Belki de yaşlılıktaki en acı şey o yaşa gelen insanın, başkalarına sıkıntı vereceğini hissetmesi. Yaşlılıkta havanın değiştiğini uzuvlar değil, bunu önce yaşlılar kemikleriyle seziyor sanki değil mi? İşte bunu hissedenlerin sayıları gitgide artıyor. Çünkü dünya yaşlanıyor ve Türkiye de yaşlı ülkeler sınıfına girdi. Ülkemizde yüzde yedinin üzerinde yaşlı nüfus bulunuyor. Bu nüfus kırsal kesimde ise yüzde 10'lara kadar ulaştı. Bu nedenle yaşlımızın nasıl yaşayacağı, nasıl mutlu edileceği ile ilgili konuları artık daha çok konuşmaya ve gündeme almaya başladık. 18-24 Mart Dünya Yaşlılar Haftası'ndayız. Yaşlılar ile ilgili Türkiye'de uzman isimlerden biri olan yaşlı bakımı ile ilgili akademik ve saha çalışmaları yapan Dr. Filiz Albayrak ile mutlu yaşlılığa giden yolu konuştuk.
Yaşlıların yeni durumlara uyma yeteneklerinde azalma ve eskisine oranla geçmişe özlem duyma hisleri daha fazla. Onlar anlatmaktan ve dinlenilmekten hoşlanırlar. Kendilerini dinletmek bazen de zordur. Ama yazabilirler de… Anı yazıp gençlere bırakabilirler. Mevcut durumda en iyisini yapmak hem onlar için hem de yakınları için ideal olanıdır. Yaşlanmanın sonuçlarından korkmamalı ve yüzleşmekten kaçmamalıdırlar. Duygularını anlatmalı, kendileri ile barışık olmalılar. Yaşlanmalarını kendi suçları gibi algılamamalılar. Gündelik problemlerde kendilerini kınamamalılar. Eskiden yaptıklarını şimdi yapamamaları halbuki çok normal.
Türkiye'de ortalama yaşam süresi kadınlarda 78 erkeklerde 73. Yaşlandıkça da kronik hastalıklarla bir arada yaşıyor yaşlılarımız. Her organ ayrı ayrı yaşlanıyor. İşitme, sindirim sistemi her şey yavaşlıyor. Üzülüyor ama gözyaşımız akmıyor, çünkü onlar da yavaşlıyor ve kuruyor. Gençliğinde kendine ve beslenmesine iyi bakmadıysa kemik erimesi ile karşı karşıya kalıyor. Kamburlukla beraber akciğerler, göğüs kafesi içinde sıkışıyor ve solunum problemleri oluyor.
Yaşlılar yaşlı olduklarını kabul etmezler. Dolayısıyla yaşlılıkları ile ilgili sağlık riskleri olduğunu da. İşte bu nedenle bazı önlemlerin alınması gerekiyor. Kaygan zeminlerin, kilimlerin altına kaymayı önleyici aparatlar koymak, eşyaların alt rafa yerleştirilmesi ve eşyalarına rahat erişebilmelerini sağlayacak ortamlar gerekiyor.Eğer imkan varsa banyo küveti yerine duş kabini yapılması rahat banyoya girmelerine imkan verecektir. Abdest alan yaşlılar için de bu rahatlatıcıdır. Evdeki aydınlatmanın yeterli ve ulaşılabilir olması, komidinlerin yaşlının yatağına ve yakınına erişilebilir olması da ev kazası riskini düşürecektir.
Emekli olduğunda çalışırken kazandığı gelir birden azalıyor. Bir anda kendilerini yoksul hissediyorlar ve kimseye muhtaç olmak istemiyorlar. Bu nedenle paralarını tutmaları ve cimrileşmeleri normal. Ölüm ve yalnız kalma korkusu yaşıyorlar. Yenilikleri kolay kabul etmiyorlar. Duyma işitme kayıpları nedeni ile sosyal ortamdan uzaklaşabiliyor ve depresyona girebiliyorlar. O nedenle onlara destek olmak, karar verme haklarına saygı duymak gerek.
Yaşlıya iş yaptırmamak, onun hareket etmesine izin vermemek, yaşlıyla sanki hiç duymuyormuş gibi bağırarak konuşmak yapılan en büyük hatalar arasında geliyor. Halbuki o sağır değil sadece yaşlı. Ona incitici şeyler söylemek, otur köşende sen karışma demek de onları çok üzüyor. Bir de onu gözümüzün önünde olsun diye kendi evinden uzaklaştırabiliyor ve yanımıza alabiliyoruz. Oysa yaşlı akranları ile olmayı çok ister. Bu nedenle yaşlının da isteklerine saygı duyup imkanlar uygunsa onun isteklerine uygun davranmak gerekiyor. Onun bakımı ile ilgilenmek yerine dinlemeye, sohbet etmeye zaman ayırmak daha önemli. Bakımı imkanlarımız varsa bizler karşılamalıyız ya da devlet yaşlı bakım evleri açarsa devlet karşılamalı. Biz de ona sadece sevgimizi vermeliyiz. Bakımın ötesinde yaşlı, hekim ve aile arasında bağı sağlamak için çaba göstermeliyiz.
Yurt dışında bulunan “gündüz bakım ev” lerinin Türkiye'de de devreye girmesi önemli. Nasıl ki devlet okullarında ana sınıfı varsa varsa yaşlılarımız içinde yurt dışında da yaygınlığı bulunan devletimiz tarafından gündüz lokalleri, evleri açılmalı. Yaşlı bakım teknikerleri yaşlılarımızın bakımında daha etkin olmalı. Türkiye'de belediyeler 65 yaş ve üstü yaşlılara yaşlı bakım konusunda hizmet veriyorlar. Evlere gelip temizlik yapılıyor, sıcak yemek getiriliyor. Acil bir sağlık problemi olduğunda ücretsiz ambulans, hekim ve hemşire gönderiiliyor. Evlere elektronik uyarı sistemi koyan belediyeler de var. Bu imkanlardan tüm yaşlılar faydalanabiliyor. Bu imkanları da yaşlı ve yakınları öğrenmeli ve değerlendirmeliler.
