Emeklilikte yaşa takılan (EYT) milyonlarca vatandaşın yüzünü güldüren EYT düzenlemesi yasalaştı. Cumhurbaşkanı tarafından onaylanıp Resmi Gazete'de yayımlandığı günden itibaren koşulları tamamlayanlar e devlet üzerinden başvurularını gerçekleştirebilecek. Yasadan 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı işe başlayanlar yararlanacak, yaş sınırı uygulanmayacak. EYT başvurusunu mart ayında gerçekleştirenler ilk maaşlarını nisanda alacak. Emekli olduktan sonra aynı işyerinde veya başka işyerinde çalışan EYT’lilerin kıdem tazminatı hakları nedir? Aynı işyerinde çalışmaya devam eden EYT’lilerin kıdem tazminatında nelere dikkat edilmeli?
EYT ile emekli olup çalışmayacakların kıdem tazminatı nasıl alınır, tazminat nasıl ödenir?
İşçi ve işveren arasındaki anlaşmaya göre taksitle ödeme yapılabiliyor. Kıdemi almadan çalışmaya devam edenlere de kendi isteği ile ayrıldığı dönemde son ücret üzerinden ödeme yapılarak hak kaybı önleniyor. İşyerinde en az bir yıl çalışıp işten çıkarılan herkesin kıdem tazminatı hakkı bulunuyor.
Öncelikle, emekli olup işyerinden ayrılan işçilerin haklarından başlayalım.
1475 Sayılı eski İş Kanunu’nun yürürlükteki hükümlerine göre, emeklilik dilekçesi vererek işyerinden ayrılan işçilerin kıdem tazminatının peşin ödenmesi gerekir. Ancak, işçi kabul ederse taksitle ödeme yapılabilir. Kıdem tazminatının taksite bağlanması halinde taksitin süresinde ödenmemesi durumunda en yüksek mevduat faizi uygulanır. Faiz işletilebilmesi için işçinin ihtarda bulunması veya icra takibi başlatması gerekir.
Çalışırken kullanılmayan yıllık izin ücretlerinin de emeklilik tarihindeki son ücret üzerinden peşin olarak ödenmesi gerekir. İzin ücretinden gelir vergisi ve prim kesilir.
EYT emeklisi çalışmaya devam ederse kıdem tazminatı alır mı?
Emekli olup aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin kıdem tazminatı nasıl olacak? Kıdem tazminatının ödenebilmesi için işçinin emeklilik, yaş dışındaki emeklilik koşullarının sağlanması (15 yıl / 3600 gün gibi), haklı nedenle iş akdini feshetmesi veya işverenin haklı fesih dışında bir sebeple iş akdini sona erdirmesi gerekiyor.
Geçmişteki uygulamalarda, emekli aylığı bağlatan işçinin aynı işyerinde çalışmaya devam etmesi halinde işveren iki yoldan birini seçiyordu. İşçinin emeklilik tarihine kadar olan kıdem tazminatını ödeyebildiği gibi kıdem tazminatını ödemeden aynı koşullarda çalışmaya devam edebiliyordu. İşçi emeklilikten sonra ne kadar çalışırsa çalışsın, kendi isteği ile ayrıldığında dahi emeklilik öncesi ve sonrası döneme ait kıdem tazminatını son ücreti üzerinden alabiliyordu. Çalışma hayatında yaygın uygulama bu şekilde idi.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanacak?
Emekli olan işçiye, işyerinde çalıştığı her yıl için 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Kıdem tazminatı tavanı şu an 15.371 TL olmakla birlikte, ocak ayından itibaren artacak. Brüt ücreti kıdem tazminatı tavanının altında kalanlar, son brüt ücretleri üzerinden tazminat alacaklar. Brüt ücreti kıdem tazminatı tavanını aşanlar ise ocak ayında belirlenecek yeni tavan üzerinden tazminat alabilecekler.
İş Kanunu’na tabi bir iş yerinde en az bir yıl çalışmış olan işçi, kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde ayrılması halinde; çalıştığı her yıl için kendisine en son verilen 30 günlük brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Her yıl için ödenecek olan kıdem tazminatı miktarı tavan rakamını geçemez. Tam yıl dışında kalan süre için ise 30 gün üzerinden oranlama yapılarak tazminat miktarı hesaplanır.
Kısaca özetlemek gerekirse kıdem tazminatı şöyle hesaplanır:
- Kıdem Tazminatı = Çalışanın En Son Brüt Ücreti Tutarı x Çalıştığı Yıl Sayısı
- 2023 yılı için Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen kıdem tazminatı tavan tutarı 15.371,40 TL’ydi. 2023 yılı için ise kıdem tazminatı tavan tutarı 19.982,83 TL olarak belirlenmiştir. Yani brüt ücreti 20.000 veya 50.000 TL olan bir çalışanın alabileceği maksimum kıdem tazminatı 19.982,83 TL’dir.
Kıdem ve ihbar tazminatı asgari ücret gelir ve damga vergisi istisnasına tabidir ancak hesaplamalarda dikkate alınmayacaktır.
İhbar tazminatı nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesine göre çalışanların bazı hallerde ihbar tazminatı hakkı bulunur. Bu hallerin oluşmasında da en temel sebep iş sözleşmesinin önceden bilgilendirilmeden feshedilmesidir.
Bilgilendirme işveren tarafından yazılı olarak yapılmalıdır. İhbar süreleri ise yine yasal olarak belirlenmiştir ve çalışma süresine göre değişiklik gösterir. İhbar süreleri şöyle sıralanır:
EYT’li oyun vefat eden çalışanın eşi kıdem tazminatı alabilir mi?
İş Kanunu'na göre, işçinin ölümü halinde doğan tazminat tutarı kanuni mirasçılarına ödenir.
Çalışırken kıdem tazminatını yükseltmek mümkün mü?
Çalışanın ücreti dışındaki bazı yan ödemeleri kıdem hesabında dikkate alınır. Yemek, eğitim, giyecek, erzak, konut, yakacak, aile, çocuk, yardımları mali sorumluluk, unvan tazminatı, nitelik zammı, teşvik primi, süreklilik arz eden primler kıdem tazminatı hesabına katılır. Fazla mesai, yıllık izin ücreti, bayram harçlığı gibi süreklilik taşımayan ve bir defaya mahsus verilen yardımlar kıdem tazminatına esas ücrete dahil edilmiyor.
1 yıl kıdem tazminatı ne kadar?
1 yıldır maaşlı olarak aynı iş yerinde çalışan işçinin kıdem tazminatı 10.035,21 TL ile 19.982,83 TL arasında değişiklik gösterir. Değişiklik nedeni ise çalışanın brüt maaşıdır. Çünkü çalışanın alacağı kıdem tazminatı tutarı brüt maaşa göre hesaplanır.
1 yıllık kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
- 1 yıllık tazminat hesaplanırken son alınan brüt maaş dikkate alınır ve bu maaş oranında kıdem tazminatı ödenir. 1 yıllık minimum kıdem tazminatı 10.035,21 TL, maksimum kıdem tazminatı ise 19.982,83 TL’dir.
- Kıdem tazminatına ek olarak ihbar tazminatının hesaplanması gerekir. Ancak ihbar tazminatında kümülatif vergi matrahı da hesaplamalara dahil edilir. Bu nedenle net bir tutardan bahsetmek mümkün değildir.
5 yıllık kıdem tazminatı ne kadar?
5 yıllık kıdem tazminatı minimum 50.176,05 TL, maksimum ise 99.914,15 TL’dir. İhbar ücreti eklendiğinde alabileceği ücret farklılık gösterebilir.
10 senenin tazminatı ne kadar olur?
10 yıl çalışan ve aldığı son maaş brüt asgari ücret olan bir çalışanın toplam kıdem tazminatı tutarı 100.352,1 TL’dir.
EYT yasasında neler var? İşte öne çıkan başlıklar
- 8 Eylül 1999 ve öncesinde işe girenler düzenlemeden yararlanacak.
- EYT'de herhangi bir yaş sınırı uygulanmayacak.
- Yaş dışında prim günü ve sigortalılık süresi şartlarını taşıyanlar aylık alabilecek.
- Emekli olduktan sonra aynı iş yerinde 30 gün içerisinde tekrar işe başlayan çalışanlar için yüzde 5 destek primi verilecek.
- Kadroya alınan işçiler ile işçi statüsüne geçirilenlerin aylık almaya hak kazanmaları halinde iş sözleşmelerinin feshini zorunlu tutan düzenleme yürürlükten kalkacak.
- EYT'lilerin kıdem tazminatına ilişkin Kredi Garanti Fonu'ndan destek verilecek.
- Toplamda 5 milyon çalışanı etkileyen düzenlemeye göre 2023 yılında 2 milyon 250 bin kişi emekli olabilecek.
- Emeklilik başvuruları e-Devlet üzerinden veya SGK'ye yapılabilecek.
- 5 bin 500 liranın altında maaş olmayacak.
