Yemek, ilk zamanlardan bugüne insanların hayatta kalmak için başvurduğu eylemlerden birisi. Yıllar içinde mutfak sanatlarının ve yemeğin sanat eseri haline dönüşmesi, sonra da sanatın, yemeği eserlerine konu etmesi bu iki alanı ayrılmaz bir duruma getirdi. Düşbaz Yayınevi’nden çıkan “Bir Porsiyon Sanat” isimli kitap da tam olarak bu iki alanın birbiriyle ilişkisini okurlara aktarıyor. Fatma Berber ve Sümeyra Gümrah Teltik’in kaleme aldığı eserin dili eğlenceli ama bir o kadar da sorgulayıcı. Bölüm başlıklarından bu anlaşılabilir; “Tuvaldeki yemek listesi”, “Notalar karın doyurur mu?” “Elinin hamuruyla perdeye dokunmak.”
“Bir Porsiyon Sanat”, sadece sanatçı sofralarının izini sürmüyor; yemeği bir sanat eseri gibi okuyor, eserleri yemeğin hazzıyla anlamaya çalışıyor. Resimle başlayıp çağdaş sanat, müzik, edebiyat, sinema, mutfak sanatları ve sosyolojiyle devam eden kitap, tarih üzerinden kronolojik bir anlatım da yapmıyor. Kitap, duayen isim ve sanatçıların bu ikilinin ilişkisine dair görüşlerine de yer veriyor.
AŞÇI ARARKEN KİTAP KONUSU ÇIKTI
Kitap düşüncesinin, arkadaşlarının fikir almak için kendilerini araması üzerine oluştuğunu söyleyen Sümeyra Gümrah Teltik, “Bir Porsiyon Sanat, altı yıl önce bir arkadaşımızın yemek programının yüzü olacak aşçıyı bulmak için bizi aramasıyla başladı. O dönem çok izlenen yemek yarışmalarındaki katılımcıların sofradaki tabağa burun kıvırmasına hiddetlenerek, masadaki şeylerin sanat eseri gibi değerlendiril-mesinden söz ettim. Fatma da Hipokrat’ın ‘Ne yersek oyuz’ sözü üzerinden sanatçıların yemekle olan ilişkisini anlattı. Eser, tüm bu konuşmalar üzerine doğdu” diyerek süreci anlattı.
Kitabı çalışırken, karşılaştığı en tuhaf şeyi ise şu sözlerle anlatıyor yazar: “Andy Warhol’un 1977’de The Oxidations (Oksitlenmişler) isimli sıra dışı sergisini bu kitabı çalışırken öğrendim. Sergideki eserlerinde kullandığı bakır boyayı arkadaşlarının idrarıyla karıştırıyordu. Farklı yemekler sonrası yapılan idrar farklı sonuçlar vermiş. Bu oldukça ilginç ve komik gelmişti.”
SANATIN SOFRASINA BUYRUN
Kitabın yazarlarından Fatma Berber, insan zihninde kalan tat, koku, renk gibi imgelerin izlerini takip ettiklerini dile getiriyor. Berber; “Kitap, farklı tat hafızalarına dokunarak sanatın çeşitli alanlarıyla yemeği aynı yere davet ediyor. Eserleri sofraya, yemekleri bienallere çağırıyor. Mutfak da sanat da aslında aynı yerden ilhamını alıyor. İkisi de hafızaya dokunuyor ikisi de bol acılı neşeli travmatik… Bir Porsiyon Sanat, mutfağın dönüşümünden, mutfak sanatlarına kadar pek çok konuyu sorguluyor. Biraz absürt, biraz eğlenceli diliyle; yemeğin arkaik, sosyolojik tarihini de gözeterek keyifli leziz bir sofraya davet ediyor herkesi. Bu kitap; sanattan haz alan, bunun üzerine düşünen, lezzet hafızasını yoklayan herkese dokunacak ve bu sofraya dahil olmak isteyecekler” diyor.
HİTİTLER DE YEMEK VE SANATI BİRLEŞTİRMİŞ
- Sanatla yemeğin ilişkisini insanla yemeğin ilişkisinden başlatan Teltik, yemeğin kültürel dönüşüm sürecinin bir süre sonra sanatın ve sosyolojinin konularına evrildiğini dile getiriyor. Teltik “Bir zaman sonra yemek, toplumsal bütünleşmenin ve dayanışmanın da bir hâli oluyor. Hemen her toplumda eğlenceler, törenler, doğum ve ölüme ilişkin ritüeller, düğünler, festivaller, bayramlar, adaklar yemek kültürüyle birlikte gelişiyor. Yemek, kültürel olduğu kadar simgesel anlamlarla sosyolojinin ve sanatın konusu oluyor. Duvar resimlerinde, kabartmalarda, çivi yazısı metinlerinde örneklerine rastlıyoruz. Mesela Konya’da genç Hitit Dönemi’nden kalma İvriz kabartması buna bir örnek” diye açıklıyor.
