Güney Akım, Kuzey Akım, Nabucco; yarını okumak için ne anlatırlar? Savaşla ilgili gelişmeleri on yıl kadar geriden alıp bakarsak bir cevap üretilebilir.Turuncu Devrim ile beraber Ukrayna’da dengeler değişmeye başlamış, kendi üzerinden geçen Rus gazı hatlarından Avrupa’ya akışı kesen girişimlerde bulunmuştu. Rusya bunun üzerine stratejik bir adım attı. Ukrayna’yı hem karadan hem münhasır ekonomik bölgesinden teğet geçenGüney Akım Boru Hattı Projesi'ni tanıttı.Fakat projenin yegâne amacı Ukraynasız
Güney Akım, Kuzey Akım, Nabucco; yarını okumak için ne anlatırlar? Savaşla ilgili gelişmeleri on yıl kadar geriden alıp bakarsak bir cevap üretilebilir.
Turuncu Devrim ile beraber Ukrayna’da dengeler değişmeye başlamış, kendi üzerinden geçen Rus gazı hatlarından Avrupa’ya akışı kesen girişimlerde bulunmuştu. Rusya bunun üzerine stratejik bir adım attı. Ukrayna’yı hem karadan hem münhasır ekonomik bölgesinden teğet geçen
Güney Akım Boru Hattı Projesi'ni tanıttı.
Fakat projenin yegâne amacı Ukraynasız bir güzergâh oluşturmak değildi. Azerbaycan ve Türkmenistan kaynaklarını Avrupa’ya taşıyıp üzerinden geçeceği Türkiye’yi de enerji rotasında daha belirleyici kılacak
Nabucco projesini rafa kaldırtmaktı.
Güney Akım da Türkiye’nin münhasır ekonomik bölgesinden geçmekteydi ama
Türkiye Nabucco’dan
çok boyutlu kazanım sağlayabilirdi. Avrupa için de her iki proje değerli olmakla beraber Nabucco daha belirleyiciydi.
Avrupa için enerjide iki önemli kriter vardı(r);
rota çeşitlendirmesi ve kaynak çeşitlendirmesi.
Güney Akım, rota çeşitlendirmesi sağlıyordu ancak gene Rus gazı taşınacağından kaynak çeşitlendirmesi anlamına gelmiyordu. Nabucco ise Avrupa için hem rota çeşitlendirmesi hem de kaynak çeşitlendirmesi sağlıyordu.
Diğer taraftan Türkmenistan; İran, Rusya, Çin ile sınırlı olan gaz müşterilerine Avrupa’yı ekleyebilecekti. Türkmen gazını bu üçlünün ucuza alıp kârlı satması denklemi bozulacaktı. Azerbaycan keza Türkiye üzerinden kolunu Avrupa’ya uzatmış olacaktı. İran dışarıda tutulsa da ambargolar kalkarsa bağlantıları inşa edilebilirdi. Irak da hatta gaz verebilecekti. Arap hattının bağlanması, Kazakistan ihtimali derken
Nabucco, kaynak çeşitlendirmesinde zirve anlamına geliyordu.
Hattın Türkiye’ye geçişi, İran sıkıntılı, Ermenistan sorunlu olduğundan Gürcistan üzerinden planlanacaktı.
Fakat Rusya, Güney Akım'la kalmayıp işini sağlama almak için
Gürcistan üstüne yürüdü.
İran ve Ermenistan güzergâhı kapalı olan Nabucco’nun Gürcistan ihtimali de ortadan kalkınca akıbeti belirsizleşti.
Türkiye, Ermenistan’a biraz yaklaşayım dediyse de Azerbaycan’ın haklı tepkisiyle karşılaştı. Karabağ çözülmeden Nabucco’nun şansı olamazdı. Üstelik Rusya stratejik davranıp Güney Akım’a fizibilite hesaplamamıştı. Çünkü Nabucco’nun da bütünü için fizibilite hazırlanmamıştı. Böylece daha önce tartışılmayan yatırım maliyeti bilinmezliği yeterince kafa karıştıracak biçimde gündem olabildi. Nabucco’nun, Güney Akım'ın sadece dörtte biri kadar maliyeti olduğu değerlendirilse de, Güney Akım'ın daha uygun maliyetli olduğu da savunulabiliyordu. Yani Avrupa, iki proje arasında fikri olarak parçalandı. Bir de zengin Avrupa’yı rahatlatan
Kuzey Akım Projesi zaten başlamıştı.
Rusya hatta Nabucco’ya öfkelenip Kuzey Akım'ı yavaşlattı. Çin hattına yatırım yaptı. Bazen gazı kesip
“Gidin Türkiye’den
alın”
da dedi.
Açıkçası Avrupa da ayak sürüdü. Fizibilite problem olunca finansmanı modelle(ye)medi. Biraz da
Nabucco’yla Türkiye’nin dağıtım
üssü olmasını makul bulmuyordu. Türkiye’nin o gün için üretici de olmamasını buna gerekçe gösteriyorlardı. Güney Akım'da, Avrupa’yı çeldirmek için Varna’nın dağıtım üssü olarak planlanmasıysa üretici kriterine hiç vurulmuyordu. Böylece Rusya, amacına ulaştı. Nabucco’yu halletmişti. Güney Akım'ı Nabuccoyu bitirtecek kadar kafa karışıklığı oluşturduktan sonra gönül rahatlığıyla iptal etti.
Rusya, Avrupa’nın enerji bağımlılığını perçinlemekte Gürcistan’la yetinmedi. Güney Akım'la icat ettiği
karşı dükkânı boş tutmak için kiralamak
stratejisini Ukrayna’da işletti. Kırım’ı ilhak etti. Bugünkü savaşı siyasi yönleri üzerinden okutmak da bir aldatmaca sundu.
Şimdi, olan bitene bugünden bakınca meseleler yerli yerine oturuyor.
Rusya’nın sorunu, Ukrayna’nın enerji hatlarının güzergâhında olmasıyla sınırlı değildi. Rusya, enerjide mecburi tedarikçi olması önünde doğabilecek tehdidi ortadan kaldırıyordu. Ukrayna’nın Avrupa’ya enerji tedarikinde kendisine rakip olmasını istemiyordu. Çünkü Karadeniz’de Ukrayna’nın payına düşen enerji potansiyeli en azından gaz bakımından buna yeterdi.
İran ile çözüm arayışını baltalayışı da buna bağlanmalı… İran’ın çözüm ortağı olabileceği düşüncesi de gene Türkiye üzerindeki cari boru hatlarının yüzü suyu hürmetinedir.
Yani Avrupa bir şeyleri anlamış olmalı.
Avrupa’nın, Ukrayna’ya ilgisinin enerji dışında bir yönü de yoktur. Avrupa, biraz da Türkiye karşıtlığıyla Ukrayna’ya dönerek en zora gitmiş, Kuzey Akım da gidince kendi felaketiyle yüzleşmiş oldu. Olansa Ukrayna’ya oldu.
Ya Türkiye? Avrupa’nın anlamak durumunda olduğu diğer gelişmeler?
Türkiye, 1 trilyon metreküp gaz rezervine ulaşırsa ihracatçı olabilir.
Gaz ihraç eden ekonomiler incelendiğinde bu hacmin üzerinden başladıkları anlaşılır. Türkiye, Tuna 1’de teyit edilen potansiyel olan 550 milyar metreküple bu hacmin yarısına ulaşmış durumda. Gemileri Karadeniz’de, Akdeniz’de tarama yapıyor. İkili anlaşmalar gelişiyor. Emirlikler, Suudi Arabistan, İsrail denkleme girmeye çalışıyor.
Karabağ artık özgür…
Ermenistan yola gelmiş. Güvenlik endişeleri, terörle mücadele ve savunma sanayi yatırımlarıyla azalmış. Gazla, hidrojen sülfürle enerji denkleminin kilit ülkesi olmaya ilerliyor. A
vrupa, yüzleştiği Türkiye’ye mecburiyetinin kaçınılmazlığına nasıl adapte olacak, bakalım.
Belki Nabucco bitmemiş, bir süreliğine akamete uğramıştır.
#Nabucco
#Avrupa
#Rusya
#Çin
