Karadeniz’in eşsiz doğası ve kültürü Karadeniz Kültür Envanteri ile yeniden keşfedildi. Doğu Karadeniz Bölgesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın (DOKAP) yürüttüğü Karadeniz Kültür Envanteri- Karadeniz’de Zamanın İzleri projesi kapsamında bölgedeki 8 il baştan başa araştırıldı. Onlarca akademisyen ve uzmanla sürdürülen, doğal varlıklar, kültürel taşınmazlar, halk kültürü ve müzeleri kapsayan çalışmalarda daha önce tescillenmemiş doğal varlıklarla da karşılaşıldı. Yeni bulunan 309 doğal varlıkla Karadeniz daha da zenginleşmiş oldu. Projenin genel yönetmeni İmdat Demir, Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Samsun, Trabzon’u kapsayan araştırma için “Karadeniz’in emarını çektik” diyor.
Bu projeyle Karadeniz’in emarını çekmiş olduk. Amacımız da buydu. Araştırmalar sırasında bilinen doğal ve kültürel varlıklardan çok daha fazla tescillenmemiş unsurlarla karşılaşıldı. Bunların doğal varlık olarak tanınmasını sağladık. Kullanmak ve korumak için ilgili kurumlara gerekli işbirliğinin oluşması adımlar atıldı. Tabi bölgenin gelişimine, turizme de katkısı olacak şekilde raporlar hazırlandı. Proje tespit, belgeleme (görsel, işitsel, yazılı), veri tabanına işleme ve raporlama şeklinde yürütüldü.
Tabi ki bu varlıkların tespitinin yanında onların tabiatını bozmadan kullanılmasıyla ilgili öneriler geliştirmek de projemizin bir parçasıydı. Bunu kamuoyuna sunup, dikkat çekmek de... Var olanlar ve yeni keşfedilenler üzerinden bir ilgi üretmek hedeflerden biriydi. Ama tabi bu ilgiyi doğayı koruyacak şekilde, nitelikli biçimde yönlendirmek de istiyoruz. Koruyarak kullanmak kavramını önemsiyoruz.
HEM TESPİT HEM ÇÖZÜM
Evet, bu nedenle farklı disiplinleri bir araya getirdik. Orman mühendisliğinden sanat tarihine kadar farklı alanları bu projenin içinde verim üretmek için kullandık. Türkiye’de bu anlamda kamu sektörü içinde tek olma özelliği taşıyor. Birçok disiplini, bir çok uzmanı aynı hedef üzerine kullandı proje. İnceliyor, tespit ediyor, ihtiyaca göre çözüm üretebiliyor.
Örneğin, herhangi bir yerde bir tarihi yapıya denk geldik. Bunun restorasyona ihtiyacı olduğunu tespit edip bu öneriyi ilgili kuruma iletilmek üzere raporladık. Restorasyonu yapıldıktan sonra şu şekilde kullanılabilir, bölgeye şöyle bir katkı sağlar şeklinde korumak ve kullanmak için öneriler geliştirdik. Aynı şekilde eğer daha önce restorasyon uygulanmış bir yapıysa, uzmanlarımız bununla ilgili uygunluğun da tespiti ve gerekiyorsa sorunun çözümü, yani eleştirisi için çalışıldı. Disiplinler arası çalışmalarla bu raporlar hazırlandı. Ekibimizde ekonomistler de antropologlar da var.
Artvin’de ekip direktörlerimizden İbrahim Tunca bulunan göllerden birine adını bile verdi. Şu an internet üzerinden Tunca Gölü Artvin diye arattığınızda bu mekânı bulabiliyorsunuz. Birçok akşam hava sıcaklığının -40’larda olmasına rağmen dağlarda, çadırlarımızda kaldık. Özel görüntüleri çekebilmek için bu tür maceralar yaşadık. Kaçkarlar’da yılda üç dakika görüntülenen güneşin batışı ve ayın doğuşunu aynı anda yakalaya-bilmek için uzun bekleyişler gerçekleştirdik.
Fen bilimlerinden görsel sanatlara
Zenginlikler belirlendi ve kaydedildi
Projeyi yürüten İmdat Demir, dünyada oluşan turizm trendlerine baktığımızda turistlerin artık bozulmamış doğa, otantik kültür ve tarih talep ettiğini belirterek şunları söyledi: “Tüm bu trendler sahip olduğu doğal ve kültürel varlıklar ve tarihi yerleri ile göz dolduran Doğu Karadeniz bölgemiz için büyük bir avantaj anlamına geliyor. Bu çalışma ile Doğu Karadeniz Bölgemizin doğal ve kültürel bütün zenginlikleri belirlendi ve kayda geçirildi. Karadeniz’de Zamanın İzleri - Karadeniz Kültür Envanteri Projesi Karadeniz Bölgesi’nin kültür ve turizm politikalarını yönlendiren siyasetçiler, yöneticiler, akademisyenler ve sivil toplum kuruluşları için kritik bir kaynak hükmünde işlev görecek nitelikte bir proje oldu.”
Halk kültürünü keşfetme zamanı
Çok kültürlü yapısıyla Anadolu’nun benzersiz mozaiği olan Karadeniz’in halk kültürü çok ayrıntılı ve uluslararası standartlarda incelenerek yeniden kayıt altına alındı. Geleneklerden âdetlere, sosyal ilişkilerden farklı din ve sınıf kültürlerine, doğumdan son yolculuğa kadar Karadeniz insanının serüveni, Karadeniz Kültür Envanteri’nde halk kültürü başlığı altında derlendi ve kayda geçirildi. Ekonomik faaliyetler, tarihsel ve kültürel geçmişinden bugünkü mevcut durumuna kadar incelenerek, pek çok folklorik değer kayıt altına alınmış oldu.
