Türk Rönesansı oluşturma fikrini ilk telaffuz edenlerden Hilmi Ziya Ülken ve Talat Sait Halman… Hilmi Ziya Ülken ile ilgili kitap yazmış olan Profesör Mehmet Vural’ı hafta sonu Türk Kahvesi’nde konuk etmiştim Bugün için de bu çabanın yeniden diriltilmesinin önemli olduğuna inanarak aldığım notları paylaşmak istiyorum.
Hilmi Ziya Ülken Türk Rönesansı’na kaynaklık etmek üzere İslam Felsefesi ve Türk düşünce tarihi ile yakından ilgilenmiş, Ortaçağ İslam düşünürlerinin ve Tanzimat sonrası Türk düşüncesinin ortaya çıkmasında ve tanıtılmasında büyük katkılar sağlamış, felsefe eğitimi üzerine çalışmış bir düşünür. 1933 yılında Türkiye’de ilk felsefe dergisini çıkartan buna dair cemiyetler kuran bir isim. Asıl önemli görevi 1949’da Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi kurucu heyeti içinde yer alması olmuş. Fakültede antik felsefe tarihi ve modern felsefe tarihi, sistematik felsefe, mantık ve sosyoloji gibi derslerin programda yer almasına katkı sağlamış. İslam düşüncesinde 13. ve 14. yüzyıldan sonra durağanlaşmış olan bağı yeniden canlandırmaya çalışmış bir Türk Rönesansı’nı oluşturmaya gayret etmiş. Ne yazık ki Türkiye siyasi ortamında değeri yeterince bilinememiş. 1960 darbesinden sonra İstanbul Üniversitesi’nden atılan 147’likler arasında yer almış. O yıllarda 27 Mayısçılar arasında yer alan üsteğmen olan Muzaffer Özdağ’ın, hocanın “Aşkın Ahlakı” kitabını okuması sayesinde akademik unvanı korunmuş. İstanbul Üniversitesi’ndeki görevine son verilirken 1954’ten itibaren görev aldığı Ankara İlahiyat’taki derslerine devam edebilmiş. Hilmi Ziya Ülken bunu sürgün olarak değerlendirmiş, vefatına kadar bir daha İstanbul’a gelmemiş.
Hilmi Ziya Ülken’in canlandırmaya çalıştığı Türk Rönesansı fikrini kültür ve sanatta telaffuz eden ikinci isim sosyal demokrat Talat Sait Halman.
Kurumlar, üniversiteler, bölümlerin kuruluş hikayelerini öğrenirken bir dönemi ruhu bugüne bağlayan halatları, düğüm noktalarını da keşfediyorsunuz. Kültür Bakanlığı’nın kuruluş hikayesini de bu noktada kıymetli buldum. Türkiye’de Kültür Bakanlığı 1971 yılında kuruluyor. İlk Kültür Bakanımız Talat Sait Halman. Bakanlığın kuruluş hikayesi ise şöyle:
Talat Sait Halman’ın 1971’de yazdığı yazıda belirttiği konular Kültür Bakanlığı’nın temellerinin atılmasını sağlıyor ve kendisi de ilk Kültür Bakanımız oluyor. O günden bugüne çok yol kat edildi. 50 yıllık bakanlığın tarihi de son yirmi yılda bu hedeflere daha çok yaklaşıldığını gösteriyor. New York’taki Türkevi’nin açılışını izlerken Türk Rönesansı’nı telaffuz eden iki ayrı fikir cephesinden iki düşünür aklıma geldi. Paylaşmak istedim.
Tefekkür edenlere de bu fikirleri uygulamaya geçirenlere de selam olsun.
