Afganistan’da dönem dönem yaşanan kaos, halk kadar o ülkeye yatırım yapan Türk iş adamlarını da etkiledi. Taliban’ın Kabil’de kontrolü ele geçirmesi ile yaşanan belirsizlik de Türk iş adamlarının etkilendiği o dönemlerden birisi oldu. Kaosun ilk günlerinde basının da derinleştirdiği korkular nedeniyle bazı iş adamları işletmelerini yerel çalışanlarına emanet ederek Türkiye’ye gitmiş. Ancak, Taliban’dan gelen ılımlı mesajlar üzerine Kabil’e dönüş hazırlığı yapmaya başlamışlar.
DÖNMEYE NİYETİMİZ YOK
Bazıları ise her şeye rağmen “Afgan halkına hizmet etmeye devam edeceğim” diyerek ticari varlığını devam ettirme kararı almış. Ülkedeki önemli Türk yatırımcılardan biri de DEİK Türkiye-Afganistan İş Konseyi Başkanı Süleyman Ciliv. Ülkede enerji yatırımları olduğunu ve 100 megavatlık baraj yaptıklarını aktaran Ciliv, “Dönmeye niyetimiz yok. Yatırımlarımız sürüyor. Biz dost ve kardeş Afganistan’a daha önce de yatırımlar yaptık. Yapmaya da devam edeceğiz. Afgan halkına yardım edip onların yaşam seviyesini yükseltmek için elimizden geleni yapacağız” diyor.
CAN GÜVENLİĞİ SORUNU YOK
Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinden sonra ülkenin bir başından diğer başına karayolu ile seyahat ettiğini aktaran Ciliv, şunları kaydetti: “Burada can güvenliği sorunu yaşamıyoruz. Bölgedeki Vali, 2 saat yol teperek Kajaki’deki santralimizi ziyaret etti. Bize güvenlikle ilgili bir sıkıntı olup olmadığını sordu. Bu çalışanlarımızı da rahatlattı. Afgan halkına birinin yardım etmesi gerekiyor. Bunu ne İtalyan, ne Alman yapar. Buraya ya biz gideceğiz, ya Pakistanlı, ya da İranlı gidecek.”
YOL İNŞAATI DEVAM EDECEK
Herat-Çeşni ile Pençşir arasındaki karayolunu yapan Çakır İnşaat’ın patronu Şükrü Çakır da çalışmalara devam edeceklerini aktarıyor. Çalışmalarının yüzde 40’ını tamamladıklarını söyleyen Çakır, “3 yıl oldu yatırımımıza başlayalı. İtalyan kredisi aldık. Afganistan’ın en kötü zamanında burada bulunduk. Taliban girdiğinden beri bankalar kapalı. Bu nedenle yol çalışmamıza ara verdik. Şimdilik hükümetin oturmasını bekliyoruz. 5-6 aya sistem belli olur. Afganistan’da arkadaşlarımız var. Tüm çalışmalara devam edeceğiz” şeklinde konuştu.
PATRON GERİ DÖNECEK
Ülkede çok sayıda küçük Türk yatırımı da var. Karışıklıktan önce Türk iş adamlarının inşa ettiği 4 katlı Majid Mall alışveriş merkezi, Afganların uğrak yeriymiş. Alışveriş merkezini çoğunu Türklerin işlettiği dükkanlar oluşturuyor ama AVM’de şimdilik sessizlik hakim. Kabil’in en güzel baklavasının satıldığı mekan Turkish Bakery & Cafe’nin Türk ortakları Afganistan’dan ayrılmış. 3 yıldır kafede çalışan 20 yaşındaki Abdul Celil Doğan, “Türklerle çalışmak çok güzeldi. Ben de Türkmenim. Patronlar söz verdi, geri gelecek” dedi.
GİTMEYİ DÜŞÜNMÜYORUM
10 yıl önce İstanbul Zeytinburnu’ndan gelen Ömer Faruk Kaya, Kabil’de ticaretle uğraşıyor. Afganistan’dan çıkmak istemediğini söyleyen Kaya, “10 yıldır Afganistan’da çalışıyorum. Burada ticaret yapıyorum. Şimdi henüz hükümet kurulmadığı için işler biraz belirsiz. Burada mafya çoktu. 2014 yılında bir arkadaşımızı öldürmüşlerdi. Biz böyle şeyler yaşadık, yine de buradan ayrılmadık. Yine ayrılmayız. Taliban eski Taliban değil. Alacaklarımız, işimiz var. Türkiye’ye dönmeyi düşünmüyorum” ifadelerini kullanıyor.
TÜRKLER TEKRAR GELECEK
Ürünlerinin hepsi Türkiye’den gelen Turkish Market ise 2013’te açılmış. 2014’te işletmesini Afganların devraldığı marketin çalışanları ve müşterilerinin çoğunu Türkler oluşturuyordu. Güvenlik ve maddi kaygılardan dolayı son zamanlarda market zor duruma düştü. Çalışan Türklerin bazıları ülkeden ayrıldı. Markette çalışan Muhammed Mansur, “Türk çalışanlarımız gitti, ancak tekrar gelecekler” diye konuştu.
