Cemil Çiftçi ve tezkiresi

Tezkireler, klasik İslam edebiyatında bir meslekten yetişmiş kişilerin biyografyalarını, yani hayatını, kişiliğini ve çalışmalarını anlatan eserlere verilen genel bir isimdir. İsimlere ya da mahlaslara (müstear isim) göre düzenlenen tezkirelerde, kişilerin kısaca biyografileri bildirilir, resmî hayattaki görevleri ve kazandıkları aşamalar belirtilerek eserlerinden örnekler verilir.

Tezkire yazma geleneği, Arap edebiyatındaki tabakat kitaplarından doğmuştur. Arapların soy bilgisine, biyografi öğrenimine verdikleri önem, bu türün Türk edebiyatında da yaygınlaşmasına sebep olmuştur. Ali Şir Nevaî, Latîfî, Âşık Çelebi, Esrar Dede gibi yazarlar bizim edebiyatımızda bu türün en başarılı örneklerini vermişlerdir. Bugün biz geçmiş yazarlarımızın ve şairlerimizin hayatını, bu kişilerin yazmış olduğu tezkirelerden öğreniyoruz.

Tezkirecilik geleneğinin bizde son halkası Cemil Çiftçi''dir. Cemil Çiftçi halen Eyüp İmam-Hatip Lisesi''nde öğretmenlik yapmakta olup önümüzdeki aylarda emekli olacaktır. Bildiğimiz anlamda emekliye ayrılmayacak, daha çok çalışmak ve asıl çalışma alanına daha çok zaman ayırmak için emekli olacaktır. Bilen bilir, kendine has bir kişiliği olan Cemil Çiftçi öğretmenlikten arta kalan zamanını ve hafta sonlarını Süleymaniye, Beyazıt ve Nuruosmaniye gibi İstanbul''un değişik kütüphanelerinde inceleme ve araştırma yaparak geçirir.

Kütüphanelerde ve arşivlerde araştırma yapanlar bilir: Ciltleri yıpranmış, kargacık burgacık yazıları zar-zor okunan yazma ve matbu bir sürü belge ve kitapları karıştırarak kendi sahası ile ilgili bilgileri iğneyle kuyu kazarcasına çıkarmak sabır isteyen bir iştir. Kendi alanıyla ilgili birtakım bilgi ve bulgulara ulaştı mı, arkası çorap söküğü gibi gelir. Ve bu da insana müthiş bir haz verir. Bizim ülkemize has maddî bir getirisi olmayan, manevî bir haz.

Türk edebiyatının son tezkiresi ve Cemil Çiftçi''nin yaklaşık 400 sayfalık son eseri "Maraşlı Şairler, Yazarlar, Âlimler" ismi ile Kitabevi Yayınları (Tel: 0 212 5124328) arasından geçen hafta yayımlandı. Müellifimiz bu çalışmasında Maraş''ta yetişmiş şairlerden, yazarlardan, âlimlerden bahsetmektedir. Ve yer yer de eserlerinden örnekler sunulmaktadır. Yaklaşık dörtyüz yıllık bir dönemi kapsamaktadır. Böylesi anonim bir çalışmanın içerisinde olanlar bilir: Yazıya geçmiş herhangi bir kaydı olmayan, gazete ve dergilerde yer almayan halk şairleri için ne söylenebilir? Bunun zorluklarını o konu üzerinde çalışan bilir. Cemil Çiftçi bulabildiği kadar kaynaklara inip ele aldığı kişiler hakkında bilgi toplamış, bulamadıklarının ise ayağına kadar gidip onunla ilgili malzeme ve dokümanlar elde etmiştir. Eğer hayatta değilse yakınlarını, akrabalarını bulup konuşturmuştur.

Ve kırk dereden su getirmiştir. Eminim, dört asır önce Edirneli Sehî Bey de ünlü Heşt-Behişt tezkiresini kaleme alırken aynı yolu takip etmiştir. Yalnız eserlerini sundukları kişiler farklıdır. Sehî Bey tezkiresini Kanuni Sultan Süleyman''a takdim ederken, Cemil Çiftçi de Mehmet Varış''a sunmuştur.

Not: Kitabın önsözünde de belirtildiği gibi bu eser Ali Sezal zamanında Kahramanmaraş Belediyesi tarafından basılmak üzere hazırlanmış olup, daha sonra bürokrasi ve mevzuat gereği basımından vazgeçilmiştir. Yollar bozulur bir daha yapılır, yıkılacak evleri herkes istimlak eder, parkları başkaları da yapar, o koltuğa birileri de oturur. Ancak böylesine evladiyelik bir eseri basmak herkese nasib olmaz. Bu eseri Kahramanmaraş Belediyesi ve Ali Sezal başta hazırlandığı gibi bassaydı onunla ve ona yazdığı önsözle anılırdı. Çünkü eser başta üç cilt hazırlanmış, yayımcıya getireceği külfetten dolayı tek ciltte toplanmıştır.