Son dönemde rekor seviyelere ulaşan vaka sayıları hükümeti kaçınılmaz olarak ramazanın ikinci yarısında tam kapanmaya zorladı.
Türkiye bir taraftan enflasyonla, döviz kurlarıyla, daralan piyasayla mücadele ederken bir de kapatmanın neden olacağı ekonomik sorunlarla da uğraşmak zorunda kalacak.
Avrupa’nın ve dünyanın yeniden açılma aşamasına geldiği bir dönemde vaka sayılarının 5000’in altına indirme zorunluluğu olduğunu söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, turizmden ticarete ve eğitime kadar her alanda kaçınılmaz olarak ağır maliyetlerle karşılaşma riskini ortadan kaldırma düşüncesiyle kapatma kararı aldıklarını ifade etti.
Tabii ki salgını kilitlenerek durdurmaya çalışma ortaçağdan kalma bir salgın silahı. Oysa maske, sosyal mesafe, hijyen gibi önlemlere uyulmuş olsaydı bugün bu önlemleri alma zorunluluğu ortaya çıkmayacaktı.
**
Bilindiği gibi tam kapanma, insanların bir araya gelmelerini, temaslarını engelleme anlamına geliyor. Tam kapalı olan bir ekonomi temel sağlık, gıda, tedarik zincirleri, lojistik, tarım, hayvancılık gibi üretim yapan ve hizmet sunan kurum ve işyerleri dışında hayatın tamamen durması anlamına geliyor.
Tam kapanan sektörlerin bir kısmında üretim dursa bile talep devam edecek ya da ertelenecektir. Normale dönüldüğünde sektörle ilgili üretim normalden daha fazla olacak, dolayısıyla da zararların önemli bir kısmı karşılanabilecektir.
Prof. Dr. Erol Taymaz, talebin ertelendiği sektörlerin 1 aylık kapanmanın GSYH’ya etkisini yüzde 3.33 olarak hesaplamış. Yine Taymaz 1 aylık kapanmanın maliyetinin 4 aylık kısmi kapanmaya eşit olabileceği tahminini yapmıştır.
Hindistan için yapılan bir çalışmada (Bank of America Securities İndia raporu) aylık tam kapanmanın maliyetinin GSYH’nın yüzde 1-2’si düzeyinde olacağı tahmin edilmiştir.
2020 fiyatlarıyla 5 trilyon lira olan GSYH’nın yüzde 2’si 100 milyar lira eder. 18 güne indirdiğinizde basit matematiksel ifadeyle 60 milyar liralık bir üretim kaybı olarak hesaplanabilir. İnsan kaybındaki azalmanın parasal karşılığının olamayacağını da eklemeliyiz.
**
18 günlük kapanmanın önemli bir maliyeti olsa da koronavirüs salgını ile mücadele etmede ve ekonomik toparlanmada doğru bir yöntem olduğu noktasında toplumun tamamına yakını hemfikir.
**
Hastalık hızla yayılırken ekonomik faaliyetler üzerindeki olumsuz etkiyi birçok sektörde doğrudan görmek şaşırtıcı değil. Ama burada kolaylıkla ölçülemeyen ikinci derecedeki etkiler göz önünde değil. Örneğin, devletin vergi tahsilatı düşecek. Şirketler kârlarını korumak veya arttırmak için harcamalarını kısmaya çalışacaklar. Bu kısma ekonominin talep yönünü etkileyecek, arz daralması, maliyet artışı ve enflasyon baskısına neden olacaktır. Banka kredileri duracak, işsizlik yaygınlaşacak ve ekonomi daralma sürecine girecektir.
Alışveriş merkezlerinde tekrar sıkıntılarının ağırlığı artacak. Gayrimenkul sektöründe ciddi daralma yaşanıyor ve bu devam edecek. İnsanların ayakkabı ve elbise ihtiyacı evlerde kalındığı müddetçe olmayacaktır.
İnşaat sektörü geçmişte olduğu gibi iş yaratamayacağından gayrimenkul sektöründe ciddi yavaşlama ortaya çıkacak. Bankaların batık kredileri beklenmedik düzeyde artacaktır.
Büyük şirketler satış büyümesi açısından toparlanırken küçük şirketlerde halen satışların azaldığını görmekteyiz. Mikro ve küçük işletmelere yönelik banka kredilerinde de ciddi bir daralma söz konusu.
**
Sonuç olarak Kovid-19 ikinci dalgası hızlı bir şekilde yayıldığından toplumun beklentileri doğrultusunda tam kapanma kaçınılmaz olmuştur. Bu kapanmanın bir takım ekonomik maliyetleri olacaktır. Esas olan bu maliyetlerin topluma adil dağıtılmasıdır. Bunun için de Kovid-19’dan etkilenen bireylere, ailelere, çalışanlara, işletmelere ve topluluklara yönelik mali destekle kapatmanın etkilerini hafifletmek gerekiyor.
Aşılanma hızı, insanların önlemlere uyum göstermeleri toplu bağışıklığa ulaşmayla krizden çıkış sürecini hızlandıracaktır.
2021 yılının ikinci yarısının ilk yarısından daha iyi olmasını diliyor ve ümit ediyoruz.
