Zvi Steklov, 1927 Tel Aviv doğumlu. 1948"de altıncı Palmach taburunda görev yapıyormuş. İsrail devletinin kuruluşu sırasında Filistinlilere yönelik tehcir ve katliam kampayasına dair kişisel tanıklığını, 65 yıl sonra, 27 Ocak 2013 günü, kamera önünde anlatmış. Kısa bir bölüm aktarıyorum:
"Jipi ben kullanıyordum. Ben Gurion yanımda, Moşe Dayan arkamda oturuyordu. El Devayima"ya geldik. Hemen 1967 sınırında. Köy savaşta yıkılmıştı ama cami duruyordu. Moşe Dayan yanıma gelip, minarenin tepesini işaret etti; "Yukarıdaki hilali görüyor musun? Yarın ofisimde istiyorum onu". Ne yapabilirsiniz ki? "Efendim, ben camilere zarar veremem," diyebilir misiniz? Etrafta dolandım, minareye tırmanıp hilale ulaşmanın bir yolunu aradım. Yıkmaktan başka çaresi yoktu. Gece gelen bomba uzmanı ekiple onu havaya uçurduk. Her şey yerle bir olmuştu. Enkazın arasında hilali bulamayınca, bu kez bir başka birliğe de taşları kaldırttım. Sabahleyin hilal bulundu, ama metal eğilip bükülmüştü. Tamirci bir arkadaşımın yardımıyla hilalin şeklini düzelttik. Emri yerine getirmek, hilali teslim etmek üzere karargaha götürdüm. Dayan, "teşekkür ederim şuraya bırakabilirsin" dedi, çıktım."
Steklov, Zochrot (www.zochrot.org) adlı İsrail merkezli bir sivil toplum kuruluşunun Nikbet"e (Nakba) dair tanıklıkları belgeleme amaçlı projesine katılan 30"u aşkın Yahudi asker/milisten biri. Projeye katılanlar arasında ayrıca, İsrail devletini kurmak için savaşan Yahudilerin ikinci ve üçüncü kuşak yakınları ile mağduriyet yaşamış Filistinliler de var. Fakat bu bir günah çıkarma projesi değil. Zochrot"un kurucuları, Yahudi, Müslüman, Hristiyan, Arap o coğrafyada yaşayan tüm insanların ortak tarihlerini tüm çıplaklığı ile yeniden hatırlayarak, ortak bir hafıza oluşturabileceklerini, bu ortak hafıza ile geçmişin yaralarını sarabileceklerini ve ancak böyle ortak bir gelecek kurgulayabileceklerini düşünüyor.
Ben yazıda kullanmayı tercih etmedim, korkunç katliamlar da var anlatılan, yahut katliam yapmaktansa kendi canına kıyan insanlar da. Amaç ise geçmişi yargılamak değil. Önce geçmişi olduğu gibi anlamak, aktarmak, belgelemek. Projeyi kıymetlendiren de bu bakış işte. Anlatanlar da, anlatılanları dinleyen bizler de olgularla yüz yüze geliyoruz. Hikâyesini paylaşanlardan birinin söylediği gibi: "Ne olduğunu hatırlamak ve inkâr etmemek. Bu yüzden takdir ediyorum çalışmanızı. İnkâr etmemek, olgularla yüzleşmek, sonra da aşmak geçmişi ve geleceğe yönelmek..."
Geçen yazıda belirtmiştim; kurucuları arasında İsrailli tarihçi İlan Pappé"nin de bulunduğu Zochrot"un temel meselesi, İsrailli Yahudilerin hem resmi söylemde hem de kolektif hafızalarında reddettiği, yok saydığı Nekbet gerçeği ile yüzleşmelerini sağlamak. Aynı zamanda 1948"de topraklarından sürülen Filistinlilerin geri dönme hakkının tanınmasını istiyorlar. Mültecilerin geri dönüş hakkı, biliyorsunuz, İsrail-Filistin çatışmasının temel meselelerinden biri ve bugüne kadarki hiçbir barış sürecinde gerçekten adil ve kalıcı çözüm getirecek şekilde ele alınabilmiş değil. Çünkü İsrail devleti varoluşunu inkâr üzerine kurgulamış. Yahut birçok ulus devlet inşasında görüldüğü üzere, İsrail devletinin temelinde de ideolojiye uygun üretilmiş bir mit; "topraksız insanlar için insansız topraklar" üzerine kurulduğu miti var.
Gerçekle yüzleşmek, evet bugünkü varoluşunu değiştirir İsrail"in. Ama o topraklarda yaşayan tüm halkları yeni bir varoluşta birleştirebilmenin tek yolu bu: Adil, eşitlikçi ve (sadece Yahudilere değil) gerçekten demokratik bir varoluş... Kalıcı barışın yolu, yan yana, yüz yüze birlikte yaşamanın yolu bu.
Zochrot"un mücadelesi bizlere de örnek olabilir. Bizler de bu vatanda, kurucu ideolojinin kendisini, varoluş için ürettiği mitleri sorgulayıp, yüzleşmediğimiz için tekrar ede ede bugüne taşıdığımız geçmiş yaraları sarmayı deneyebiliriz. Böylelikle bizi tüm farklı kimliklerimizle bir arada tutacak, bizi kendisiyle barışık bir toplum yapacak kolektif hafızayı oluşturup, bu hafıza üzerine ortak bir gelecek tahayyülünde buluşabiliriz.
