Başta Efendimiz (s.a.v.) olmak üzere bütün peygamberler hakkında okuduklarımızdan, dünyaya ve onun nimetlerine değer vermediklerini, emekleriyle helal kazanç sağlayıp bununla geçindiklerini ve dönemlerinde insanların en üstünü olmalarına rağmen asla kibre kapılmadan, daima mütevazı kimseler olmaya gayret ettiklerini anlıyoruz. Hz. Âdem’den (a.s.) Resûlullah’a (s.a.v.) İslam’ın, hiç değişmeden koruduğu özü takva, tevazu ve terbiye ekseninde gizlidir. Gerek Peygamber (s.a.v.), gerekse ilk dört halifenin yaşamlarına dair okumalarda herkesin bu sade yaşam tarzına dair belirgin hatları rahatlıkla görebilir. Bu durum hayatın önemli bir parçası olan sofraya da yansımıştır.
- İslam, sofrada paylaşmayı, köle ile efendinin aynı kaptan yemek yemesini emrederek sınıf farklarını kaldırmıştır. Böylece, halk dayanışma ve paylaşma ruhunu kavramış, zengin ve fakir halk tabakaları arasındaki uçurum azalmıştır. Üstünlüğün takvada olduğu fikri, ‘zengin ve soylu’ olmanın o güne kadar sürdürdüğü egemenliği yerle bir etmiştir. Resûlullah (s.a.v.) bizzat kendisi, zengin fakir ayırt etmeksizin sofrasını herkesle paylaşmış, elindeki yiyeceğin en iyisini misafirine ikram etmiştir.
Yeme içmede aşırılığa gitmemeyi emreden ayetler ve tavsiye eden hadislerden sonra, yine imdada yetişen Kur’ân-ı Kerim, insanların bu konudaki titizlikte de aşırıya kaçmalarını önleyecek netlikle ve çeşitli ifadelerle durumu belli bir ölçüyle insanileştirmektedir:
“Onlar verdikleri zaman israf etmezler; cimrilik de etmezler; ikisi ortası bir yol tutarlar.” (Furkân sûresi, 25:67.) “Eli boynuna bağlıymış gibi cimri olma! Elini büsbütün açıp israfa da kaçma!” (İsrâ sûresi, 17:29)“Yiyiniz, içiniz fakat israf etmeyiniz.” (A’râf sûresi, 7:31.)
PEYGAMBERİMİZİN YAŞADIĞI TOPRAKLARDA ARPA
- Bugün Efendimiz’in (s.a.v.) sofrasında oldukça çok zikredilen arpayı konu almak istedim. Resûlullah’ın (s.a.v.) yaşadığı topraklarda hakim mutfak kültüründe Türk mutfağında rastlamadığımız bir ürün vardır: Kaşk. Kurutulmuş yoğurt ve kırıklanmış arpa ile yapılan bu yiyecek başta olmak üzere Efendimiz’in (s.a.v.) bol miktarda arpa unu, arpa kırığı ve arpa ekmeği yediğini okumaktayız. Neredeyse hurma kadar çok bahsi geçen bu bitkinin sıkça anılmasının bir hikmeti olduğunu düşünerek biraz arpadan bahsetmek istiyorum. Arpa diğer tahıllara oranla sert iklim şartlarına daha dayanıklıdır. Bu yüzden zorluk zamanlarında daha uzun süre saklanabilir ve kullanılabilir. Arpanın kalori ve besin ögeleri değeri buğdayla eşit gibidir. İçerisinde protein, yağ, B grubu vitaminleri, potasyum, fosfor ve lif bulunur. Halk hekimliği üzerine Avrupa’da yazılmış metinlerde arpanın sarılık, mide ve boğaz rahatsızlıkları için kullanıldığı belirtilmekte.
Aynı zamanda arpanın sakinlik veren bir yiyecek olduğu yazmaktadır. Hartwell adlı bilim insanının araştırmalarına göre arpa halk arasında kansere karşı da kullanılmıştır. Hatta arpadan “İncil’in Şifalı Bitkileri” adlı bir kitapta uzun uzun bahsedildiği anlatılmaktadır. Anadolu’da ise kırık çıkık, yara iyileştirme ve sarılıkta arpanın kullanıldığı bilinmektedir. Efendimiz (s.a.v.) de hastalar için arpa ile yapılan telbine çorbasını tavsiye etmiştir. Elbette Efendimiz’in (s.a.v.) arpa tüketmesinin birçok nedeni olmalıdır ve asıl hikmeti de Allah bilir. Fakat bunu bir şifa işareti kabul ettiğim için bugün arpalı yemeklere yer vermek istedim. Hayırlı ramazanlar, sağlıklı pazarlar dilerim.
- İshak b. Abdullah b. Ebi Talha’dan rivayet olunduğuna göre; Enes bin Mâlik›i şöyle derken işitmiştir: “Bir terzi Resûlullah’ı (a.s.m.) hazırlamış olduğu bir yemeğe çağırmıştı. Bu yemeğe Resûlullah (a.s.m.) ile birlikte ben de gittim. Resûlullah (a.s.m.) bir arpa ekmeğiyle içinde kabak ve pastırma ‘kurutulmuş et’ bulunan bir çorbayı benim önüme yaklaştırdı. Ben (yemek esnasında) Resûlullah’ın (a.s.m.), (yemek içerisinde bulunan) kabakları araştırmakta olduğunu gördüm. O günden itibaren kabağa olan sevgim devam etmektedir.” (Buhârî, 8/437-462, 470, 472, 473; Tirmizî, 2/269; Ebu Dâvûd, 13/410.)
Telbine
- -1 yemek kaşığı sade yağ (tereyağı kullanılabilir)
- -2 yemek kaşığı tam arpa unu
- -1 yemek kaşığı buğday unu
- -4 su bardağı su
- -1 silme çay kaşığı tuz
- -İsteğe bağlı olarak bal
Yağı eritelim, içerisine unları ilave edip kavuralım. Unun rengi sarardığı zaman tuz ve soğuk suyu yavaş yavaş ilave edelim. Kıvam alana kadar pişirelim. Servis ederken bal ekleyelim. Afiyet olsun.
Arpa Yemeği (Trabzon)
- -1 su bardağı barbunya
- -1 su bardağı arpa
- -2 adet kuru soğan
- -2 yemek kaşığı tereyağı
- -1 yemek kaşığı salça
- -1 silme çay kaşığı tuz
- -1 tatlı kaşığı kurutulmuş reyhan
Barbunya ve arpaları bir gece önceden yıkayıp ıslatalım. Suyunu süzüp tekrar su ekleyerek 40 dakika düdüklü tencerede kaynatalım. Soğanları ince ince doğrayalım.Bir tencerede 2 yemek kaşığı tereyağını eritelim, soğanları salça ile birlikte kavuralım.Reyhan ilave edelim. Haşladığımız barbunya ve arpayı ekleyelim. Üzerini geçecek kadar su ilave edelim. İyice pişene kadar kaynatalım. Afiyet olsun.
