Bursa’nın düşman işgalinden kurtu-luşunun 100’üncü yıl dönümü şehirde coşkuyla kutlanıyor. Bu kapsamda kurtuluşun 100. yılı anısına düzenlenen Millî Mücadele Dönemi Bursa’da İşgal ve Kurtuluş Süreci 100. Yıl Sergisi Bursa Kent Müzesi’nde 12 Eylül’de ziyarete açıldı.
Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Araştırmaları Merkezi koordinasyonunda ve Doç. Dr. Hacer Karabağ’ın danışmanlığında hazırlanan sergi milli hafızanın canlandırılması, kentlilik bilinci ve kimliğinin güçlen-dirilmesi amaçlarını taşıyor. Sergide dönemin yerli, yabancı gazeteler, arşiv belgeleri ve fotoğraflarla birlikte silah, kılıç, cephane, dürbün gibi savaşa dair çeşitli eşyalar ve elle dikilmiş Türk bayrağı da yer alıyor. İşgal ve kurtuluş olarak iki bölümde ele alınan sergide aynı zamanda savaşın ne denli yıkıcı olduğunu ve barışın önemi vurgulanıyor.
YUNANLAR İŞGAL ETMİŞTİ
8 Temmuz 1920′de Yunanlar tarafından işgal edilen Bursa, 11 Eylül 1922′ye kadar 2 yıl, 2 ay, 2 gün esaret altında kaldı. Bursa’nın işgali, 10 Temmuz 1920’de TBMM’de gündeme geldi. Meclis Başkanlığı’na verilen bir önerge ile oturuma yirmi dakika ara verildi. Mustafa Kemal Paşa’nın talimatıyla Meclis kürsüsüne “Pûşide-i siyah” olarak bilinen siyah bir örtü örtüldü. Bu örtü, Bursa düşman işgalinden kurtulana kadar orada kaldı. Eski payitaht ve ilk altı Osmanlı padişahının türbelerinin bulunduğu Yeşil Bursa’nın işgale uğraması, ülke genelinde büyük bir üzüntü yarattı. Hakimiyet-i Milliye gazetesi 12 Temmuz 1920 tarihli nüshasında “Bahtsız Bursa” başlıklı haberle Bursa’nın işgalini okuyucularına duyurmuştu.
Bursa’nın işgalden kurtarılması ise Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle 26 Ağustos 1922’de başlayan Türk ordusunun taarruzu ile mümkün olmuştur. 26 Ağustos 1922 sabahı başlayan Türk taarruzu, Afyon bölgesinde planlandığı gibi hızla gelişmiş, Yunanların ve Batılı gözlemcilerin aşılamaz diye böbürlendikleri Yunan savunma mevzileri daha ilk hamlede yarılmasıyla Yunan birlikleri düzensiz bir şekilde geri çekilmeye başlamıştır. Türk ordusu geri çekilmekte olan Yunan ordusunu hızlı bir takibe almış ve 8 Eylül’de Bursa önlerine ulaşmıştır. Şükrü Naili Paşa’nın komutasındaki 3. Kolordu’nun piyade ve süvari birliklerinin 10 Eylül akşamı Yunanları geri püskürtesi ve Bursa’ya girmesiyle işgal sona ermiştir.
YAŞANAN MEZALİM UNUTULMADI
2 yıl süren Yunan işgalinin Bursa’daki izlerini silmek ne yazık ki kolay olmamıştır. 1924 yılında basılan Bursa Vilayeti’nde Yunan Fecayii isimli eserde ayrıntılı olarak Bursa’da yaşanan mezalim ortaya konulmuştur. Yunanlıların yerli Rum ve Ermenilerle birlikte Bursa ve kazalarında yaptığı soygun, yağma, gasp ve yangın sonucunda büyük bir maddi zararın yanı sıra 822 şehit verilmiş pek çok darp, işkence ve sürgün vakası yaşanmıştır.
Sergide Bursa’nın işgal ve kurtuluş dönemine konu alan Hakimiyet-i Milliye, İleri, Vakit, Tevhid-i Efkâr gibi dönemin yerli gazetelerinin yanı sıra İngiliz ve Amerikan basını ile Yunan gazeteleri yer veriliyor. Ayrıca dönemin tanıklarından Mümtaz Şükrü Eğilmez, Bekir Sami Günsav, Şükrü Naili Gökberk, Arnold Joseph Toynbee, Ali Fuat Cebesoy’un anıları ile Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Mehmet Asım Us’a ait yazılar sergide öne çıkıyor. Ayrıca Yunan işgalinin Bursa’da sistemli bir katliam, yağma ve soygun haline geldiğini ortaya koyan, yerli ve yabancı heyetler tarafından hazırlanmış dönem raporları ve çeviriler ile çeşitli arşivlerden derlenen belgeler tarihi birer vesika olarak önem taşıyor. Devlet Arşivleri Başkanlığı, Kızılay Arşivi, Yunan kaynakları ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi Arşivi’nden 1920-1922 yıllarına ait Bursa ve Mudanya fotoğrafları da işgal dönemini çarpıcı bir şekilde yansıtıyor.
Millî Mücadele Bursa’da İşgal ve Kurtuluş 100. Yıl başlıklı sergi Bursa Kent Müzesi’nde 17 Aralık'a kadar ücretsiz olarak ziyaret edebilecek.
Sergiye dair çeşitli yazılı ve görsel kaynaklardan yola çıkarak Doç. Dr. Hacer Karabağ tarafından bir kitap da hazırlandı. Bursa Büyükşehir Belediyesi yayınlarından çıkan kitapla Millî Mücadele Bursa’da İşgal ve Kurtuluş Sergisi’nin kalıcı olması hedefleniyor.
