Cazın doğuşu köle ticaretinin yoğun olduğu 15 ve 16. yüzyıllara dayanıyor. Köle olarak kullanılan siyahi insanların yaşadığı acının dışa vurumu olan caz, bir süre sonra tüm dünyaya popüler kültürün bir ürünü olarak yayılıyor. İlk zamanlar vücuduna daha sonra çevresindeki eşyalara vurarak notasız melodiler mırıldanan köleler, Blues denilen bir müziği ortaya çıkarırlar. Zaman geçtikçe notalarla, müzik aletleriyle kayıt altına alınan bu müzik türünden de caz doğar. Unesco’nun 2012’den beri her 30 Nisan’da kutlanmasına karar verdiği Uluslararası Dünya Caz Günü’ne günler kala, caz sanatçılarıyla ülkemizde cazın durumunu değerlendirdik.
- Cazın dünya ve ülkemizde durumunu değerlendiren radyo ve televizyon program yapımcısı, sunucusu ve akademisyen Erhan Konuk, yaygın olarak kullanılan “caz yapma” sözünün müzikle ilgisini şu ifadelerle anlatıyor: “Cazda doğaçlama çok önemlidir. Herkes o andaki duygusunu, düşüncesini dile getirmek için yaratılan o müzik ortamında, masaya vurarak, müzik aleti çalarak, vücudundan sesler çıkararak, aslında kakafoni bir doğaçlama yapıyor. Bazı insanlar tarafından güzel olarak değerlendirilen caz müziği, bazıları tarafından doğaçlamadan kaynaklanan seslerin birleşimi olarak adlandırılıp çok da fazla karşılık görmüyor.”
Hediyeler, kulüpler, festivaller sevdirdi
Ülkemizde cazın gelişimine de değinen Konuk, yıllar süren birikimin etkisine de dikkat çekiyor: “1960’lı yıllarda yabancı şarkılara Türkçe sözler yazılmaya başlanmıştı. Özellikle varlıklı ailelerin imkânları dahilinde yurt dışından getirdikleri plaklardan, pikaplardan ve müzikle alakalı eşyalardan bahsedebiliriz. Bu meraklı insanlar, kendi koleksiyonlarını radyoda değerlendirirerek geniş kitlelere ulaştırdı. Türkiye’de de açılan çeşitli caz kulüpleri vardı. Ayrıca önemli şirketlerin kültür sanat faaliyetlerine ayırdıkları zaman, bütçe ve verdikleri değer de düşünüldüğünde bu işe ne kadar ciddi mesai harcandığı ortaya çıkıyor. Bunlar, Türkiye’de caza olan ilginin karşılık bulması anlamında yapılan değerli işler.”
Türk insanı caz müziğine uzak
Şarkıcı Ezgi Ayçe, son 10 yılda ülkemizde cazın alternatif pop ve etnik müzikle harmanlandığını ve bu türün sevildiğini söylüyor: “Türkiye’deki caz sanatçılarına, festivallerde çıkan gruplara bakınca, cazı daha çok pop, etnik ya da Latin cazıyla karıştırılmış sıcak bir müzikle sunduklarını görüyoruz. Çünkü Türk insanı armonik olarak caz müziğine yakın değil. Mesela bir caz kulübüne gidiyor. İkinci şarkıdan sonra sıkılabiliyor. Ama bu müzik, Türkçe parçalarla birleştiğinde ya da farklı bir formda çalındığında durum değişiyor. Geçmişe nazaran caz projeleri şu an daha ilgi görüyor. Bazı pop sanatçıları caz projeleri yapmaya başladı. Ben de Ajda Pekkan’ın şarkılarını Ezgi Ayçe sings jazzy Ajda projemle farklı versiyonlarda tekrar seslendirdim.” Genç sanatçıların cazla buluşacağı imkânların geliştiğine vurgu yapan Ayçe, “Özellikle festival, yarışma ve sosyal medyanın da etkisiyle, içinde caz sevgisi olan bunu rahatlıkla keşfedebiliyor. Kaliteli sanatçılar çıkıyor. Kendilerine mecra da bulabiliyorlar. Onların sahne alabildiği festivaller de var. Tabii ki daha çok desteklenmeliler” dedi.
Aynı melodilerden
Elif Sanchez de caz ile diğer müzik türlerinin harmanlanmasını benimsemiş sanatçılardan biri. O bu durumu şöyle nitelendiriyor: “Caz kategorisi günümüzde çok geniş bir hâl aldı. Eskisi kadar ön yargı olduğunu düşünmüyorum. İyi ve tadında yapılmış caz etkileşimli stilleri çok beğeniyorum. Çok sevenler ve takip edenler var Türkiye’de. İnsanlar artık aynı melodilerden sıkıldı ve yeni bir şeyler arıyor. Stillerin harmanlanması deneysel bir şey ve yapılması beni mutlu ediyor.” sıkıldık
