Zaman ve mekân, birbirini tamamlayan iki önemli unsurdur. Mekân, zamanı anlamlı kılar. Mekân varsa, zaman da vardır. Varlık âleminin, dünya hayatının birbirinden ayrılmaz iki parçasıdır zaman ve mekân. Kâinat makro ölçekli bir mekândır ve bütün bu makro varlık âleminin içinde farklı zamanlar varsa da, nihâî olarak varlık âlemi de varlığını zamana bağlı olarak sürdürür. Bir başlangıcı ve sonunun olması ile değil, ama varlığın içinde akıp giden bir zamanı tutuyor olması ile sürdürür.
İnsan, zamanın da mekânın da canlandırıcısıdır. Zamanın akıp gittiğini idrâk edemeyen bir akıl olmasaydı, zamanın belki de bir anlamı olmaz, zaman da kendi kendine geçip dururdu. Demek ki varlık âlemi nasıl insan için var edilmişse, varlık âleminde zaman da insan için var. O halde insan, zamanı idrâk eden bir yaratılmış olarak, zamanı idrâk ettiği kadar onu değerlendirmesini de bilmelidir. Gerçi zamanı idrâk etmek, onu değerlendirmek anlamına gelir mi bilmiyorum. Ama bir Müslüman için zamanı idrâk etmek, onu dolu dolu ve doğru yaşamayı da içine alır. İslâm dini müslümanın zamanı bu anlamıyla idrâk ederek, zamanın hakkını vererek, zamana uyarak değil zamanı kendisine uydurarak, zamanı “yöneterek” yaşamasını ister. Bu şekilde, Allah'ın rızasına uygun olarak yaşamak, “zamanın kıymetini bilmek ve zamanı değerlendirmek” demektir.
Mekânın da insan olmadan (veya insan gibi akıl sahibi ve onu algılayan bir varlık olmadan) bir anlamı yok. İnsan, “Hayy” olan Allah'ın kendisine lûtfettiği “hayy” sıfatıyla mekâna hayat verir… onu canlandırır, adeta mekâna nefes aldırır. Mekân insana uyar. İnsan inançsız, günü birlik ve zamanın kıymetini bilmeden yaşayan biriyse, mekân da ruhsuzlaşır, onun çirkin amellerini işlediği bir yer hâline gelir. Ama insan Allah'a iman eden, mü'min ve muttakî bir insansa, mekân bu mü'min ve muttakî insanın güzel amellerinin ve Allah'la birlikteliğinin mekânı olur. Buna “mekânı değerlendirmek” diyorum.
Zaman ve mekânı, sanatın diliyle anlamlı kılmak da mümkündür. Mûsikî ve mimarî, zaman ve mekânı ifade eden iki önemli sanattır. Mûsikî ile zamanı ölçersiniz…zamanı anlamlı kılarsınız. Mimârî ile mekânı. Zaman ve mekân nasıl önemli ve birbirini tamamlayan, anlamlı kılan iki unsur ise, bunları ifade eden mûsikî ve mimarî de birbirini tamamlar ve anlamlı kılar. Daha önceki bir yazımda “mûsikî: seslerin mimarîsi… mimârî: taşların mûsikîsi” şeklinde bir başlık kullanmıştım. Bu başlık, zaman ve mekânı ifade eden bu iki “âheng” sanatının birbiri ile ilişkisini bir nebze de olsa anlatmaya çalışıyor sanırım.
Mûsikîdeki ritm ve âheng, zamanı ölçmek için kullanılır. Dolayısıyla mûsikî, bir “âheng ilmi ve sanatı” olmasının yanında bir “zaman ilmi ve sanatı”dır. Hem ait olduğu zamanı yansıtması bakımından ve hem de içinde bir zaman ihtivâ ediyor ve bu ihtivâ ettiği zamanı da ölçebilen bir ilim ve sanat olması bakımından. Yani zamanın kıymetini bilen ve onu değerlendiren bir ilim ve sanat. (Zamane yapıları çirkinleşti ve zamane müzikleri hızlandı. Eskinin edebli ve vakur insanını ve bu vakur insanın vakur zamanını ifade eden vakur müzikler kalmadı. Müzikler hızlandı ve hızlı müzikler revaçta, çünkü zaman hızlandı. Peygamber Efendimiz (Sallallahu Aleyhi Vesellem) bir hadîs-i şeriflerinde zamanın hızlanmasını kıyamet alâmeti olarak işaret buyuruyor. Zamanın hızlanmasına bağlı olarak, zamanın ifadesi olan müzik de hızlandıysa, saat gerçekten yaklaşıyor demektir.)
Bütün İslâm âleminin mübarek Ramazan ayını tebrik ve Rabbimizden bu ayda günahlarımızı affetmesini, bizleri doğruluktan ve dürüstlükten ayırmamasını, Muhammed ümmetini bir, beraber ve tek vücud eylemesini, mazluma, yoksula, garibe, öksüze, yetime, ihtiyaçlarını söylemekten çekinen edebli ve vakur ihtiyaç sahibi fakir kardeşlerimize biz Müslüman kullarının eliyle yardım etmesini ve bizleri sağlık ve huzur ile bayrama ulaştırmasını niyâz ediyorum.
#Mûsikî
#İslâm âlemi
#Mimâri
