Menderes toprağa bağlı, Anadolu''yu seven ve tarımda makinalaşmanın yolunu açan bir başbakandı. O Türkiye''de, bürokrasiye dayanmayan, kendi kaynaklarıyla üretim gücünü büyüten bir orta kesimin oluşması için, hayatını ortaya koydu. Türkiye ellili yıllarda, yol, su ve elektrikte altyapı yatırımlarına büyük önem verdi. Menderes, enerji ve ulaşımda, köklü dönüşümlerin yaşandığı yılların en çok sevilen başbakanıydı.

*

Erbakan, makina yapan makinalara yatırım yapmanın peşine düşerek, Türkiye''de tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişin simgesi oldu. O Türkiye''nin ağır sanayi yatırımlarında başarılı olabilmesi için, bütün Anadolu şehirlerinin sanayi yatırımlarıyla donatılmasının öncülüğünü yaptı. Erbakan geç kalınmış bir sanayileşmeyi milletin eliyle gerçekleştirmekten daha çok devletin eliyle gerçekleştirmeye çalıştı.

*

Özal Türkiye''nin, sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişini hızlandırdı. O devletin değil, milletin zengin olması gerektiğinin üzerinde önemle durdu. Özal Türkiye''de ilk defa özelleştirme çalışmalarını başlatarak, devletin verimli bir biçimde çalıştırmakta güçlük çektiği işletmelerin, millete devredilmesini sağladı. Özallı yıllarda Anadolu işletmeleri dünya pazarlarına açılarak, ithalatçı Türkiye''yi, ihracatçı Türkiye''ye dönüştürdüler.

*

Hafta başında Üsküdar Belediye Başkanı Mustafa Kara''nın öncülüğünde Bağlarbaşı Kültür Merkezi''nde düzenlenen panelde, yeni bir ölüm yıldönümünde Özal anıldı. Hüseyin Yörük''ün yönettiği panelde, Vehbi Dinçerler, Rahim Er ve ben, Özal''ı, katılımcıların soru ve katkılarıyla, değişik yönleriyle ele alarak tartıştık. Özal Türkiye''de devleti, hizmet edilen bir baba olmaktan çıkardı, hizmet eden bir oğula dönüştürdü.

*

Menderes, Erbakan ve Özal, Türkiye''yi, bin yıllık tarihiyle barıştırdılar. Onlar yasaksız Türkiye''nin mimarları oldular. Onlarla Anadolu, tarım toplumundan sanayi toplumuna, sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçti. Türkiye''nin devlet odaklı, ekonomik, siyasal ve kültürel yapısı Menderesli, Erbakanlı ve Özallı yıllarda, millet odaklı, ekonomik, siyasal ve kültürel yapıya dönüştü.

*

Menderes, Erbakan ve Özal''dan Cumhuriyet dönemi okunursa, onların sırasıyla demokratik ve girişimci Türkiye''nin Fatih''i, Yavuz''u ve Kanuni''si oldukları görülür. Onlar, Cumhuriyet''in tek parti döneminde, Ankara''ya çekilen Türkiye''yi, çok partili dönemde İstanbul''a taşıdılar. Onlarla Türkiye, Osmanlı mirasının varisi olduğunun farkına vardı. Türkiye''ye yeniden Avrupa''ya dönmenin yolları açıldı, tüketen ülke, üreten ülke oldu.

*

Anadolu insanının kültürü, Süleyman Çelebi, Evliya Çelebi ve Katip Çelebi''nin eserleriyle yoğrulmuştur.

*

Anadolu''ya yerleşen Türkler, hem Asya''yı hem de Avrupa''yı kendilerine vatan edindiler.

*

Anadolu toprağı aldığından daha fazlasını verir.

*

Türkler el açan değil, el açılan millettir.