Büyük Selçuklu Devleti inkıraz bulurken, Kirman, Irak, Suriye ve Anadolu Selçukluları gibi parçalara ayrıldı. Bunlardan Anadolu Selçukluları en güçlü olanı ve en uzun yaşayanıydı. Yine bu dönemlerde 11. Yüzyılında son yıllarından itibaren Maveraunnehr'de Harezmşahlar Devleti yükselir. Önce Alparslan, Snra da yine Selçuklulardan Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın Anadolu'nun içlerine ve İznik'e kadar Batısına yönelik seferleri vuku bulur. Ancak yine tam bu dönemlerde Roma'daki Papalığın öncülük ettiği Haçlı Seferleri başlar. Haçlı seferleri ile Batı'ya doğru ilerleyen İslâm dünyasına karşı, Batılı literatürde Reconquista denilen seferler başlamış olur. Bu seferler sürecinde, yüzyıllardır Müslümanların elinde bulunan Sicilya, Malta, Kıbrıs gibi Akdeniz adaları elden çıkar. Haçlılar Anadolu'da önce Malatya Urfa taraflarına sonra da Kudüs'e kadar ilerler. Kudüs, Trablusuşşam, Urfa ve Antakya'da haçlı kontlukları kurulur. Bizanslıların elinden alınan İstanbul Latin Krallığına dönüşür. Milâdi 1096'da başlayp, 1272'ye kadar, iki asra yakın süregelen dönemde toplam 9 ana Haçlı seferi görülür. Sonunda istedikleri sonuca ulaşamasa da, Haçlı Seferlerinin Kudüs'e kadar ulaşabilmesinde, Mısır ve Şam'daki Fâtımî Devletinin Bağdat'taki Abbasi Halifeliği ile yüzyıllar süren rekabeti, diğer Müslüman emirlik ve devletlerin birbirleriyle olan çekişmeleri, özellikle Selçuklu Hanedanının iç çekişmeleri önemli rol oynamıştır. Kudüs, Akka gibi önemli merkezler ve Sicilya, Kıbrıs, Malta adaları Haçlılara Fatımiler tarafından teslim edilmiştir. 1098'de Kudüs'ü Urafa/Ruha/Edessa'yı ele geçiren Haçlılar ilk Haçlı kontluğunu burada kurarlar. 1099'da ise Kudüs Haçlıların eline düşer. Urfa, Atabeg İmaduddin Zengi, (Atabeg Nureddin Mahmud Zengi'nin amcası. Vefatı:1146), tarafından 1144'te; Kudüs ise ancak 583/1187 yılında Selahaddin-i Eyyubi tarafından Haçlıların elinden geri alınır. Hatta bunu belirten Selahaddin-i Eyyubi'ye ait kitâbe Halen Kudüs'te, Mescid-i Aksa'nın mihrâbı üzerinde bulunmaktadır:
“Kitâbenin Tercümesi:
Rahman Ve Rahîm Olan Allah'ın Adıyla. Bu mukaddes mihrâbın tecdidini/yenilenmesini ve Takva üzere kurulmuş olan Mescid-i Aksa'nın imârını, Abdullah ve velisi Yusuf bin Eyyub Ebu'l-Muzaffer El-Melik Nâsır Salâhu'd-Dunya Ve'd-Dîn , Allah (C.C) onun eliyle Fethi müyesser kıldığında, 583 senesi ayları içinde emretmiştir. O, Allah (C.C)' dan bu ni'metin şükrünü edâ edebilmeyi ve Mağfiret ve rahmetinin hazzının bolluğundan nasiplenmeyi dileyip niyaz etmektedir.”
Haçlı seferleri, her ne kadar sonradan 1204'te İstanbul'da 1261'e kadar süren bir Latin krallığının kurulmasına yol açmışsa da, Bizanslıların Batı Anadolu'da tekrar güçlenip hakimiyetlerini sağlamasına, Müslümanların Anadolu'daki ilerleyişinin uzun süre durmasına yol açmıştır. Haçlılarla süren bu uzun soluklu mücadele sonunda İslâm dünyasını Moğol istilası karşısından güçten düşürmüş. Moğol İstilasının Suriye ve Batı Anadolu'ya kadar uzanması neticesini vermiştir.
İslam dünyasında, Fatımî-Abbasi rekabeti, Sultanlar, Melikler ve emirler arasındaki süregelen didişmeler/savaşlar gerek Haçlı Seferlerine gerekse Moğol istilasına kolaylık sağlamıştır. Özellikle Gazneliler, Selçuklular ve Harezmşahlar arasındaki mücadele İslâm dünyasını çok daha güçsüz bırakmıştır. Selçuklularla Harezmşahlar arasındaki savaşlar Moğol istilasını kolaylaştıran nedenlerin başında gelmektedir. Harezmşahlar Maveraünnehr'de Eski Ürgenç merkezli büyük ve güçlü bir devlet kurup, İslâm medeniyetinin, ilim-irfânın neşv ü nüma bulmasına büyük katkıda bulunmuş olmalarına rağmen Moğol istilâsını durduramamışlar, Moğol keferesinin eliyle ortadan kaldırılmışlardır. Moğolların Orta Asya'dan Batı Anadolu'ya ve kuzeyden Avrupa içlerine kadar uzanan istilâları. Doğu'dan Batı'ya akan en büyük istilalardan biri olmuştur. Bu istilâ İslâm alemine, Ümmete bugün de sonuçlarından kurtulamadığımız yıkım ve felaketler getirmiştir.
Osmanlı devletinin Yıldırım Bayezid döneminde (1389-1402), imparatorluk haline gelerek, bir yandan fetihlerle Balkanlarda Niğbolu zaferi akabinde Tuna boylarına uzanırken, diğer yandan Anadolu Selçuklu devletinin 1308'de tamamen inkıraz bulup beyliklere dönüşmesi akabinde, bu beylikleri bir bir ortadan kaldırıp Erzincan ve Malatya'nın ötesine kadar uzanmıştı. Ne var ki, Doğu'dan gelen Timur istilası Osmanlı'nın yükselişini alt üst eder. 1880'lı yıllarda başlayıp, Timur'un 1405'te Semerkand'ta ölümüne karad süren bu istila İslâm Dünyasının Batıya uzanan gücü/ucu olan ve yeni yükselen Osmanlı'nın kuvvetini bir hayli kırar.
