İngilizlerin Fransa’dan gelebilecek yardımı kesmesiyle tek çıkış yolunun Şam yönünde ilerlemek olduğunu düşünen Bonapart hemen harekete geçti. Ancak hiç ummadığı bir sürpriz onu Akka önlerinde beklemekteydi: Sayda Valisi Cezzar Ahmed Paşa...
1769 senesinde Korsika’da doğan Napolyon Bonapart, Tolon’u İngiliz işgalinden kurtararak Fransa’da büyük bir ün kazanmıştı. Yüzbaşılıktan generalliğe terfi eden Bonapart, Fransa ordusunun Avusturya ile İtalya’da gerçekleştirdiği savaşlarda aynı başarıyı gösterince kendisine yeni hedef olarak Mısır’ı belirlemişti. İstanbul’daki Fransa maslahatgüzarına gönderdiği mektuplarda bu hedefini Fransız tüccarlarına sürekli olarak çeşitli baskılar uygulayan Kölemen beylerinin cezalandırılması ve İngiltere’nin Hindistan’a kadar uzanan ticaretine engel olunması şeklinde temellendirmekteydi. Böylelikle bu hedeflere ulaşıldığında Fransa’ya Akdeniz’de önemli bir sömürge alanı açılacaktı.
FRANSIZLARIN KAHİRE’Yİ İŞGALİ
Fransız general, kurduğu büyük donanmasında yer alan 38 bin kişilik ordu ile 19 Mayıs 1798’de Fransa’dan Doğu Akdeniz’e doğru hareket ederek ilk olarak İngiliz hâkimiyetindeki Malta’yı ele geçirdi. Fransızların Mısır’a doğru ilerlediklerini haber alan İngilizler, Amiral Nelson komutasında on dört büyük gemiden oluşan bir donanmayı Fransız donanmasının peşine gönderdi. Ancak İngilizler yetişemeden Fransa donanması 2 Temmuz 1798’de İskenderiye’yi işgal etti. Bonapart, Kahire’ye doğru ilerlerken İskenderiye’ye yakın Ebukır Limanı’nda demirleyen donanmanın geri kalanını İngiliz donanması yakaladı. 21 Temmuz’daki saldırısıyla Bonapart’a Fransa’dan gelebilecek yardım yolunu kesti. Buna rağmen Fransızlar, 24 Temmuz’da Kahire’yi işgal etti ve nihayet Osmanlı Devleti, Şeyhülislam Mustafa Aşir Efendi’den alınan üç fetvayla 2 Eylül’de Fransa Devleti’ne harp ilan etti.
MISIR SERASKERİ CEZZAR AHMED PAŞA
İngilizlerin Fransa’dan gelebilecek yardımı kesmesiyle tek çıkış yolunun Şam yönünde ilerlemek olduğunu düşünen Bonapart hemen harekete geçti. Ancak hiç ummadığı bir sürpriz onu Akka önlerinde beklemekteydi: Sayda Valisi Cezzar Ahmed Paşa...
Cezzar Ahmed Paşa, Akka’nın kentsel gelişiminde büyük rol almış, Osmanlı Devleti’nin bölgede yetişen önemli devlet adamlarındandı. Onun özellikle Bonapart’ın geçiş güzergâhında askerî tedbirler alması ve Fransız tüccarına kısıtlama uygulaması gibi tedbirleri Mısır Seraskeri olarak atanmasını sağladı. Buna rağmen onun bölgede gitgide artan otoritesinden çekinen bazı bürokratlar, bağımsızlığını ilan edeceğini düşünerek onun aleyhinde propagandaya başladılar. Bu sebeple Mısır Seraskerliği’ne onun yerine Şam Valisi İbrahim Paşa atandı. İbrahim Paşa’dan beklenen başarı gelmeyince Cezzar Ahmed Paşa bölgedeki birçok idari görevin yanısıra yeniden Mısır Seraskeri olarak atandı.
BONAPART’IN KÜÇÜMSEDİĞİ RAKİP SONUNU HAZIRLADI
Suriye’ye doğru hareket eden Bonapart, 20 Şubat 1799’da Ariş Kalesini ve 25 Şubat’ta Gazze’yi işgal ederek 3 Mart’ta Yafa önlerine kadar geldi. Bonapart ilerleyişini sürdürüp 14 Mart’ta Akka önlerine geldiğinde, kent Cezzar Ahmed Paşa idaresindeydi. Bonapart, 19 Mart’ta Akka kalesinin kuşatmasını başlatarak kale savunmasını 24 saat içinde aşmayı planlıyordu. Kendisine bu denli güvenen Fransız general, kalenin teslimi için öncelikle Cezzar Paşa’ya elçi gönderdi. İlk bakışta kan dökülmeksizin kalenin teslim edilmesine yönelik stratejik bir adım olarak görülen bu hareket, aslında Paşa’yı hafife aldığı anlamına gelmekteydi. Ancak Cezzar Paşa, kaleyi teslim etme gibi bir düşüncesinin olmadığını gönderilen elçiyi hemen öldürtüp Bonapart’a meydan okumakla gösterdi.
24 saatlik bir kuşatma olacağını düşünen Bonapart, bir ay geçmesine rağmen kaleyi ele geçirememenin yanısıra oldukça büyük zayiat verdi. Ancak Mısır’da bıraktığı toplarını Akka önlerine getirmeyi başarınca kaleye son darbeyi vurmak istedi. İskenderiye’den gelen 600 kişilik Fransız askeriyle 1 Mayıs’ta en şiddetli saldırısını gerçekleştirdi. Bu esnada Osmanlı Devleti tarafından gönderilen takviye birlik de Akka’ya ulaşmıştı. Böylelikle Cezzar Paşa komutasındaki Osmanlı askerleri iyice yıpranan Fransız kuvvetlerinden üstün duruma geldi. Uzun süren kuşatmanın ardından bir netice alamayacağını anlayan Bonapart, barış teklifinde bulunsa da Cezzar Paşa bunu kabul etmedi. Kuşatmanın altmış dördüncü günü yani 20 Mayıs’ta Cezzar Paşa büyük bir saldırı düzenleyerek Napolyon kuvvetlerini kesin olarak yenilgiye uğrattı. Bonapart’ın içinde bulunduğu askerlerin bir kısmı Kahire’ye geri kaçmak zorunda kaldı.
KAFESTEKİ TAVUK
Gösterdiği bu büyük başarıya rağmen Cezzar Paşa, bölgede bağımsız hareket etme ihtimalinden dolayı ikinci kez Mısır Seraskerliği görevinden alındı. Bu emri kabullenemeyen Paşa, bir yandan Akka savunmasında harcadığı paraları İstanbul’dan talep ederken diğer yandan Mısır’daki Fransız işgalinin tekrardan canlanabileceği tehlikesini dile getirdi. O, Akka’daki mağlubiyetten sonra tekrar Mısır’a kaçmak zorunda kalan Fransız ordusunu "kafesteki tavuğa" benzeterek kendisinin seraskerlik görevine tekrar atanması halinde Fransızların üstesinden gelebileceğini ifade etti. Bütün bu çabaları sonuç vermeyen Cezzar Ahmed Paşa’nın ömrünün son zamanları bölgedeki diğer yerel yöneticilerle rekabet halinde geçti ve 1804 senesinde vefat etti. Onun Akka’da inşa ettiği vakıf eserleri bugün hala ayaktadır.
