Erkeklerin yaptığı resimler neden kadınlarınkinden 10 kat daha pahalı? Geçtiğimiz hafta The Guardian’a yazan Mary Ann Sieghart, bu başlığı atarak yazının içinde bazı araştırmalara yer verdi. Bugün BBC Radyo 4’te yayınlanacak “Yeniden Hesaplama Sanatı” belgeselinde bütün bunlar ayrıntılarıyla ortaya dökülecek. Program yayınlanmadan önce bu yazıyı yazan Sieghart, Türkçe’ye, “Kadından Ressam Olmaz” ismiyle kazandırılan kitabın yazarı Helen Gorrill’in programda verdiği bilgilerden bazılarını da aktarmış. Araştırmaya göre tüm dünyada satılan 5 bin tablonun fiyatlarını incelediklerinde kadınla erkek sanatçıların eserleri arasında 10 kat değer farkı bulunmuş. Üstelik son yıllarda kadın sanatçıların sayısının giderek arttığı düşünülürse, bunun sebepleri kafa karıştırıcı. Bu konunun ülkemizde de böyle olup olmadığı, kadınların sanat eserlerinin daha ucuza alınmasının altında yatan sebepleri ve son yıllardaki değişimi galerici, küratör ve ressamlardan oluşan alanın temsilcilerine sorduk.
Kadından resim alınmazdı
1950’lere kadar dünya pazarına baktığınız zaman büyük bir çoğunluğun erkek sanatçı olduğunu görürsünüz. Son elli yıl içerisinde dünyada koleksiyoncuların, müzelerin bakış açısı değişti. Özellikle Amerika’da kadın sanatçılar ön planda. Sanat eseri değerliyse kadın veya erkek hiç fark etmez. Ama bir ön yargı olabilir tabii. 1980’li 90’lı yıllarda Türkiye’de de birçok koleksiyoncu, kadın ressamdan resim almadı. ‘Kadın yarın evlenir, sanatı bırakır, bizim de paramız yanar’ diye düşünülüyordu. Ayrıca kadın sanatçı da çok azdı. Türkiye’de resim pazarı çoğunlukla erkek egemen bir şekilde devam ediyordu. Ama 21. yüzyılda bu değişti ve giderek kadın sanatçı sayısı çoğalıyor, kabul görüyor, yüksek fiyatlara satılıyor.
Kendi aralarında yarıştılar
Geriye doğru sanat tarihine baktığınız zaman dünyaca tanınan resim heykel vb üretimlerin yüzde sekseninden fazlasını erkekler üretmiş. Dolayısıyla üretimi yapanlar erkekler olunca kendi aralarında yarışmışlar. Kadınlar orada yer tutmaya çalışıyor, elbette ki çok kıymetli kadın sanatçılar var, ama bence erkeklerin çoğunluğundan ve bilinirliklerinden kaynaklanan bir durum söz konusu. Yoksa kadınların yaptığı işlerin daha sıradan ya da daha kötü olduğu anlamına gelmiyor bu. Bir ön yargı var.
Hayatı bölünmüş yaşıyorlar
Hem ülkemizde hem dünyada kültürel iktidar genel olarak erkeklerin elinde. Kadınların yaptığı sanat eserini maddi bir kazanca dönüştürme çabası, duygusal olmalarından kaynaklı olsa gerek, yetersiz kalıyor. Özellikle Doğu toplumlarında kadınların daha çok bağımlılıkları olduğu da bir gerçek. Erkek sanatçı sanatını hayatının merkezine koyabiliyor. Öte yandan sanatçılar adını duyurabilmek için sözleşme yaparak, belli zamanda belli miktarda iş üretmesi gerekiyor. Böyle bir bağlanmayı kadınlar fazla göze alamaz. Hayatı daha bölünmüş yaşıyorlar. Sanat pazarındaki spekülatif şeyler de fiyat belirleme konusunda etkin olabiliyor.
