Tarihle doğanın, maviyle güneşin iç içe olduğu medeniyetler kenti olan Van, gittikçe büyüyen Türkiye turizm pazarında kendine geniş bir yer bulmaya başladı. Bunun en önemli nedenlerinden bir tanesi Türkiye ile İran arasındaki ekonomik, kültürel ve sosyal ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla yürütülen çalışmalar.
Türkiye-İran ticari ilişkilerinin kapısı Van
İran pazarının ülke ve bölgenin yerel kalkınmasında özel bir yeri olduğunu belirten Van Ticaret ve Sanayi Odası (Van TSO) Başkanı Necdet Takva, İran ile ticari ilişkilerin geliştirilmesine yönelik olarak 2013 yılından bu yana çalışmalar yaptıklarını söylüyor. Ticaretle beraber turizmin de önemli olduğunu bildikleri için Van’da konaklama sektörünün geliştirilmesine yönelik projeleri birlikte ele aldıklarına vurgu yapan Van TSO Başkanı Takva, ilk olarak İran Büyükelçisi Ali Reza Bıkdeli makamında ziyaret ettiklerini söylüyor. Görüşmede İran ile ikili ilişkilerin geliştirilmesi için ticari faaliyetlerde kısıtlamaların kaldırılması, Van tacir ve esnafları için İran’ın çok önemli olduğu konuşulmuş. Türkiye-İran ticari ilişkilerinin kapısının Van olduğu da su götürmez. Büyükelçi Bıkdeli ile olan görüşmede, bu hatırlatılırken, Kapıköy-Razi Sınır Kapısı’nın transit geçişlerde ağır vasıtalara aktif olarak açılması gerektiğini de vurgulanmış. Görüşmede konuşulan İranlı turistlerin konaklaması konusu ise Van’da turizm alanında faaliyet yürütenlerle beraber ayrıca ele alınmış. Sonuç, yürütülen bu çalışmalar sayesinde şehre gelen İranlı turist sayısında ciddi bir artış olarak yansıyor.
- “100 kilometre ötede bir zenginlik var ve biz bu zenginliğe ulaşamıyoruz” diyen Necdet Takva, bunun için Türkiye Cumhuriyeti ve İran İslam Cumhuriyeti’nin kapılara önem vermesi gerektiğini hatırlatıyor. Bugün itibariyle, İran ile sınır kapısı olan Van’da artık bir başkonsolosluğun açılması ise bir zorunluluk Takva’ya göre… Van’a olan İranlı ilgisi bunu gerektiriyor. Bu konuda iş insanlarının ihtiyacı şimdilik, Vanlı ve İranlı tüccarlara hizmet veren İran İslam Cumhuriyeti Tüccar Danışma Ofisi aracılığıyla yürütülüyor. Tüccar Danışma Ofisi başta Van TSO’ya kayıtlı İranlı tüccarların aidiyetinin güçlendirmesi ve yeni yatırımlara rehberlik etmesi yönünde çalışmalar yapıyor.
Van Shopping Fest'i sevdiler
2015’te başlanan Van Shopping Fest organizasyonu da İranlılar sayesinde oldukça canlı geçiyor. Bu dönemde gelen İranlılar, yıl içine yayılan bir alışkanlıkla Van ticaretinin ve konaklamasının gelişimine katkıda bulunuyor. Festival ve bazı dönemlerde hiç yer bulunmasa da TSO Başkanı Takva, gelen turist sayısı ile birlikte Van’da konaklama sektörünün ortalama doluluk oranının yüzde 80’lere ulaştığını söylüyor.
- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu yıl içinde İran’a yaptığı ziyaret sırasında iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi adına alınan kararlarla turizmde yeniden bir hareketlenme yaşanırken yatırımcı da bu fırsatı en iyi şekilde değerlendirmenin yollarını aramaya başladı. Yaşanan bu hareketliliğin Van’da yeni turizm yatırımlarına olan ihtiyacı ortaya koydu. Gürcistan, Azerbaycan gibi ülkelerdeki tanıtım çalışmaları da, Van’ın yatırımcı için fırsata dönüşmesine neden oluyor. Van’a yatırım yapmak isteyen iş adamları bölgede incelemelerde bulunup bölge yetkilileri ile görüşmeler yapıp en iyi yatırımın ne yönde olacağına dair araştırmalar yapmaya başladılar.
Güneşin kenti Van
Türkiye'de gün batımının en güzel yaşandığı yerlerden biri olan, adını da Urartu Krallığı'nın başkenti Tuşba'dan (güneşin kenti) alan Van, saklı kent… Gezilmeyi, keşfedilmeyi bekleyen bir bölge. Ve bu kentin keşfedilmesi için yapılan çalışmalar yavaş yavaş meyvelerini vermeye başladı. Tabii şu gerçeği gözardı etmemek gerekiyor, bir yerin turizm destinasyonu olabilmesi için sadece oranın çok tarihi bir altyapısının olması ya da Dünya’nın en güzel sahillerine sahip olması her zaman yeterli olmuyor.
Turizm olgusu ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel faktörlerle önem kazanıyor. En önemli faktörlerden bir tanesi de turist ile ev sahibi arasındaki etkileşim. Yerel halkın özellikle kültürel ve sosyal açıdan buna hazır olması gerekiyor, bölge esnafının da ekonomik açıdan turistin her türlü ihtiyacına cevap verebilmesi önemli. Yörede yatırım yapan girişimcilerin, yatırım yapılması için gerekli olan mevzuatın uygunluğunun da buna eklenmesi gerektiğini belirtiyor. Zira Van Gölü çevresinde uygulanan Kıyı Kanunu, turistik yatırımları etkileyebiliyor. İlk etapta kıyıların bugünün teknolojisiyle yeniden tespiti, turizm bölgelerinin yeniden saptanması, turizm yatırımcıları için güvence verebilir. Aksi durum, turistik yatırımların keyfiyetini doğurur ki, Van Gölü bir tane. Bölgenin turizmle beraber kalkınacağı gözönüne alındığında, turizmin planlı bir şekilde geliştirilmesi büyük önem kazanıyor.
İranlı turistlerin yüzde 80,5'i Van'ı tercih ediyor
Kente gelen Van’lı turisti daha iyi tanımak, beklentilerini daha iyi karşılamak, karşılaştıkları sorunları tespit etmek adına Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, Van Ticaret ve Sanayi Odası ile Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı işbirliği geçen sene yapılan araştırmaya göre; Van’a gelen ve konaklama yapan İranlı turistlerin yaş dağılımlarına bakıldığında yüzde 60,5’inin 18-35 yaş aralığında bir profile sahip olduğu görülüyor. “Van’ı neden tercih ediyorsunuz/ettiniz” sorusuna katılımcıların yüzde 40,1’i “yakın” olduğu için, yüzde 16,2’si kentteki hizmetler ve ürünler “ucuz” olduğu için, yüzde 23’3’ü ise Van’ın kent olarak İran’a yakınlığını ucuz ve güvenilir bir kent oluşunu içeren bir imkanlar dizisini barındırdığı için Van’ı tercih ettiklerini dile getirdi. Araştırma ayrıca, imkânları olduğu halde Van’ı tercih eden İranlı turistlerin oranı yüzde 80,5 olarak tespit ederken, başka bir yere gitme imkanı olmadığı için Van’ı tercih ettiğini ifade edenlerin oranın da yüzde 19,5 olduğunu ortaya koydu.
Van’ın tanıtımı için yapılan çalışmalar da yıl boyunca sürdürülüyor. Van İl Kültür ve Turizm Müdürü Muzaffer Altuğ; dünyanın belki de en güzel mavisine sahip Van Gölüyle ve ortasında doğa ile tarihi, Akdamar Adası’yla, Urartu, Selçuklu ve Osmanlı’dan taşıdığı izlerle tam bir medeniyet bileşkesi olan Van Kalesi‘yle, su sarnıçları, tapınakları ve saray yapılarıyla ,bazen de bir gözü mavi, bir gözü yeşil suyu seven tek kedi türü Van Kedisi‘yle, zengin ve birbirinden bol çeşitleri ile Guinness Rekorlar Kitabı’na girmeyi de başaran meşhur Van kahvaltısıyla, Muradiye Şelalesi’yle ve daha bir çok tarihi ve turist mekanlarıyla gezilip görülmesi gereken bir yer olduğunun altını çiziyor.
İran sınırına 45 dakikalık mesafede
“İlimizin İran ile sınıra 45 dakikalık mesafesi, alışveriş yapılacak AVM ve mağazaların yeteri kadar bulunması ve ihtiyacı karşılaması”nı İranlıların Van’ı tercih etmelerinin nedeni olarak gören Muzaffer Altuğ, ildeki havaalanın da bir transfer merkezi olarak kullanıldığına dikkat çekiyor.
- Van’ın tanıtımda İran özel bir yere sahip. Van-İran sanatsal etkinlikler kapsamında; sergiler, İran Van film günleri festivali, konserler düzenleniyor. Amerika’nın Los Angeles eyaletinde Türkiye tanıtım günleri kapsamında Van’ın da tanıtıldığını hatırlatıyor Muzaffer Altuğ. Tanıtım için Akdamar Adası ve Kilisesi ile Van Kalesinin UNESCO Dünya Mirası geçici listesine alınmasının da önemli olduğunu belirten Altuğ, ayrıca her yıl Turizm Haftası’nda İran Hoy, Urumiye ve Tebriz illerinden çeşitli acenteleri Van’a davet ederek ilişkiler kurduklarını söylüyor.
Iranlı turistlerin Van’ı tercih etmelerinin nedenleri hakkında olarak Altuğ şunları söyledi: “İlimizin Iran ile sınır ve mesafenin yaklaşık 3 saat gibi kısa olması, alışveriş yapacak AVM ve mağazaların yeteri kadar bulunması ve ihtiyacı karşılaması, ayrıca ilimizde bulunan havaalanını bir transfer yeri olarak görmeleri, konaklama ve turistik mekanların yeterliliği diye sayabiliriz.”
Van il Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün verdiği bilgiye göre gelen turist ilde en az 3 veya 4 gün konaklıyor ve yaklaşık 1500-2000 TL bir harcama yapıyor.
Otellerde doluluk oranı yüzde 100
İran ile ilişkilerin geliştirilmesi için atılan adımlar ve yürütülen tanıtım çalışmaları, komşu ülke vatandaşlarının Türkiye ve Van'a ilgisini arttırdığını söyleyen Altuğ, “Bölgede huzur ve güven ortamının da sağlanmasıyla Van'ı ziyaret eden İranlı turist sayısında büyük bir artış yaşandı. Gelen İranlılar bol bol alışveriş yaparak kente büyük bir hareketlilik kazandırdı. İran pazarı esnafın gelişmesi açısından bacasız fabrikadır diye düşünüyoruz. Otellerimiz yüzde 100 doluluk oranı ile çalışıyor olması ve dolayısıyla sıcak paranın piyasaya girmesiyle beraber lokantası, acentesi, konfeksiyon ve daha bir çok sektör bu işten para kazanmakta buda ilimiz ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır” diye belirtiyor. Altuğ turistin yaptığı harcamaya da dikkat çekiyor:
"2017 Mart ayı sonu itibariyle 102 bin insan sınır kapımızdan giriş yaptı. Yapılan çalışmalarda kredi kartı harcamalarında çok az bir harcama yapıldığını görüyoruz. 961 kişiden sadece 16 kişi kredi kartı kullanmış. 886 kişi ise nakit harcama yapmış. Bu da önemli bir rakamdır. İranlılar burada nakit alışveriş yapıyorlar. Kredi kartı merkezinde özellikle bu alışveriş festivalleri döneminde yapılan kredi kartlarını inceleme imkânımız var. 2017 Mart ayında kredi kartı işlem adedi 778 bin 887 adettir. 2016 yılında ise 719 bindi. 2016 yılı sıkıntılı bir dönemdi. Malumunuz terör olayları vardı. 2015 yılında ise 1 milyon 8 bin adet işlem gerçekleşmişti. Bu yıl aşağı yukarı geçen yılı aşan ve 2015 yılına yakın bir işlem adedine ulaştık. Bunların tamamının da çevre illerden ve kent merkezinde yapılan işlemler olarak değerlendirdiğimizde İranlıların kentimize ciddi bir katma değer yarattıklarını görebiliyoruz. Kredi kartı harcama tutarlarına baktığımız zaman 2017 yılının Mart 104 milyon 16 bin 349 TL olarak gerçekleşmiş. Bu rakam aşağı yukarı geçen yıl yani 2016 yılında yüzde 10-15 daha fazla olduğunu görebiliyoruz. 2015 yılında ise bu rakam yine 104 milyon 972 bin civarındaydı. 2014 yılında ise yerel harcama tutarı 73 milyon 794 bin liraydı. Kredi kartı işlem adedi ise 760 bindi. Bu çalışmaların kente önemli bir katkı sunduğunu söyleyebiliriz.”
Yapılan araştırmaya göre 2017 ilk altı ay için geceleyen yabancı turist sayısı 317 bin 889, yerli turist sayısı ise 206 bin 930 olarak hesaplandı.
İranlı turist gündelik yaşam akışını değiştirdi
Van için İranlı turist demenin, başlangıçta Nevruz Bayramı'nda gelen gruplar demek olduğunu hatırlatan Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Suvat Parin, bunun 2014’ten bu yana değiştiğini, turistlerin Van tercihlerinin Nevruz Bayramı tatilini de içine alan daha geniş bir zaman diline yayıldığını ifade ediyor. Parin, “İran'da rejimin sınırlandırdığı gündelik hayatı Van kent merkezinde yaşamak isteyen İranlı turistler özellikle eğlence mekânlarının yetersizliğini ifade etmektedir. Normal koşullarda akşam saat 7-8 gibi kent merkezinde hayatın bir kentte İranlı turistlerle birlikte gece 11-12'ye kadar kent merkezinde canlı bir hayattan söz edebiliriz. İranlı turistlerin bu anlamda kentin gündelik yaşam akışını değiştirdiğini söyleyebiliriz” diye belirtiyor.
Her turist bir beklentiyle gelir. Biraz zorunlulukla Van'a gelen İranlı turistlerin de beklentileri olduğunu hatırlatıyor Doç. Dr. Parin. Beklentilerin daha iyi karşılanması için her dönemde sektörel bazda derinlemesine çalışmalar yapılması gerektiğini ifade eden Parin, “Kapıköy Sınır Kapısı’nda karşılaştıkları sorunlar başta olmak üzere, konaklama, alış-veriş, eğlence mekanlarında yüz yüze geldikleri problemlerin tespiti ve çözüm arayışlarının bu anlamda hızlanmış olur. Daha çok ekonomi ve turizm düzleminde baktığımız İranlı turistlerin kentteki sosyal dokuya ilişkin etkilerinin de ayrıca mercek altına alınması oldukça önem arz etmektedir” diye belirtiyor.
Ülkelerin ve şehirlerin ekonomik, sosyal, politik ve daha birçok bileşen açıdan gelişmesinde turizmin büyük bir önemi var. Bu dün de böyleydi bugün de yarın da böyle olacak. Bu nedenle, turizm her ülkenin ve her ilin vazgeçilmezi. Van da var olan potansiyeli büyütmek için her türlü imkânı kullanılıyor. Üstelik diğer illerden biraz daha iyi bir şekilde kullanıyor. İranlı turistin beklentilerini karşıladığı sürece de diğer sınır illerinden daha avantajlı turizm bereketi yaşayacak gibi gözüküyor.
