Adını Meteoloji Uzmanı Edward Lorenz''in hava tahminleriyle ilgili çalışmalarından alan “kelebek etkisi, bir sistemin girdilerindeki küçük değişikliklerin, çıktılarında büyük ve öngörülemez değişikliklere, yol açtığını anlatan bir kavramdır. Türkiye''de Toros dağlarında bir kelebeğin kanat çırpmasının havada oluşturduğu dalgalar, Pakistan''da, bardaktan boşanırcasına yağmur yağmasına sebeb olabilir.

*

Dünyada ülkeler, kurumlar, kuruluşlar ve kişiler arasındaki ilişkilerde sebebler ve sonuçlar, her zaman birbirleriyle uyum ve düzen içinde olmayabilirler. “Kelebek etkisi”, dünyadaki büyük sistemle, onun alt sistemleri arasındaki ilişkilerde de geçerlidir. Çünkü, birbirleriyle iletişim ve etkileşim içinde olan alt sistemler, büyük dünya sistemini oluştururlar. Büyük sisteme odaklanmıyanlar, odaklandıkları küçük sistemlerini de yitirirler.

*

Ülkeler arasındaki sınırların önemini yitirmesi, iletişim ve etkileşimin büyük bir hız ve yoğunluk kazanması, kelebek etkilerinin dünyada yol açtıkları, kasırgaları, selleri ve ekonomik krizleri, herkesin gözlerinin önüne serdi. Artık Güney''de ya da Kuzey''de, dünyanın herhangi bir ülkesindeki iklim değişikliği ve ekonomik kriz, bütün ülkelerde beklenmeyen ve öngörülmeyen etkilere yol açıyor.

*

Yirminci yüzyıl siyasal ve ekonomik bağımsızlık savaşlarının verildiği bir yüzyıldı. Yirmibirinci yüzyıl ise, hem siyasal, hem de ekonomik bağımlılıkların yüzyılı olacaktır.

*

Yeni yüzyılda, ülkelerin gücü, ekonomik bağımsızlıklardan daha çok ekonomik bağımlılıklarından kaynaklanacaktır. Bir ülke ne kadar çok ülkeden ithalat yapar ve ne kadar çok ülkeye ihracat yaparsa, üretim gücünü o kadar büyütür.

*

Ülkelerin hem siyasal, hem de ekonomik açıdan bu kadar birbirlerine bağımlı hale gelmesi, birbirleri arasındaki iletişim ve etkileşimi, geçmişte görülmedik boyutlara taşımıştır. Amerika''da ortaya çıkan, finansal krizin, yalnızca Çin''de değil, bütün ülkelerde ekonomik çöküntülerin tetikleyicisi olmuştur. Bütün dünyada açıkça gözlenen kelebek etkileri, her ülkeyi ekonomik ve siyasal alanda aldıkları ve alacakları kararlarda çok dikkatli davranmaya zorlamaktadır.

*

George Akerlof ve Rachel Kranton''un “Identity Economics” isimli kitaplarında, ortaya koymaya çalıştıkları gibi, insanların kimlikleri de kültürel değerleriyle birlikte ekonomik kararlarda hesaba katılmalıdır. Ekonomik çalkantılar ve iklim krizlerinden kurtulmak için, her kültür, oluşturduğu kimliği, bütün dünyaya benimsetmeye çalışmaktan vazgeçmelidir.

*

Kriz dönemlerinde eski ekonomik ve kültürel yaklaşımlar, büyük ölçüde sorgulanırlar. Bu sorgulanmaların yol açtıkları kelebek etkileriyle, her alanda yeni yaklaşımlar geliştirilir.

*

Türkiye''deki bir halk oylaması, Arap dünyasında, büyük demokratik depremlerin habercisi olabilir.