Geleneksel dini hayatımızın olmazsa olmazlarından biri de Mevlid-i Şeriflerdir. Bugüne kadar sayısız kez kaleme alınsa da Mevlid-i Şerifler arasında en bilinen ve en sevileni bundan 600 yıl önce vefat eden Süleyman Çelebi’nin kaleme aldığı “Vesîletü’n-necât”tır. Başta Hz. Peygamber’in (sav) doğum yıl dönümü olmak üzere hemen hemen tüm mübarek gün ve gecelerde, sevinç ve üzüntülerin beraberce paylaşılması için düzenlenen toplantılarda okunması yaygın bir adet haline gelmiştir. Özellikle kandil akşamlarında radyo ve televizyonlardan canlı okunan Mevlid-i Şerifler evlerimizde huşu içinde dinlenirdi.
SÜLEYMAN ÇELEBİ YILI
Osmanlı’dan bugüne gönüllere Peygamber Efendimiz’in (sav) sevgisinin tohumlarını atan Mevlid-i Şerifler bugün ne yazık ki günlük hayatımızdan el etek çekti. Günümüzde mevlid-i şerifin ne anlamı ne de önemi yeterince biliniyor. Yegâne bestekârı Bursalı Sekban’ın bestesiyle okunan mevlid-i şerifin nameleri neredeyse kulaklarımızdan silinmek üzereyken 2022 yılı, vefatının 600. yılı dolayısıyla UNESCO ve ülkemiz tarafından “Süleyman Çelebi Yılı” ilan edildi. Edebiyatımızda ve musikimizde önemli bir yere sahip olan mevlid-i şerif bu vesileyle bir kez daha gündeme geldi.
“Süleyman Çelebi Yılı” sebebiyle yönetmen Mehmet Emin Kaplan bu önemli eseri ilk kez tiyatro sahnesine taşıdı. Galası geçtiğimiz günlerde Esenler Belediyesi’nin ev sahipliğinde yapılan oyun 18 Kasım’da Dr. Kadir Topbaş Kültür Sanat Merkezi’nde seyirciyle buluşacak. Amaç bu önemli esere halkın ilgi ve dikkatini yeniden çekmek. Mehmet Emin Kaplan’ın yazıp yönettiği “Merhaba-Kurtuluş Vesilesi” adlı oyun mutasavvıf ve şair Süleyman Çelebi’nin Mevlid-i Şerif’i yazma sürecini konu alıyor. Oyunda Fatih Küçük, Adem Yavaş ve Murat Tiryaki sahne alıyor. Oyun, Süleyman Çelebi Yılı dolayısıyla yapılan tek tiyatro olma özelliği taşıyor.
HİKÂYE BİR RİVAYETE DAYANIYOR
Yönetmen Mehmet Emin Kapan oyunu sahneye taşırken Süleyman Çelebi’nin Mevlid-i Şerif’i hangi saikle yazdığına vurgu yapmak istediğine dikkat çekmek istediklerini söylüyor. Çünkü Kaplan’a göre bu önemli eserin neden yazıldığına dair pek çok kişinin bilgisi bile yok. “İnanın insanların çoğu Mevlid-i Şerif’in niçin yazıldığı konusunda bilgi sahibi değil. O döneme bir atıfta bulunarak mevlidin yazılma nedenlerini bir kurgu ile anlatmaya çalıştık” diyerek bu bilgi eksikliğini tiyatro oyunuyla gidermeyi düşündüklerini anlatıyor. Süleyman Çelebi ile alakalı yapılmayan bir şeyi yapma düşüncesiyle yola çıktıklarını ifade eden Kaplan, bu güne kadar Mevlid-i Şerif’le ilgili pek çok sempozyumun yapıldığını hatırlatıyor ve ekliyor: “Farklı ne yaparız düşüncesiyle yola çıktık ve tiyatrocu kimliğimden dolayı konuyu sahneye taşımak istedim. Önerim çok beğenildi ve sezon bitmeden biz de oyunu seyirciyle buluşturduk.” Eserin metnini de kendisi yazan Kaplan, oyunu yazarken geniş çaplı ve titiz bir araştırma yaptıklarını da sözlerine ekliyor.
Süleyman Çelebi ile alakalı bilgilerin oldukça sınırlı olduğunu söyleyen Kaplan, tiyatro metnini pek çok kaynakta geçen tek bir rivayetten yola çıkarak kaleme aldığını ifade ediyor. Süleyman Çelebi ile ilgili neredeyse tüm kaynaklarda anlatılan rivayet ise şöyle: Kimliği meçhul bir adam, Süleyman Çelebi’nin imamı olduğu Ulu Camii’ye gelerek bir vaaz verir. Bu vaazda meali “Biz Allah’ın peygamberleri arasında ayırım yapmayız” olan Bakara Suresi, 285. ayeti kaynak göstererek Hz. Muhammed’in (sav) diğer peygamberlerden bir üstünlüğü olmadığını öne sürer. Vaaz halk nezdinde bir infiale yol açar. Döneminde olay üzerine çokça konuşulur ve bu durum sonunda Süleyman Çelebi’ye intikal eder. Bir diğer anlatıya göre ise Süleyman Çelebi olay esnasında zaten oradadır ve vaizin bu sözlerine bizzat şahit olur.
“Süleyman Çelebi ise bir Peygamber aşığı olması nedeniyle bu olayı bir türlü kabullenememiş ve bu düşünce ile böyle bir eser ortaya koymuş olabileceğini düşünüyoruz” ifadesinde bulunan Kaplan, “Aslına bakarsanız bu konuda elimizde net bir kanıt yok ancak biz olayın esasını baz alarak bir kurgu yaptık” diyor. Kaplan, üç kişilik yalın bir oyunun daha etkileyici olduğunu düşünerek, hikâyesinde dönemdaş üç ismi, üç mutasavvıfı bir araya getiriyor.
Muhabbeti senin şiirinden öğrensinler
Oyundaki karakterlerin ilki Fatih Küçük’ün canlandırdığı Süleyman Çelebi. İkinci karakter ise asıl ismi “Şemseddin Muhammed” olan Emir Sultan. Buhara’dan Bursa’ya gelerek yerleşen Emir Sultan, aynı zamanda Yıldırım Beyazıt’ın da kızıyla evlenerek damadı olan Bursalı meşhur bir sûfîdir. İlmi noktada oldukça donanımlı bu zatın bağlı olduğu bir dergâh vardır. Oyundaki son karakter Hasan Efendi de Emir Sultan’ın müritlerinden biridir. Hatta Emir Sultan’ın vefatının ardından dergahtaki yerini alacak isim de odur. Ancak ilmi derecesi hem Süleyman Çelebi hem de Emir Sultan’dan görece aşağıdadır. Bu üç isim zaman zaman bir araya gelirler, dergahta buluşur sohbet ederler.
“Biz de hikâyemizde malum olayın ardından konuşmak üzere bir araya gelen bu üç zatı kurguladık” diyen Kaplan, senaryosunda Hasan Efendi’nin sorgu sualleri üzerine Süleyman Çelebi’nin Mevlid eserini kaleme almasını şöyle anlatıyor: “Hasan Efendi Süleyman Çelebi’yi zorlar ve söylemleri ile onu yavaş yavaş Mevlid’i yazma noktasına getirir. Süleyman Çelebi’ye ‘Peygamber’e (sav) olan muhabbeti senin şiirinden öğrensinler. Senin şiirinde sanat hakikat içindir’ gibi sözleriyle telkinde bulunur. Emiri Buhari ise oyunda bir akil adam rolünü üstlenir. Orta yolu bulan, her iki tarafında sınırı geçmesine engel olarak, makul bir ortamda tartışılmasını sağlayan bir karakterdir. Süleyman Çelebi ve Hasan Efendi’nin zaman zaman alevlenen konuşmasını dengede tutmaya çalışır.”
