Geçen Ramazan Bayramı’ndan bir iki gün önce, arkadaşımız Bayram Bey’in Üsküdar’daki kitapçı dükkânına gittim. Seçip aldığım birkaç sahafiye eserin verdiği hazla ben de ayrı bir bayram havası yaşadım. “Mecânîn-i kütüp”, kitap bayramının ne anlama geldiğini pekâlâ bildikleri için burada izahat verme ihtiyacı duymuyorum. Sadece aldığım eserlerin ismini kaydetmek istiyorum.
Abdülbaki Gölpınarlı’nın, “Melamilik ve Melamiler” isimli kitabının ilk baskısı. Bu kitap, konusunda yazılmış en önemli kaynak kabul ediliyor. Yine Gölpınarlı’nın “Mevlânâ Celaleddin - Mektuplar 1”. Bu da Hz. Mevlânâ’nın mektuplarını konu aldığı için önem arzediyor. “Balıkesirli Abdülaziz Mecdi Divanı.” Bu zat, Fatih Türbedarı Ahmed Amiş Efendi’nin halifesi olduğu için -tabii ki- divanı da ayrı bir özellik taşıyor. “Balıkesir’de Yatırlar” Bu kitapta, Abdülaziz Mecdi Efendi’ye ait ilgi çekici bir anekdot da yer alıyor. “Menakıb-ı Âli Resul.” Göz yaşı dökülerek okunacak bir kitap olduğu muhtevasından anlaşılıyor. Prof. Kâmil Miras’ın hazırladığı “Ramazan Müsahabeleri.” Kütüphanemde bulunduğu halde imzalı olduğu için bunu da aldım. Ahmet Yüksel Özemre’nin “Gel de Çık İşin İçinden” isimli hatıratı. Merhum bana da bu hatıratı imzalayıp vermişti ama dükkânda imzalı başka bir nüshayı görünce dayanamayıp onu da diğerlerinin arasına kattım. “Mecânîn-i kütüp”ün, kitap delileri anlamına geldiğini belirtirsek her halde bu durumu hoş görürsünüz.
Devam ediyorum. “Milli Mücadelede İstanbul Mitingleri.” İstanbul’un işgalini protesto için yapılan tepki toplantılarını bir araya getirdiği için ilgiyle okunacağı anlaşılıyor. “Rusya’da Üç Esaret Yılı.” Merhum Ergun Göze ağabeyimizin, babası Ahmet Göze’nin hatıralarını bir araya getirip “Boğaziçi Yayınları” arasında neşrettiği bu eserde hatıralar dizgisinin bir çeşnisi olarak karşımıza çıkıyor. Kitaba kıymet veren diğer bir husus ise, Samiha Ayverd’inin “Bir Açıklama”sı. Merhume Samiha Hanım, “önsöz” olmak üzere kaleme aldığı “Bir Açıklama”sının, bir paragrafı şöyle:
“Çok sene evvel tanımış olduğum Ergun Göze Bey, bir vatan ve iman şevkinin abidesi; temiz, masum, dürüst, fikir ve mana alışverişi hızlı ve bereketli bir müstesna insandır. İşte, babasının askerlik hikayesinden zaman zaman kahramanlık hatıraları anlatırdı. Bunların kaybolmasına hakkımız olmadığı için notlarını bir kitap haline getirmesini bıkıp usanmadan tekrarlamış bulunuyordum. Ricalarımı geri çevirmeyip memlekete hazin olduğu kadar da zengin bir macerayı hediye ettiği için kendisine müteşekkirim.”
Bu satırları yazarken aklıma geldiği için söyleyeceğim. Ergun Göze’nin kendi hatıralarını topladığı “Yaşasın Hatıralar” isimli kitabı da, özellikle basın dünyasına kuvvetli bir projektör tutması dolayısıyla büyük önem taşıyor ve okuyucularına kendini beğendiriyor. Hatıranın, hatıra getirilmesini hatırlatıyorum.
Yine devam ediyorum. “Bediüzzaman’ın Volkan Yazıları.” Bediüzzaman Said Nursi’nin, Derviş Vahdeti’nin çıkardığı Volkan gazetesinde yayımladığı makaleler bu kitapta bir araya getirilmiş. Dikkatle ve merakla okumaya değer. Bu arada ciddi müdekkik M. Ertuğrul Düzdağ Bey’in Volkan’ı latinize ettiğini de hatırlatmış olayım. Bu türlü neşriyat ciddi bir şekilde gözden geçirilirse konu etrafında dönen şüphelerin, yalan yanlış konuşmaların önü alınmış olur. “Sivas Valisi Reşit Paşa’nın Hatıraları.” Reşit Paşa, (Lütfen Tanzimatçı Mustafa Reşit Paşa’yla karıştırmayalım) aynı zamanda kalem erbabı olduğu için yazdıkları -tabii ki- önem arzediyor. Hatıraların ağırlığını, Sivas Kongresi teşkil ettiğinden okunmaya değer diyelim ve diğer bir kitaba geçelim.
“Ulema-i Benamdan Karslı Hamid Efendi Divançesi.” Asıl ismi böyle olan kitabın kapağındaki yazı şöyle: “Namık Kemal’i, Kars’ta Okutan Müderris, Şeyh Vaizzade Muhammed Hamid (1779-1854) ve Divançesi” Hazırlayan, Banıçiçek Kırzıoğlu. Eserin baş tarafındaki not ise şöyle:
“Muhterem Bakan Mehmed Cemal Kırzıoğlu’yu 43 günlük bebek iken, Kars’ta ‘yadigar’ bırakıp şehideler arasına karışan rahmetli Yemenhalifeoğlu Molla Muhyiddin ile Kıymet Hoca’nın kızları babaannem Azize Halife’nin mübarek ruhuna armağanımdır. Torunu: Banıçiçek Kırzıoğlu”
“Osmanlılarda Düşünce Hayatı ve Felsefe” ismini taşıyan bu kitabı Prof. Dr. Süleyman Hayri Bolay kaleme almış. Ben de Süleyman Hayri Bey’in iyi bir okuyucusu olduğum için diğer eserlerini olduğu gibi bunu da hiç tereddütsüz tavsiye edebilirim. “Osmanlılarda Düşünce Hayatını” düşününce, önümüze çıkan koca bir okyanusun göz kamaştırdığı anlaşılır.
“Menâfiü’s – Sıbyan.” “Osmanlı Devletinde Bir İlkokul Ders Kitabı” olduğu belirtilen bu küçük kitap “İbn-i Haldun Üniversitesi Onur Programı” alt başlığını taşıyor. Mehmed Hilmi Efendi tarafından yayına hazırlanan “Menâfiü’s- Sıbyan” çocuklar için faydalı bilgiler anlamına geliyor.
İtiraf edeyim ki, ben bu kitabın ismini “Menâfiü’s – Sıbyan” diye değil de, “Menâfiü’s – Savm” şeklinde okuyarak aldım. Dikkatsizlik tabii. “Menâfiüs - Savm” orucun faydaları anlamına geliyor. Üstad İbnülemin Mahmud Kemal İnal’ın da gençliğinde böyle bir kitap yazdığını biliyordum. Bu küçük eser benim de kütüphanemde bulunuyor. Merhum, gençliğinde çeşitli yayın organlarında dini muhtevalı bir hayli makale yayımladı. Bu da, o çerçevede hazırladığı eserlerden biri. Demek ki İbnülemin Bey’den başka bu isimde kitap yazanlar da varmış diyerek ve “sıbyan”ı “savm” okuyarak aldığımı bir kere daha belirteyim.
Aslında, bu satırları kaleme alırken işte bu “Menâfiü’s-Sıbyan” kitabından yola çıkarak Osmanlılar zamanındaki Sıbyan Mektepleri hakkında da yazmak istiyordum. Ancak aldığım kitaplarla ilgili verdiğim bilgiler sütunumu doldurduğu için ortaya böyle bir kitap aşuresi çıktı. İnşallah ileride sıbyan mekteplerini de konu ediniriz. Ben yine de, bu mekteplerde hocalık yapan bir zatın şu şiiriyle sözü bitireyim:
Dolardı mektebimin içi sıbyan
Ederdim onlara ta’lim-i Kur’an
Olup beş vakitde mihraba mülâzım
Bu mânâlardı ancak bana lâzım
Değildim halkın âğ ü kâresinde
Oturmazdım avamın âresinde
