Türk sosyal güvenlik sistemi, sigortalı bütün bireylerin benzer prim ve yaş şartlarında emekliliğini öngören bir yaşlılık sigortası sistemini henüz kuramamıştır. Bu nedenle Hizmetleri Birleştirme Kanunu hükümleri doğrultusunda, bir Kurum''dan diğerine geçiş şartları üzerinde sigortalı tarafından yoğun tereddütler yaşanmakta, nasıl olup ta rasyonel şartlarda emekliliğin elde edilebileceği üzerinde aşırı gayretler gösterilmektedir. Bu durum ise sigortalıların yoğun bir strese girmesine yol açmaktadır,
Türk sosyal güvenlik sistemi, sigortalı bütün bireylerin benzer prim ve yaş şartlarında emekliliğini öngören bir yaşlılık sigortası sistemini henüz kuramamıştır. Bu nedenle Hizmetleri Birleştirme Kanunu hükümleri doğrultusunda, bir Kurum''dan diğerine geçiş şartları üzerinde sigortalı tarafından yoğun tereddütler yaşanmakta, nasıl olup ta rasyonel şartlarda emekliliğin elde edilebileceği üzerinde aşırı gayretler gösterilmektedir. Bu durum ise sigortalıların yoğun bir strese girmesine yol açmaktadır, emeklilik süresi yaklaştığında. Bilhassa Sosyal Sigortalar Kurumu sigortalılarının prim ödeme gün sayısının kayıtdışı ekonomi şartlarından dolayı düşük tutulmuş olması, sözkonusu Kurum''dan emekliliği artırmaktadır. Bu tercihlerde diğer Kurumlardaki bazı ilkeler de etkili olabilmektedir. Bu anlamda Bağ-Kur''da basamak yükseltme keyfiyeti de önem arzetmektedir.
Bağ-Kur sigortalısının basamak sorunu üzerinde arayışlar, bugüne kadar birçok değişikliği beraberinde getirmiştir. İlk önce oniki basamaklı sistemde altıncı basamağa kadar yükseliş, ilk tercih ve iki yılda bir kendiliğinden yükseliş esasına bağlıyken; 4447 sayılı Kanun''la bu durum, yirmidört basamaklı sistemde, ilk tercih ve her yıl otomatik olarak Kurumca yükseliş ilkesi, onikinci basamağa çıkarılmıştır. Bağ-Kur sigortalısı, 4447 sayılı Kanun''la değişik 52. maddesindeki hükme göre, aylık gelir basamaklarının ilk oniki basamağından dilediğini seçip giriş bildirgesi ve dilekçesiyle, Kurum''a bildirmelidir. Bu tercih, 3 ay içerisinde yapılmazsa birinci basamak seçilmiş sayılır.
Değişik 40. maddeye göre, sigortalıların ödeyecekleri primler ve bağlanacak aylıkların hesabında, yirmidört basamaklı gelir tablosu uygulanır. Bağ-Kur Kanunu "Gelir basamaklarının yükseltilmesi" başlıklı 52. maddesinde ise şu düzenlemeler bulunmaktadır: "Sigortalının bu Kanuna göre seçtiği, intibak ettirildiği veya yükseltildiği ilk oniki basamakta bekleme süresi bir yıl, onüçüncü basamaktan itibaren, her bir basamakta bekleme süresi iki yıldır. / İlk onbir basamakta sıra itibariyle basamak yükseltilmesi, prim ödemeye ve talebe bakılmaksızın Kurumca yapılır. Onikinci basamaktan itibaren basamak yükseltilebilmesi için, sigortalının yazılı talepte bulunması ve talep tarihinden önceki ayın sonu itibariyle prim ve diğer borçlarını ödemiş olması şarttır. / Sigortalılar, Kurumca yükseltildikleri tarihten veya yazılı talepte bulundukları tarihi takip eden aybaşından itibaren, basamak yükseltme farkı ile yükseltildikleri basamak üzerinden primlerini öderler." Burada şu hususları hemen eklemeliyiz: a) Diğer sosyal güvenlik kanunlarına ve kurumlarına tabi bir işte çalıştıktan sonra, Bağ-Kur Kanunu kapsamına girenlerin basamakları, diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında geçirilen süre dikkate alınarak intibak ettirilmek suretiyle belirlenmektedir. b) Bağ-Kur Kanunu kapsamından çıkarak, diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında sigortalı olduktan sonra, tekrar Bağ-Kur Kanunu kapsamına girenlerin basamakları, diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında geçirilen süre dikkate alınarak daha önce bulundukları son basamak üzerine intibak ettirilmek suretiyle yeniden belirlenir.
Önceki -oniki basamaklı- uygulamada, altıncı basamakta yığılma olurken, yirmidört basamaklı yeni düzenlemedeyse onikinci basamakta yığılma olacağı tahmin edilmektedir. Bu tercih yanlışlığıyla birçok şikayetin çözümsüzlüğe itildiği görülmüş ve tekrar görülebilecektir. Sigortalının farklı risklerle karşılaşarak, zor durumlara düşmesi, her zaman mümkündür. Bunun için basamak yükseltmede cimrileşmenin zararı, her zaman sigortalıya veya hak sahiplerine olmaktadır. Bu nedenle, 52. maddeye göre yükseltme hakkının doğumuyla birlikte bu haktan yararlanmanın büyük faydaları bulunmaktadır.
Basamak yükseltme talep yazısı yahut formunun Bağ-Kur birimlerine (İl Müdürlükleri vb.) elden verilmesi veya posta ile taahhütlü olarak gönderilmesi şarttır. Sigortalılar, basamak yükseltme talebinin elden verilmesi halinde Bağ-Kur kayıtlarına alındığı, posta ile taahhütlü olarak gönderilmişse gönderme tarihini izleyen aybaşı itibariyle bir üst basamağa yükseltme yapılabilmektedir. Bağ-Kur sigortalısı, basamak yükseltmesinin yapıldığı aydan itibaren basamak yükseltme farkı ile yeni basamağın primini yatırmak zorundadır.
Okuyucularımızdan gelecek sorular doğrultusunda, basamak yükseltme konusunda, yazmaya devam edeceğiz.
