi başardık. Ancak bu plastik yasağının doğayı koruma adına önemli olduğunun da altını çizmek gerekiyor.
POŞET BAŞINA 25 KURUŞ
Alışveriş poşetlerinin ücretle satılmasına genel olarak vatandaş destek veriyor. Mağazalarda poşet başına istenen fiyat ise değişiklik gösteriyor. Bu alışveriş yaptığınız mağazaya göre 25 kuruş veya 50 kuruş olabiliyor. Yasak henüz mahalle pazarlarına ve bakkallara yansımış değil. Ama plastik poşete para ödemek istemeyen vatandaş çantasında nostaljik bir öğe olarak hatırladığımız fileyi veya bez çantaları taşımaya başladı bile. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum ise geçtiğimiz hafta basın mensuplarına yaptığı açıklamada, ilk 4 günlük uygulama sonucunda plastik poşet kullanımının yaklaşık yüzde 50 azaldığını söyledi. Ancak henüz hedefe ulaşmamıza var. Çünkü plastik poşet kullanımını yüzde 90 oranında azaltmamız gerekiyor.
POŞET KÜÇÜK ZARARI BÜYÜK
Peki bu uygulama sürdürülebilir mi ve ne oranda gerekli? Geçtiğimiz yıllarda yapılan araştırmalara göre doğada yüzlerce yıl çözünemeyen plastik poşetin büyük zararları olduğunu biliyoruz. Dünyanın pek çok bölgesinde olduğu gibi Akdeniz çevresindeki kirliliğin önemli bir nedeni plastik atıkları. Plastik poşetler bölgedeki deniz canlılarının yaşamını ciddi oranda etkiliyor. Bu nedenle uzmanlar bu kararın oldukça gerekli olduğunu vurguluyor.
DEPOZİTO SİSTEMİ GELİŞTİRİLEBİLİR
WWF- Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) yıllardır plastik poşetlerin doğaya verdiği zarar üzerine çalışmalar yapıyor ve raporlar hazırlıyor.
Vakfın genel müdürü Aslı Pasinli kararı yararlı ve önemli bulan isimlerden biri. Aslı Pasinli kararla ilgili şu yorumları yapıyor: “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın plastik poşetlerin ücretli olmasına yönelik kararını çok önemli ve yararlı buluyoruz. Bu uygulama pek çok ülkede hayata geçti. Akdeniz çanağında ve birçok Afrika ülkesi poşeti tamamen yasakladı. Avrupa Birliği de geçenlerde buna yönelik önemli bir karar aldı. 2021’e kadar pek çok Avrupa ülkesinde plastik poşetler yasaklanacak. Diğer ülkelerin deneyimleri, poşet tüketiminin ücretli hâle gelmesinden sonra ilk yıl içinde yüzde 70-80 oranında azaldığını gösteriyor. Sorunun çözümü sürecinde, bu uygulamaya ek olarak, geri dönüşüm altyapısının iyileştirilmesinin ve depozito sistemi gibi geri dönüşümü artıracak ek finansal mekanizmalar kurulmasının da önemli aşamalar olduğunu düşünüyoruz.”
KİŞİ BAŞINA BİR YILDA 440 POŞET KULLANIYORUZ
2018 yılında hazırladıkları WWF Akdeniz Plastik Raporu’na göre, günde 144 tonla en çok plastiğin ülkemizden Akdeniz’e karıştığının altını çizen Pasinli, Türkiye’de şu an ortalama bir tüketicinin yılda 440 plastik poşet kullandığını söylüyor. Pasinli şu ifadeleri kullanıyor: “Üstelik poşetlerin geri dönüşümü ise %1 gibi çok düşük bir oranda. Bu hiç de iç açıcı bir tablo değil… Doğa üzerinde en çok tahribat yaratan plastik atıklardan birinin poşetler olduğunu biliyoruz. Örneğin her iki denizkaplumbağasından birinde plastiğe rastlanıyor ve bunların içinde poşetlerin oranı çok yüksek. Çünkü denizkaplumbağaları plastik poşetleri normal diyetlerinde bulunan denizanalarıyla karıştırıp yemeye çalışıyorlar. Maalesef bu nedenle birçoğu boğularak ölüyor.”
ESKİ ALIŞKANLIĞA GERİ DÖNMELİYİZ
“Çocukluğumuzdaki alışkanlıklara, bizden önceki neslin tüketim alışkanlıklarına geri dönmeliyiz” diyen Pasinli, “Örneğin plastik poşet yerine bez çanta, file veya pazar arabası kullanılabilir. Pet şişe yerine ev ve iş yerlerimizde cam sürahi, dışarıda ise matara veya termos kullanabiliriz. Doğanın sürdürülebilirliğini sağlamak ve bunu yaparken türlerin yaşam hakkını gözetmek aslında bazı alışkanlıklarımızdan vazgeçmeye bakıyor” ifadelerini kullanıyor.
File örmeyi hepimiz öğreneceğiz
Plastik poşetlerinin yasaklanmasının ardından nostaljik bir öğe olarak hatırladığımız file kullanımında artış yaşanıyor. Hafifliği ve kullanım rahatlığıyla rağbet gören file şimdiden yeni bir iş kapısı da oluşturmuş durumda. Özellikle ev hanımları, file örüp büyük firmalara satarak para kazanmaya başladı. Günde 20 ile 50 arasında file örebilen kadınlar, ürün başına firmalardan 65 kuruş gibi cüzi sayılacak bir ücret alıyor. Filenin bir tanesini örmek ise yaklaşık 15 dakikalarını alıyor. Önümüzdeki günlerde bu işin ev kadınları arasında yaygınlık kazanacağını öngörebiliriz. Ücretli plastik poşet uygulamasının, 1 Ocak itibarıyla devreye alınmasından sonra, alışverişlerde kullanmak üzere tüketicilerden bez çanta olan ilgi de arttı. Alternatif olarak tüketicilerin çanta taleplerini karşılamak üzere, kendi bez çantalarını raflarına koyan marketlerin yanı sıra, internetten yapılan bez torba satışları son bir haftada yüzde 50 oranında katlandığı belirtiliyor. İnternet üzerinden satın alınan filelerdeki artış ise yüzde 100 oldu. Tabi file örmeyi öğrenenler de var. Yalova’da bir okulda çocuklara file örme eğitimi vermeye başlandı. “Her Ele Bir File” adlı proje ile öğrenci ve öğretmenler file örmeyi öğreniyorlar.
