Usta senarist Safa Önal, Teşvikiye Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından toprağa verildi. 395 senaryosu film olan Önal son yıllarda telif hakları için mücadele ediyordu. Peki müzikteki telif sorunu çözüldüğü halde sinemada neden çözülemedi? Avukat Oğuz Müftüoğlu, sinemada oyuncu, senarist ve yönetmenlerin haklarını devretmelerinin teamül haline geldiğini belirtti. Senarist Hilal Çelenk de “Yasa haklarımızı koruyor. Uygulamada sıkıntı var” dedi.
Yeşilçam’ın üretken kalemi Safa Önal, dün son yolculuğuna uğurlandı. Film olan 395 senaryosu ile Guinness Rekorlar Kitabı’na giren usta senarist ve yönetmen Önal, ömrünün son demlerini telif hakları mücadelesiyle geçirdi. Usta senaristin bu mücadelesinin, aynı dertten muzdarip olan sinema emekçilerine örnek olması için, sektördeki telif konusunu ilgililere sorduk. Müzik meslek birlikleri aynı telif yasasıyla meseleyi çözdüğü halde, sinema için neden yapılamadığı sorusunun cevabını aradık.
HAKLARIN TAMAMINI DEVRETMEYİN
Hali hazırdaki kanuna dayanarak telif alabilmenin mümkün olduğunu söyleyen Av. Oğuz Müftüoğlu, yapılması gerekenleri şu ifadelerle dile getirdi: “Sinema meslek birlikleri ‘Yasada bozukluk var’ diyerek, telif toplamıyor. Bunun sebebi olarak da, Kanun’un 80. maddesindeki düzenlemeyi gösteriyorlar. 1995 yılından önce sinema filmlerinin sahibi yapımcılardı. 95’te ve 2001’deki ilave değişikliklerden sonra sinema eser sahipliğini beş kişiye verdiler: Senaryo yazarı, diyalog yazarı, yönetmen, özgün müzik bestecisi ve animasyon varsa animatör. Film yapımcılarını da bağlantılı hak sahibi yaptılar. Yapımcılarla ile ilgili 80. maddede eser sahipleri ve komşu hak sahibi oyuncular ‘haklarını devrettikten sonra’ şeklinde bir ifade var. Bu yüzden uygulamada
bilhassa müzik gibi diğer alanlarda lisanslama yapılırken sinemada; oyuncu, senarist ve yönetmenlerin haklarını devretmeleri teamül haline gelmiş. Bu durumun iki şekilde önüne geçilebilir. İlki 80. maddedeki ifade; mali hakları ‘kullanma yetkisini’ devri şeklinde yorumlanabilir. Bir diğer önemli nokta ise; senarist, yönetmen, oyuncu gibi hak sahipleri sözleşme imzalarken ‘eserlerin yayınından doğan meslek birliklerinin toplayacağı telif haklarını’ saklı tutabilirler. O zaman diziler, filmler gösterildikçe telif talep etmelerinin önünde hiçbir engel kalmaz.”
YASADA DEĞİL UYGULAMADA SORUN
Yasada değil uygulamada sorunlar olduğunu söyleyen Senarist Hilal Çelenk, hak sahiplerinin haklarını araması gerektiğini vurguladı. Çelenk, “1989 yılından beri profesyonel olarak senaryo yazıyorum. Ben sözleşmelerimi olabildiğince güçlü durabilecek şekilde yapıyorum, sınırsız devir hakkı vermiyorum. Ama bazı yapımcıların ahlak ve anlayışıyla ilgili bir durum var. Yasa bizim bütün haklarımızı koruyor. Uygulamada sıkıntı var. Bu güne kadar açtığım altı davanın beşini kazandım, diğeri hala devam ediyor. Daha yeni kazandığım “Yangın Ayşe” dizisinin davası 11 yıl sürdü. Safa abinin senaryoları 95 yılından önce olduğu için, eski yasaya göre teliflerini alamadı” dedi.
BİR ARAYA GELİP ÇÖZMELİYİZ
Geçim derdinden dolayı bütün hakları devretmeye yönelik sözleşmeler imzalamak zorunda kalındığını söyleyen oyuncu ve senarist Haluk Özenç, çözüme yönelik şu önerilerde bulundu: “Safa Önal gibi dünya çapındaki bir senaristimizin geçmişe yönelik telif haklarını alamamış olması artık bizi harekete geçirsin. Kanalların, yapımcıların ve senaristlerin bir araya gelerek Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın mihmandarlığında bu soruna bir çözüm bulmaları gerekiyor. Başlangıç tarihi belirleyip, geçmişe yönelik hak sahiplerinin haklarının yüzde bir de olsa verilmesi konusunda anlaşmaya varılmalı. Sözleşmelerde bütünüyle haklarımızı devretme anlayışı yerine belli bir hak sahipliği konuşulmalı.”
SON YOLCULUĞUNA UĞURLANDI
Usta senarist Safa Önal, dün Beyoğlu’ndaki Atlas 1948 Sineması’nda düzenlenen törenin ardından, Teşvikiye Camii’nde kılınan cenaze namazı sonrası toprağa verildi. Ailenin taziyeleri kabul ettiği cenazeye, Yeşilçam’ın usta isimleri Hülya Koçyiğit, Türkan Şoray, Serdar Gökhan’ın yanı sıra oyuncular Kerem Alışık, Zafer Algöz ve yönetmen Nazif Tunç’un arasında olduğu çok sayıda isim katıldı. Kılınan cenaze namazının ardından merhumun naaşı Feriköy Mezarlığı’na defnedildi.
