Rus Edebiyatı kendi sınırlarını aşmış, dünyayı etkiler hale gelmişse bunda 19. Yüzyıl Rus yazarlarının önemli etkisi var. Dünyanın şaheserlerinden kabul edilen eserlerin en önemlilerinden bazıları Rus yazarların, şairlerin elinden çıkmış eserler. Puşkin, Gogol, Dostoyevski, Turgenyev, Çernişevski, Tolstoy gibi yazarların eserleri dünya edebiyatında hala en önemli eserler arasında yer almakta.
Bu isimler kadar olmasa da o dönemde ortaya çıkan bazı Rus yazar ve şairler hem kendi dönemlerini, hem sonradan gelenleri etkilemişlerdir.
OKUMAYA MERAKLI BİR ÇOCUK
Vsevolod Mihayloviç Garşin ismi eleştirmenlere göre dünya edebiyatının en önemli yazarları arasında kabul edilen, öykü ve oyun yazarı Anton Çehov’un öncülü kabul edilmektedir.
Parçalanmış bir ailenin çocuğu olup sıkıntılı dönemlerden geçmiş olan Garşin, çocukluk yaşlarından itibaren okumaya meraklı biriydi. Ne buluyorsa okuyan Garşin, lise yıllarında psikolojik rahatsızlıklarla karşılaşır. Bu hastalık hayatının belli dönemlerinde iyice depreşir. İntihar ettiğinde henüz 33 yaşında olan Garşin, yaşamına sığdırdığı 17 öykü ile edebiyat dünyasının ölümsüz isimleri arasında girer. Bu öykülerinin 3’ü Osmanlı-Rus savaşıyla ilintili öykülerdir.
Garşin, yaygın olan Osmanlı düşmanlığının anlatımlarıyla büyümüş bir isimdir ve 93 Harbi dediğimiz 1877-1878 Osmanlı- Rus Savaşı’na katılmayı bir Rus genci olarak vatan borcu görür. Bir arkadaşıyla birlikte üniversite öğrenimini yarıda bırakarak gönüllü olarak Nisan-Ağustos döneminde savaşa katılır.
SAVAŞTA YAZMAYI SÜRDÜRÜR
Savaş esnasında da yazmayı sürdürür. “Dört Gün” adlı öyküsüne cephede başlar ancak savaşta bacağından yaralanır ve bu öyküsünü tedavi görmekte olduğu hastanede tamamlar. Dönemin önemli dergilerinden birinde yayınlanan bu öyküsü genç yazara büyük ün kazandırır.
Garşin’in bu öyküsü kendi hikayesinden de kesitler içeren bir anlatıma sahip. Öykünün kahramanı İvanov da tıpkı Garşin gibi savaşta cephede yaralanmıştır.
Savaşta yaşananlar, düşmanın öldürülmesi Garşin’in kahramanı İvanov’u savaşın kötülüğü üzerine düşünmeye sevk eder. Vurulan, öldürülen askerlerle empati kurar. Buradaki anlatımda Garşin ile İvanov adeta iç içe geçmekte. Garşin, başlangıçta savaşta birilerini öldürmeyi düşünmemiştir, öldürmek değil, ölmektir tercih ettiği, ama İvanov’un düşman dediği ölmüştür. Pişmanlık, İvanov’un dilinden şu cümlelerle dökülür; “Önümde benim öldürdüğüm adam yatıyor, ölü. Kader onu buraya neden getirdi. O kim? Belki onun da benim gibi yaşlı bir annesi vardır. Uzunca bir süre akşamları küçük kerpiç evlerinin kapısında oturacak, uzaklara kuzeye bakacak; bakmaya kıyamadığı oğlu, evinin direği gelir mi diye…
Bunu istememiştim. Çarpışırken kimseye zarar vermek istememiştim. İnsanları öldürmek zorunda olduğum fikri aklımdan çıkmıştı. Kendimi sadece göğsümü kurşunlara siper ederken hayal edebiliyordum. Geldim ve bunu yaptım.”
Bu kez de kendini rahatlatacak nedenler üretmeye kalkar İvanov; “Onu öldürmüş olsa da benim suçum ne?”
RUS YAZARLARLA İRTİBATLIDIR
Garşin, gerek okul çağlarında, gerekse savaş sonrasında gerek subay yapıldığı dönemde, gerekse subaylıktan ayrıldıktan sonra dönemin ünlü Rus yazarlarıyla irtibat kurmaya çalışır. Bu isimlerden biri olan Tolstoy’dan etkilendiği öne sürülür. “Savaş ve Barış” adlı eserinde savaşın yaşattığı acıları çeşitli açılardan ele alan ve Rus pasifizminin önemli isimlerinden biri sayılan Tolstoy’un, Garşin’in savaş hakkındaki görüşlerini ve düşüncelerini etkilediği belirtilmektedir. Garşin’in savaş olgusunun şiddetle, ölümle yoğrulmuş doğasının karşıtı bir ideoloji olan pasifizmi benimsemesinde sanat eserlerine yansıyan savaş karşıtı düşüncelerin etkisi olduğu muhakkaktır.
Garşin, Rus edebiyatının en büyük realist yazarlarından olan İvan Turgenyev ile de iyi ilişkiler kurmuş, onun düşüncelerinden de yararlanmıştır. Garşin, Turgenyev’e sevgisi nedeniyle kitabının ismini taşıyan “Kızıl Çiçek” adlı öyküyü ona atfetmiştir.
Bu öyküde Garşin, akıl hastanesindeki bir hastanın, hastane bahçesindeki kızıl bir çiçeğe olan sevgisini öyküsüne konu ediyor ve akıl hastalarının duygusal bağlarına vurgu yapıyor.
9 öyküden oluşan kitap okuyucuyu kolay sürükleyen akıcı bir dile sahip. Esra Arı’nın çevirisi okumayı kolaylaştırıyor. Öyküler onca trajikliğine rağmen okuyucuyu kendinden uzaklaştırmıyor. Savaşın geride bıraktığı acı izler üzerinden sevgiye uzanan öykülerin her biri edebi tat bırakıyor okuyucuya.
Türk okuyucusunun çok tanımadığı bir isim olan Garşin’in bu eserini öykü severlere öncelikle önermeli.
