“11 Eylül” saldırılarının 20. yıl dönümü ABD’nin Afganistan’dan tümüyle çekildiği bir tarihe denk düştü. Tarihin güldürüsü, ironisi, ne derseniz! 20 yıl önce ABD Taliban rejimini askerî müdahaleyle devirdi. ABD’nin gerekçesi, Taliban yönetiminin 11 Eylül saldırılarının arkasında yer aldığına inanılan El Kaide örgütünün lideri Usame Bin Ladin’e sahip çıkmasıydı. En azından kamuoyuna gösterilen gerekçe buydu. 11 Eylül’ün 20. yıl dönümünde Taliban, ABD Başkanı Joe Biden’ın verdiği kararla Amerikan askerleri ülkeden çekilirken yeniden yönetime geldi.
ABD’nin Afganistan savaşı, Cumhuriyetçiler ve Demokratlar’dan oluşan iki partili sistemin mutabakatına dayanıyordu. Özetlemek gerekirse, Afganistan İşgali iki partili bir savaş oyunu olarak yönetildi. Afganistan ilkin Cumhuriyetçiler ve Neoconlar tarafından sözde geleneksel ulusal güvenlik gerekleriyle işgal edilirken, sonrasında Demokrat Parti’deki liberal şahinlerin tazyikiyle eksen genişletilerek ‘modern ulus inşası’ projesine dönüştü. Afganistan’ın sosyal, kültürel ve yönetsel gelenekleriyle taban tabana zıt bir projenin dışarıdan enjekte edilen bir güç ile sürdürülmesinin imkansızlığının itiraf edilmesiyse Amerikalılara bir 20 yıla mal oldu.
Aslında 11 Eylül’ün “Soğuk Savaş” sonrası dünyada Amerikan küresel hegemonyasını pekiştirmek için her yöne doğru çalışan bir kaldıraç olarak kullanıldığını belirtmek gerekiyor. Bu bağlamda “11 Eylül” ve ‘teröre karşı küresel savaş’ ABD için “İsviçre çakısı” rolü oynadı. Sovyetler Birliği ideolojik, askeri ve ekonomik bir güç merkezi olarak ABD’nin, Batı’nın yegâne rakibiydi. 1990’ların hemen başında Sovyetler Birliği ‘Soğuk Savaş Oyunu’ndan çekiliverdi.
Sovyetler’in dağılmasıyla ABD ‘Amerikan gücü’nün eşsiz olduğu kibrine kapıldı. Pentagon ideologlarıysa ABD’nin 21. Yüzyıl›da sözde küresel liderliğine halel getirebilecek güçlere karşı yeni stratejiler önerdiler. 1992’de medyaya sızdırılan “Savunma Planlama Rehberi” veya “Wolfowitz Doktrini” yahut komik bulunsa bile “Bush Doktrini” olarak anılan belgeler Amerikan müdahaleciliğinin sınırlarını, daha doğrusu sınırsızlığını sergiliyordu. O sıralar siyaseten reddedilen belgeler “11 Eylül” saldırılarının ardından ‘teröre karşı küresel savaş’ söylemiyle ABD’nin dış politikasının askerîleştirilmesini sağladı. Önce Afganistan, ardından 11 Eylül saldırılarıyla ilintili olmamasına rağmen Irak’ın işgal edilmesi “Amerikan Askeri-Endüstiriyel- Kongre-Neoconlar-Medya Kompleksi”nin kirli mutabakatının bir ürünüydü.
ABD hem Afganistan’da, hem Irak’ta mevcut düzenleri yıktıysa da kapsayıcı, kalıcı düzenler tesis edemedi. Neoconlar’ın yanısıra liberal şahinlerin ‘yeni ulus inşası’ söylemiyle örtülen Afganistan işgali Amerikan gücünün iddia edildiği gibi sınırsız olmadığını gösterdi. Afganistan Oyunu hem Liberal şahinler, hem Neoconlar ve hem de ana akım şahinler için tam bir başarısızlıkla sonuçlandı. ABD askerlerinin Afganistan’dan çekilmesiyle Neoconlar savaş oyuncaklarının ellerinden alınmış olmasının yol açtığı travmalarla baş etmeye çalışıyorlar. Sakinleştiklerinde içine girmek için kendilerine yeni bir gövde aramaya başlayacaklardır.
Amerika’da liberal çevrelerde Afgan siyasetinin Afganistan’dan ziyade Amerikan toplumunu liberal olmayan bir popülizm yönünde dönüştürdüğüne dair çok ciddi tartışmalar yaşanıyor. Liberal şahinlerin bir kısmı Biden’ın çekilme kararının yanlış olduğuna vurgu yaparken diğer bir kısmıysa “artık dışarda değil, evde liberal değerleri savunmamız gerekiyor” diyorlar. Bu liberallere göre Trump yanlısı öfkeli kalabalıkların 6 Ocak günü ABD Kongresi’ni işgal etmeleri demokrasinin evde yakın tehlike içerisinde olduğunun kanıtıydı. İlk çağlardan fırlayan yarı çıplak, boynuzlu, kürklü kıyafetlerle Kongre binasında fink atan işgalci görüntüleri asıl sorunun dışarda değil ‘Amerikan demokrasisi’nin tam kalbinde yaşandığını gösteriyordu.
6 Ocak’ta Amerikan kibrinin bir sağlaması olarak tarihin öğretici eğlencelerinden biri daha gerçekleşmişti. Liberal şahinlerin güyâ Afgan toplumunda değiştirmek istedikleri her şey, hem de en tuhaf biçimleriyle, seçim sonuçlarını bozmak amacıyla Amerikan Kongresi’nde sergilenen curcunada zuhur etmişti. Liberal şahinler için bundan daha ağır bir yenilgi olabilir mi?
