Türbelere neden gidiyoruz?

Arşiv

Denizciler İstanbul Boğazı’nın dört manevi bekçisi olduğuna inanırlarmış. İki yakaya ikişerli gruplar halinde yerleştirmişler bu manevi bekçileri: Marmara Denizi girişinde Üsküdar’da Aziz Mahmut Hüdai ve Beşiktaş’ta Yahya Efendi. Karadeniz girişinde Beykoz’da Yûşâ Hazretleri, Sarıyer’de ise Telli Baba. Boğaz’ın manevi koruyucuları olduğu inancı, insan-mekan ilişkisinde mekanın nasıl kutsallaştırıldığına dair önemli bir örnek.

TOPLUMUN GERÇEKLİĞİ

İnsanlar, ilişki kurduğu canlı ve cansız objeleri psikolojik bir objeye dönüştürmeye meyilli varlıklardır. Babaannemizden kalan ve maddi hiçbir değeri olmayan bir kolyenin bizim için anlamlı olması bu sebepledir. İşte bu duygu, bireyselden toplumsal alana aktarıldığında yeni bir gerçekliği oluşturur: “Sosyal gerçeklik.” Bu yeni alanda ve inançlar silsilesinde akıl ve mantık hükmünü yitirir.

İşte Boğaz’ın manevi bekçileri olduğu inancından

türbelere çaput bağlama

ritüeline uzanan bu inançlar silsilesi toplumun kendiliğinden oluşturduğu yeni bir kolektif gerçeklik olur. Bu gerçeklik halk tarafından “manevi gerçeklik” olarak görülse de referanslarını her zaman dinden almaz.

POPÜLER DİNDARLIĞIN TEMSİLİ: TÜRBELER

“Halk dindarlığı” veya “popüler dindarlığın” bir unsuru olan bu kutsallaştırma, dinin öğretilerinin halk tarafından yeniden şekillendirilmesidir. Bu şekillendirmeyi ise toplumun psiko-sosyal ihtiyaçları ve dini algılama düzeyleri belirler.

Türkiye’de bu tür dindarlığın en çok görüldüğü yerler ise türbeler.

Hemen herkesin yakından bildiği ve Türkiye’de de yoğun bir şekilde ziyaretçi ağırlayan

türbeler, halk dindarlığının vazgeçilmez unsurlarından biri.

73 FARKLI HURAFE VAR

İlahiyat Fakültelerinin veya Diyanet İşleri Başkanlığı’nın genel söylemi bu konuda halk dindarlığına pek uymuyor. Diyanet, 2006 yılında yaptığı bir araştırmada

türbelerde 73 farklı hurafe olduğunu tespit etmiş

, ama halk kitleleri bu konuda Diyanet’i dinlemeye pek yanaşmamış. Peki insanları türbe ziyaretine götüren ve popüler dindarlığı ortaya çıkan sebepler nedir?

TÜRBE ZİYARETİ İLE KUTSAL İHTİYAÇ GİDERİLİYOR

- İnsanlar

türbe ziyaretlerini

dini inançların bir gereği gibi algılayıp kutsal bilinen bir mekanda bulunma arzusuyla gidiyor.

- Modern zamanlarda kutsal olanla temaslarını yitiren ancak kutsala olan ihtiyacı azalmayan insanlar,

türbelerde yakaladığı maneviyatla

bu ihtiyaçlarını gidermeye çalışıyor.

- Ziyaretçilerin önemli bir kısmı

hastalık veya sıkıntılarına çare bulmak için

türbelere rağbet ediyor.

- İnsanlar hayatın olumsuzluklarını aşmak veya gelecek kaygısını yenmek için maddi çabanın yanı sıra manevi çaba da göstermek ister. İ

şte türbe ziyareti de böyle bir manevi çabanın sonucu.

- Bu ziyaretlere sosyal ve psikolojik alandan bakıldığında ise

türbeler birer sosyalleşme ve terapi görme alanları

olduğu ortaya çıkıyor.

- T

ürbeler sadece dini değil, milli kimliğin inşasında da önemli yer tutuyor.

Savaşlarda kahramanlık gösteren pek çok komutanın mezarlarına türbe ziyaretleri yapılıyor. Bu açıdan türbelerin, millet olma konusunda toplumsal hafızayı tazelemeleri açısından önemli katkıları bulunuyor.

- Özellikle Türk insanında “istek ve talepler üst mercilere aracılar vasıtasıyla ulaştırılır” ilkesi türbe ziyaretlerinde de geçerli. Türbe ziyaretleriyle dilekler Allah’a yakın olduğu düşünülen “yüce kişiler” aracılığıyla Allah’a iletilmek isteniyor.

- İnsanlar, ölüm ve ötesi ile ilgili en büyük korku ve kaygılarını çözmek ve psikolojik bir kabul ve rahatlama için türbeleri ziyaret ediyor.

Türbelerde iki tür ritüel var

- Genel ritüeller:

Bu kategoride Kur’an okumak, dua etmek, şeker/lokum dağıtmak, kurban kesmek, türbeyi tavaf etmek, türbeye el-yüz sürmek gibi her türbede görülen ritüeller yer alır.

- Özel ritüeller:

Bu kategoride toprak almak, süt dökmek, bez bağlamak, süpürge bırakmak, tel kesmek, elbise bırakmak, tuz bırakmak gibi türbeye mahsus özel ritüeller yer alır. Mesela Afyon Hasan Türbesi’nde toprak alma, İstanbul Telli Baba Türbesi’nde tel kesme, Konya Kavus Baba Türbesi’nde tuz bırakma ritüelleri yaygındır.

- Zaman:

Türbeler özellikle cuma günleri Ramazan ayında ve diğer kutsal günlerde daha çok ziyaret edilir.