Arabeske özel ilgim var. Sahip olduğun, ait olduğun, kıymetli bildiğin ne varsa geride bırakıp şehre göçtüğünde, yeni bir sosyal ortama, ilişkiler ağına girdiğinde çırılçıplak kalmanın, kırılmanın, ürkmenin, içine dönmenin, boyun eğmenin, isyanını bile ölçülü dile getirmenin bu topraklardaki verimidir arabesk. Toplumsal dönüşümün kristalize olduğu yerdir. Yer altındadır. Henüz kitle kültürüne dahil olmamış kitleden çıkandır. Dolayısıyla gerçek anlamda popülerdir.
İşin sosyolojik boyutu, arabeskin tarihi, analizlerin kışkırtıcılığı vesaire bir yana Müslüm Gürses’i, Orhan Gencebay’ı, Ferdi Tayfur’u sever, sınıfsal kaygılarla dudak büküp omuz silkenlerin kınayıcı bakışları altında dahi olsa zaman zaman dinlerim.
Geçtiğimiz günlerde gazetelerde kıyı köşeye sıkışmış bir başlık dikkatimi çekti o yüzden. Algıda seçiciliği gerektirecek kadar gölgede kalmış bir haberdi. Baktım, birkaç gazetede birden vardı. Başlıklar şöyleydi: “Arabesk kültür mercek altında”, “Başbakanlık arabeske el koydu!”, “Başbakanlıkta Müslüm Baba Komisyonu”, “Arabesk neden yükseliyor?”
Şaşırdım, “yok canım daha neler”, dedim haliyle. Malum, ‘has’ arabesk sizlere ömür. ‘Pop oturup pop kalkıyoruz’ hayli zamandır.
Aynı içeriğe sahip haberlere göre; Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü “varoşlarda başlayıp son dönemde sosyeteye kadar uzanan arabesk kültürü mercek altına” almış. Bu amaçla kurum bünyesinde uzmanlardan bir “Arabesk Komisyonu” yani “Müslüm Baba Komisyonu” oluşturulmuş. Komisyonun görevi “Kırdan kente geçiş sürecinde hızlı bir kültürel değişime maruz kalan kültürü tespit” etmekmiş.
Arabeskin haber metinlerinin içinde sadece bir yerde geçmesi, başlık ile haber arasındaki ilişkiyi muğlaklaştıran ifade yetersizlikleri beni Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğünün sitesine yönlendirdi. Bir de ne göreyim. Böyle bir şey yok!
Başbakanlık ne arabesk kültürü mercek altına almış, ne duruma el koymuş ne de bir “Müslüm Baba Komisyonu” kurmuş.
Olan şuymuş: Başbakanlık, Türk ailesinin kültür envanterini çıkarmak için bir araştırma yapmaya karar vermiş. Göç ve kentleşmenin ardından yaşanan dönüşümün toplumsal ekonomik kültürel boyutlarıyla ilgili saptamaların yapıldığı, araştırmanın çerçevesinin, hedefinin ortaya gayet net konulduğu metne göre amaç; “Ülke genelinde sosyo-kültürel değişim sürecinde ritüeller, alışkanlıklar, değerler ve geleneklerin ortaya konması”ymış.
Haberi yazan muhabirleri, başlıkları atan editörleri böylesi bir yanılgıya düşüren arabesk kelimesi de metnin bütününde sadece bir yerde, o da tırnak içinde geçiyor. Şöyle deniliyor:
“Sosyo-kültürel yapıda giderek derinleşen çatlak, zaman zaman ‘arabesk’ gibi kavramlarla tanımlanmaya çalışılmışsa da temelde sorun, göçle sınırlı olmayan geniş bir toplumsal değişime işaret etmektedir. En geniş anlamda, popüler kültür olarak tanımlanan bu süreç yaşanan toplumsal değişmenin kırılma ve dağılma noktalarını sergilemesi bakımından önemli ipuçları taşımaktadır. En açık biçimde müzikte gözlenen bu yapı, çalışma yaşamından aile içi ilişkilere, beslenmeden eğlenceye, tüketimden siyasal eğilimlere gündelik yaşamı genel bir ‘ana akım’ içinde tutacak kuşatıcılığa ulaşmıştır. Bu projenin amacı kırdan kente geçiş sürecinde hızlı bir kültürel değişime maruz kalan kültürü tespit etmektir. Büyük ölçüde geleneksel tarım kültürüne bağlı sosyo-kültürel yapı öncelikle kırdan kente göç sürecinde hızlı bir değişime maruz kalmıştır. Bu değişimi hızlandıran bir başka faktör kitle iletişim araçlarıdır. Kitle iletişim araçları ile taşınan yeni değerler toplumsal dinamiklerle birlikte değişimin yönünün ve hızını belirlemektedir. Yok olan kültürel değerler öncelikle sosyolojik çalışmalar için önem arzetmektedir. Bunun yanında ulusal kültür değerlerinin belgelendirilmesi ve korunması milli kültür politikaları açısından büyük önem arzetmektedir. Bu değişimle birlikte bir sosyolojik yapının hızla çözüldüğü ve tümüyle yok olduğu gerçeği dikkate alındığında konunun aciliyeti daha derinden anlaşılacaktır.”
