1861’de tahta geçen Sultan Abdülaziz, Avrupa’ya ve imparatorluk dışına seyahat eden ilk Osmanlı padişahı oldu. Sultan’ın 21 Haziran’dan 7 Ağustos 1867 tarihine dek Fransa, İngiltere, Belçika, Prusya ve Avusturya-Macaristan’ı ziyaret için giriştiği ve 1863’deki Mısır seyahatini takip eden bu yolculuğu, Avrupai kurum ve gelişmelerden ilham alarak Osmanlı’nın reform projesini pekiştirmeyi hedefliyordu. Buradan yola çıkan “Paris’te Bir Padişah, İstanbul’da Bir İmparatoriçe, 1867-1869” sergisi de ziyaret ve iade-i ziyaret çerçevesinde şekillenen iki farklı ancak birbirini tamamlayan ana eksen etrafında kurgulanıyor. Serginin küratörleri Sinan Kuneralp ve Aylin Koçunyan. Sanatseverler sergiyi 14 Mart’a kadar Notre-Dame de Sion Galeri’de görebilirler.
İki bölümden oluşan serginin ilk bölümü, daha çok Sultan Abdülaziz’in Paris seyahatine odaklanıyor. Sergi küratörlerinden Aylin Koçunyan, bu bölümün devrin sanatsal, iktisadi ve siyasi bağlamı ile İkinci İmparatorluk başkentinde kapılarını açan 1867 Evrensel Sergisi’ne ve ona yansıyan Osmanlı-Mısır ilişkilerine dikkat çektiğini belirtip devam etti: “Diğer Avrupa hükümdarları gibi, Sultan Abdülaziz de bu sergiye 3. Napolyon’un daveti üzerine katılıyor. Ayrıca bu uluslararası sergide Osmanlı da diğer uluslar gibi yeralıyor, evrensel kültür ve medeniyetler buluşmasına katılıyordu.”
Serginin ikinci ekseni, Fransız İmparatoru 3. Napolyon’un eşi İmparatoriçe Eugénie’nin 11-19 Ekim 1869 arasında Osmanlı başkentinde geçirdiği bir haftaya odaklanıyor. Süveyş Kanalı’nın açılması, Sultan Abdülaziz ile Osmanlı’ya bağlı Mısır Hıdivi İsmail Paşa’yı karşıkarşıya getiren rekabet ve geri planda İngiliz-Fransız çekişmesi gibi bir siyasi bağlamın içine oturan bu ziyaret, Osmanlı devleti için de yeni unsurlar taşıyor. Koçunyan bu konuyla ilişkin de şunları söyledi:
“İlk kez taç sahibi bir şahsiyet ve üstelik de bir kadın Osmanlı padişahına ziyarete geliyordu. Bir hafta boyunca, resepsiyonlar, şenlik ve galalar bu ziyaret vesilesiyle birbirini izler. Padişahın bu görkemli karşılaması birkaç hafta sonra Süveyş Kanalı’nın açılışının ihtişamıyla gölgelense de, Eugénie, Boğaziçi kıyılarında geçirdiği bu yolculuğun çarpıcı bir anısını, otuz yıl sonra tahtan düşmüş bir imparatoriçe olarak içinde taşıyacak ve padişahlar kentine iki ayrı seyahat daha gerçekleştirecektir.”
Kentlerin ihtişamı
- Aylin Koçunyan, bu çalışmanın padişahın Avrupa seyahatini Avrupai ve özellikle de Fransız kurumlarının Osmanlı bağlamındaki etkisi çerçevesinde irdelediğinin de altını çizdi. Sergiyi tamamlayan dönemin tablo, gravür, fotoğraf, gazete kupür ve arşiv belgeleri, bizi bir yandan yolculukları boyunca padişah ve imparatoriçeye eşlik etmeye; diğer yandan izlerini sürerken iki imparatorluk başkenti Paris ve İstanbul’un ihtişamını keşfe davet ediyor.
