Türkiye Libya’da ne yapmalıdır?

Libya meselesini tartışamadan; gündemimize,

Trump’ın başlattığı devlet terörü

; İran’ın füze saldırıları ve Irak’ın yeniden cehenneme çevrilme planları girdi.

Bölgemizdeki hadiselerin hiçbirinin diğerinden bağımsız olmadığı ortada. Son yüzyıldır süren düzen, miadını doldurdu. Yüz yıl boyunca iki dünya savaşı ve ardından soğuk savaş ile ayakta tutulan düzenin bağları çözüldü. Küresel yaptırım gücü azaldı.

Yeni arayışlar ve yeni aktörler sahaya çıkınca, iktidarını yitirmeye başlayanların ihtirası arttı

. Bölgesel gelişmeler karşısında meşruiyetleri tartışılanlar, saldırganlaştı. Ve maalesef

Hobbes

’un dediği gibi insan insanın kurdu oldu.

Çıkış yolu yok mu? Elbette var. Duygularımızı terbiye etmek, nereden beslendiklerine bakmak,

aklımızı gerçekliğe sabitlemek

ve her şeyden önce insanın geldiğini hatırlamak.

Gelelim Libya meselesine:

Libya’da, 2014’ten beri süren çatışmaların doruk noktasına gelindi. Mesele oradaki yerel güçlerin elinden çıktı. ABD’nin, AB’nin, Rusya’nın ve bölge ülkelerinin; tabii olarak

Türkiye’nin de ana meselesi

haline geldi. Ve nihayet,

bir asır aradan sonra Türk askeri, resmen Trablusgarp’a ayak bastı

Libya’nın ve genel olarak Afrika’nın kaderini 1878 ve 1885’te yapılan

iki Berlin anlaşması

belirlemişti. Şimdi, yakın zamanlarda yapılacak olan

üçüncü Berlin

süreci başladı. Bu yüzden herkes, masadaki elini güçlendirmenin peşinde. Türkiye’nin Libya’daki askeri varlığını da bu cümleden okumak gerekiyor. Ama tek başına bununla açıklamak yeterli değil.

Türkiye’nin varlık gerekçesini besleyen

duygusal gerekçeler, aklın sabitlendiği jeopolitik zorunluluklar ve tarihin icbar ettiği tecrübeler

var. Şark milletleri özellikle de Türk milleti dini, ırkı ve kültürel bağlarından kopuk yaşayamaz. Bu bağların herhangi birine halel gelmesini namus meselesi sayar. Yani bu konuda akılcı olmaktan çok duygusal olmayı tercih eder. Bu durumda, Libya’nın doğusunu kontrol eden Hafter’in, Trablus’un içlerine kadar girmesi,

Sirte’de stratejik mevkileri ele geçir-

mesi karşısında duygular ne söyler?

Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin aktör olarak kalabilmesi için Berlin müzakerelerinden önce Türk askerinin vereceği destekle

Hafter’e bağlı güçler Tarhuna’dan çıkarılmalı

dır. Hafter’in ikmal hattı olan Vatye ve Cufra hava üsleri bertaraf edilmelidir. Ulusal Mutabakat Hükümeti ve esasında

Türkiye, Berlin’deki masaya Hafter’in öncelikle Cufra ve Fizan’dan çıkarılması için oturmalı

dır.

Peki akıl bu duruma ne diyor?

Şimdilik bu talepler, oldukça ağırdır. Libya’yı masada bir bütün olarak tartışmak yerine bölünmeye itecektir. Dahası Türkiye’nin temel tezleri arasında olan

Libya’da sivil idarenin kurulmasını geciktirecek

tir. Bu yüzden acele etmeden yeni

stratejilerin belirlen-

mesine ihtiyaç vardır.

Türk askeri artık Libya’dadır.

Bugünden yarına sonuç beklemek yerine, meseleyi zamana yaymak, sahayı tanıyıp taktikler geliştirerek Libya’da barışı tesis etmek gerekmektedir. 1878, 1884-1885’te olduğu gibi bugün de

küresel güçlerin Libya’dan beklentileri

vardır. Bunun iyi okunması gerekmektedir. Söz gelimi,

Türkiye’nin Libya’daki varlığını hem ABD ve hem de Rusya aynı anda isteyebilir mi?

Cevabı

Cumhurbaşkanı Erdoğan

’ın

Trump

ile yaptığı telefon görüşmesiyle

Putin

’in İstanbul ziyaretinde saklı.

Hafter’in Rusya’dan aldığı dolaylı destek, ABD’ye ve AB’ye ne düşündürüyor? Bunu da yapılacak dörtlü zirvede göreceğiz.

Peki, küresel güçler Türkiye’nin Libya’daki varlığını lehlerinde mi yoksa aleyhlerinde mi yorumluyor? Bu konudaki sessizlik de Berlin’de bozulacağa benziyor.

Bu soruları cevaplamak, sahayı iyi öğrenmek, reel-politiğe dayanmak ve tabii ki, tarihten ders almak ile de mümkündür.

Akılda kalması için

1911-12 Osmanlı-İtalyan Savaşı

ndan bir örnek vereyim:

Trablusgarp’ın İtalyanlar tarafından işgali üzerine Mısır ve Tunus üzerinden gizli yollarla

Bingazi ve Tarblugarp’a giden Osmanlı subayları

, yerli kabileleri teşkilatlandırıp uzun zaman İtalyanları kıyılara mahkum etti. Henüz paşa olmamış olan

Enver Bey

’in organizasyonuyla, Trablusgarp üç bölge komutanlığına bölündü.

Albay Neşet Bey

kumandasında Trablusgarp; Binbaşı Enver kumandanlığında Bingazi ve

Binbaşı Mustafa Kemal

kumandanlığında Derne komutanlıkları kuruldu. Evet 1912 yılında Libya Osmanlı toprağı olmaktan çıktı. Fakat bu sayede, Senüsilerin 1932 yılına kadar emperyalizme karşı süren büyük mücadelesi başladı. Başka bir ifadeyle;

Modern Libya’nın temeli son Osmanlıların aklı ile atıldı.

Cumhurbaşkanlığı Arşivi

nde Mustafa Kemal’in Derne komutanlığına ait bir “günlük emir” defteri bulunmaktadır. Komutanlığı devraldıktan sonra Mustafa Kemal’in verdiği

ibret dolu bir numaralı emir

de orada kayıtlıdır. Bu ilk emir, subay ve askerlerinden derhal bir defter alıp, savaşın başlamasından itibaren yaşananları ve özellikle gözledikleri hataları açık yüreklilikle yazmalarını istemektedir.

Türk askeri Libya’dadır.

Zorunluluklar ne olursa olsun, duygularımızı bastırıp aklın yolunu kullanmak;

tarihi tecrübeden ve Suriye’de yaşananlardan ders çıkarmak

mecburiyetindeyiz.

#Libya

#Türkiye

#Donald Trump

#İran

#Osmanlı Devleti