Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in vefatı hepimize siyasi tarihi olduğu kadar baskıdan doğan bir 'şapka modası' tarihini de hatırlattı. Tabi ki 'fötr'den bahsediyoruz. Aslında Anadolu şapkayı, Demirel'den yıllar önce şu cümleyle tanımıştı: 'Redingot gibi, bonjur, smokin gibi, işte şapkanız!' Mustafa Kemal Atatürk'ün Kastamonu nutkunda yer alan bu sözler halkın 'şemsi siperli serpuş' dediği nesneyi birden 'batılaşmanın', 'modernleşme'nin simgesi haline getirdi. Yasalar çıktı, şapka giymek 'mecburi' hale geldi. Bu zorunluluk Anadolu'da ciddi bir direniş başlattı. Onlarca kişi şapka takmadığı için İstiklal Mahkemeleri'nde yargılandı, idama mahkum edildi. Bugün hala yaşlı köylülerin başındaki 'kasket'ler bu acı olayların simgesidir.
Siyasi baskılardan sonra şapka bir süre sonra 'moda' üzerinden Anadolu'ya döndü. Ancak bu defa ağaların başında 'fötr' modelinde.
Genç Türkiye'de nice insanın asılmasına neden olan şapkalar 'fötr' olarak yüzyılın ortasında birden aktörlerin, genç beyefendilerin tercihi olmaya başladı. 1942'de ilk kez gösterilen Casablanka filminin başrolü Humphrey Bogart'ı fötr şapkasız düşünmek mümkün mü? Yine aynı dönemde gösterilen çoğu filmde gangsterlerin ve dedektiflerin önemli aksesuarıydı şapkalar. Bu yeni moda Anadolu insanı arasında da hızla yayıldı. Sıradan, ucuz bir ürün de değildi. Öylesine özel bir nesneydi ki, müteşebbis Vitali Hakko'nun Sultanhamam'daki 46 numaralı dükkanda açtığı Şen Şapka'nın büyüyüp 'Vakko' halini almasını sağladı. Bu dükkanın sloganı aslında dönemin insanın şapkaya bakışını da özetler nitelikte: “Makbula geçecek hediyeleri Şen Şapka'da bulabilirsiniz. ”
1960'larda ise şapka artık modaevlerinde değil siyaset sahnesinde konuşulmaya başladı. Bu belki de şapkanın en uzun hikayesi olacaktı. Baş karakteri ise 'barajlar kralı' Süleyman Demirel'di. İlk kez 1962'de siyaset sahnesine çıkan Demirel'in en önemli aksesuarı oldu fötr şapka. Köylü, taşralı halka hitap ediyordu Demirel. Kasketli Bülent Ecevit'e karşı neden modern bir aksesuar olan fötr şapkayı kullandığı ise hep konuşuldu, tartışıldı. 'Çoban Sülü' yıllar sonra verdiği bir röportajında şöyle açıklamıştı bu çelişkiyi: “Aslında kasketi köyden getiren benim. Fötr şapkayı da Ecevit'in kullanması lazımdı. Bu da cilve işte...”
Anadolu halkı Demirel'in şapkasını çok sevmişti. Öyle ki Demirel'in siyasi yasaklı olduğu dönemde sağ kolu Hüsamettin Cindoruk seçim gezilerine dahi 'o şapka' ile çıkıyordu. Cindoruk kürsüde şapkayı havaya kaldırıyor, eş zamanlı olarak halk alkış tufanını koparıyordu. Şapka sevdasını yasaklar da bitirememişti. O tarihlerden sonraki hemen her gezisinde 'Baba'dan şapkayı kapmak isteyen birkaç vatandaş vardı. Ama Demirel şapkasını hiç kaptırmadı. Kıyasıya yaşanan 'savaş'lar kameralara da sık sık takıldı. Öyle yada böyle fötr demek Demirel demek oldu. Geçtiğimiz hafta yapılan cenaze töreninde, mezarın üstündeki şapka ve onu yine almaya çalışan vatandaş da bunun bir göstergesiydi aslında. Törende çuval çuval fötr şapka satılması da Demirel'in dediği gibi, 'cilve işte...'
Demirel'in ölümü ile fötr şapkanın da hayatımızdan çıktığı söylenemez. Fötr şapka şimdilerde tüm moda dünyasını etkisi altına alan Hipster tarzıyla yeniden karşımıza çıkıyor. 1950'lerde bir alt kültür olarak ortaya çıkan hipster giyim tarzının önemli bir parçası fötr şapkalar. Hipsterlığı ise popüler olana karşı popüler olmayını sevmek veya moda olmayanın moda olması gibi tanımlamak mümkün. Peki o zaman nasıl moda oluyor derseniz, bu da kendi içinde bir çelişki.
