15 Temmuz’un üzerinden tam 6 yıl geçti. Bu altı yıl boyunca o gece yaşananlar, geleceğe miras olarak aktarılsın diye çeşitli eserler ortaya koyuldu. Bu kapsamda üretilen çalışmaların sayısı ve niteliği tartışılsa da daha iyisini ve fazlasını ortaya koyabilmek için bu eserler önemli bir referans kaynağı. Kitaplardan filmlere, müzelerden edebi eserlere kadar çeşitli çalışmalar yapıldı. O geceyi herkes kendi gözünden anlatarak, gelecek nesillere aktarmaya çalıştı.
Resmi kurumlardan gazetecilere ve şahitlerine kadar, farklı kalemlerden çıkan eserler, 15 Temmuz’u anlamak için önemli başvuru kaynaklarını oluşturuyor. Bu alanda en fazla verilen eser ise kitap. Darbe girişiminin üzerinden çok geçmeden yayınlanmaya başlayan kitaplarla 15 Temmuz darbe girişimi hakkında büyük bir külliyat oluşturuldu. Kitapların büyük çoğunluğu siyasi ve tarihi nitelikte.
Bunlardan birisi gazetemizin Ankara muhabiri Yasemin Asan’ın “15 Temmuz Yeniden Diriliş” isimli kitabı. Asan, 15 Temmuz gecesi gazi olan vatandaşlarımızın hikâyelerini okuyucuya aktarıyor.
44 gaziyle görüşerek yazdığı “15 Temmuz Yeniden Diriliş” ile 15 Temmuz’un yaşayan kahramanlarını ölümsüzleştirmiş oldu.
Keşke romanımız da olsa
Abdurrahman Üzülmez Profil Kitap’tan çıkan “Bir Devrimin Eşiğinde” eseriyle 15 Temmuz’un öncesini ve sonrasını anlatıyor. Bekir Berat Özipek ve Yasemin Abayhan’ın hazırladığı Uzun Gecenin Kısa Tarihi’nde ise Halil Berktay, Ufuk Uras, Burhaneddin Duran, Kutluğ Ataman, Erol Göka, Adam McConnel gibi isimler kalkışma sırasında yaşadıklarını kaleme alıyor. Yasin Topaloğlu’nun “Silüet Darbe”si İbrahim Karagül’den Ertuğrul Özkök’e, Bayram Zilan’dan Hasan Bülent Kahraman’a 100 yazarın 15 Temmuz’la ilgili makalelerini bir araya topluyor.
Ayrıca 15 Temmuz Derneği’nin çıkardığı, editörlüğünü gazeteci Gülcan Tezcan’ın yaptığı, “251 Mektup - 15 Temmuz Şehitlerine Mektuplar”, Hande Fırat’ın “24 saat 15 Temmuz’un Kamera Arkası”, Abdulkadir Selvi’nin “Darbeye Geçit Yok”, Yalçın Akdoğan’ın “Asker Sivil İlişkileri ve Kumpastan Darbeye FETÖ”, Hüseyin Aydın’ın “Asırlık Gece”, Kemal Sayar’ın “Darbe ve Terör Zamanında Ruhsal Direnç”, Eray Görgülü’nün “15 Temmuz En Uzun Gece”, Türkiye Haber Kameramanları Derneği’nin “Habercilerin kaleminden 15 Temmuz”, Mete Yarar ve Ceyhun Bozkurt’un “Darbenin Kayıp Saatleri”, Yavuz Bahadıroğlu’nun “Kumpas Tarihi”, Burhanettin Duran ve Fahrettin Altun’un “Milletin Zaferi 15 Temmuz” son olarak Cüneyt Özdemir ve Kenan Taş’ın “Bir Millet Direniyor 15 Temmuz Tanıklıkları” kitapları da listeye eklenebilir.
15 Temmuz’u anlatmak evet önemli, ama sadece belge, şahitlik, şiir, siyaset içeren kitaplarla mı? İçerisinde kurgu olan, o geceyi anlatacak bir romanımız, öykümüz olsa fena olmaz mıydı sorusu, bu kütüphanenin büyüklüğünü görünce akla gelen sorulardan sadece birisi.
Filmi az belgeseli çok
Savaş, darbe, demokrasi, özgürlük gibi kavramlar, yazıdan sonra en güçlü şekilde ancak filmlerle aktarılabiliyor. Sözün eksik kaldığı yeri en iyi görsel tamamlıyor çünkü. 15 Temmuz’un filmleri konusunda ne kadar geç kalınsa da yapılan onlarca belgeselle o günün dehşeti olanca gerçekliğiyle aktarıldı ve aktarılmaya devam ediyor.
Bu filmlerden ilki, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığınca desteklenen “15/07 Şafak Vakti” filmi. 15 Temmuz 2020’de vizyona giren filmin yönetmenliğini Volkan Kocatürk, başrollerini Erkan Petekkaya, Baran Bölükbaşı, Tugay Mercan, Serkan Ercan ve Nazan Diper üstlenmişti. Oyuncular arasında ise Aslıhan Karalar, Doğa Özüm, Ferhat Yılmaz, Deniz Bolışık ve Hatice Sibel Aytan yer almıştı.
Bu yıl ikincisi düzenlenen Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü’nün desteklediği On5Sıfır7 Film Haftası kapsamında 1-7 Temmuz’da Türk ve dünya sinemasından çeşitli filmler gösterildi. 15 Temmuz Derneği’nin düzenlediği film haftası kapsamında darbe, direniş ve özgürlük temalı 17 filmlik özel bir seçki sinemaseverlere sunuldu.
Geçtiğimiz yıl ağustos ayında izleyiciyle buluşan TRT yapımı Mahrem belgeselinde FETÖ’nün mahrem yapılanması, TSK’ya sızma faaliyetleri ve 15 Temmuz hain darbe girişimine giden süreçteki bilinmeyenler anlatılıyor. 10 bölümden oluşan docu-drama tarzındaki Mahrem’in yönetmenliğini Hamit Coşkun üstlenmişti.
Gecenin şahidi eşyalar müzede
Hain darbe girişimini yeniden yaşadığınız belirli birkaç nokta vardır. Bunlardan ilki, çatışmaların en yoğun geçtiği mekanlar. Her geçtiğinizde o anları zihninizde tekrar tekrar yaşarsınız. Diğeri ise o gece şehit-gazi olanların eşyalarının sergilendiği müzeler. 2019 yılında açılan İstanbul’daki Hafıza 15 Temmuz Müzesi ve Ankara’daki 15 Temmuz Demokrasi Müzesi kanlı gecenin somut örneklerini ziyaretçileriyle buluşturuyor.
Kütüphanesiz de marşsız da olmaz
Yeni Şafak’ın 15 Temmuz’da yaşananları saat saat listelediği dijital kütüphanesi, yer zaman tanımadan, yenisafak.com/15temmuz/ adresinde, o gece yaşananları aktarıyor. 15 Temmuz’un hafıza kaydı olan, darbenin saat saat bütün detaylarının olduğu web sitesi aynı zamanda İngilizce, Arapça, Rusça olarak hizmet veriyor. Sitede darbecilere karşı vatan müdafaası yaparken hayatını kaybeden 15 Temmuz şehitlerinin de hayat hikayesi yer alıyor.
Müzik de hisleri en iyi yansıtan sanat dallarından birisi.
15 Temmuz’un duyguları da çeşitli sanatçılar tarafından müzikle aktarıldı. Her 15 Temmuz’da Esat Kabaklı’nın Bil Oğlum’u çalsa da yeni üretimler de meydanlarda yankılandı. Nihat Gül, İbrahim Sarıtaş ve Erhan Güleryüz’ün “Millet Marşı”, Alper Kış’ın “Vakit Gelir”, Yücel Arzen’in 15 Temmuz’un 5. yılına özel seslendirdiği “Hürriyet Çağrısı”, İsmail Türüt’ün “Asın Şu Köpekleri”, Umut Mürare’nin “15 Temmuz Türküsü”, Murat Kekilli’nin “Vatan Millet Aşkına”, Azerin’in “15 Temmuz Gecesi”, Uğur Işılak’ın “Yeniden Diriliş”i, Geeflow’un “15 Temmuz” rap şarkısı, İbrahim Erkal’ın “Bugün O Gündür”ü, Ayna’nın Millet Marşı “Haydi Birliğe Büyük Türkiyem” eserleri 15 Temmuz ihanetini ve vatan sevgisini en derin anlatan eserler olarak hâlâ kulaklarımızda yer ediyor.
Yarışmalarda 15 Temmuz’u anlattılar
Ülke çapında farklı belediye ve derneklerce çeşitli resim hikaye şiir, mektup, deneme, öykü, kısa film ve senaryo yarışmalarıyla 15 Temmuz’u her yaştan insanın anlaması, sağlandı. Çeşitli belediyeler ve okullar tarafından 15 Temmuz konulu oyunlar sahnelendi. Bunlardan en bilineni, “15 Temmuz Engelsiz Kahramanlar Tiyatrosu.”
Çizgi film bile yapıldı
-Belgesel dalında TVNET 15 Temmuz’u en fazla anlatan kuruluş oldu. İlk olarak “Direnişten Dirilişe” isimli 4 bölümlük belgeselle 15 Temmuz gazileri, direnişin ve dirilişin tarihçesi tüm cepheleriyle anlatıldı. Ardından “Büyük Millet Büyük Meclise saldırı” isimli yapımla Fetullahçı teröristlerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni bombalaması, 15 Temmuz işgal ve darbe girişiminin, siyasi sonuçları ve etkileri önemli isimlerle yapılan röportajlarla aktarıldı. Yine TVNET, 15 Temmuz’un destansı direnişinin, Vatan Emniyet’ten Boğaziçi Köprüsü’ne uzanan vatan müdafaasının anlatıldığı “Vatan Emniyette” belgeseli yayınladı.
Tüm bunlara ek olarak TRT’nin “İşgal Girişiminden Dirilişe 15 Temmuz’un Anatomisi” ve “Geceden Şafağa 15 Temmuz” belgeselleri sayılabilir. A Haber’in “İhanet ve Diriliş” belgeseli, yönetmenliğini Ekrem Aydın’ın yaptığı, yapımcılığını Nazif Tunç’un üstlendiği, “30 Kuş”, Bursa İsmail Hakkı Camii İmamı Ali Haydar’ın senaryosunu yazdığı İmamın Objektifinden 15 Temmuz, MEB tarafından hazırlanan 15 Temmuz Demokrasi Zaferi ve Şehitleri, Ümraniye Belediyesi tarafından hazırlanan Evlat isimli animasyon/çizgi film de görsel yapımlar olarak sayılabilir.
