Cezaevi affı var mı? Bakan Tunç, denetimli serbestlik düzenlemesinin detaylarını tek tek açıkladı

Kovid-19 salgını sonrasında Türkiye’deki hapishanelerden 120 bin mahkum izne gönderildi. Cezaevlerinde yaşanan salgın hastalıklar ve mahkumların ailelerinin yaşadığı sıkıntılı durumlardan ötürü suçlarına göre ayrıştırılan 120 bin mahkum 31 Temmuz 2023 tarihine kadar izne çıkarıldı. Salgın izin süresinin dolmasına kısa bir süre kalması nedeniyle serbest denetimlikten yararlananlar başta olmak üzere cezaevindeki mahkumların gözü kuşağı TBMM’de. TBMM’nin genel af konusunu ne zaman gündemine alacağı ya da alıp almayacağı sürekli araştırılıyor. İşte, genel af ne zaman çıkacak 2023? Genel af çıkacak mı? Açık cezaevi genel af ne zaman çıkacak? sorularının yanıtı ve güncel gelişmeler.

Af düzenlemesi Meclis’ten geçti mi?

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilen koronavirüs iznindeki hükümlülere ilişkin düzenlemeye dair açıklamalarda bulundu. Kabul edilen kanun teklifinin ‘af’ düzenlemesi olmadığının altını çizen Bakan Tunç “Covid-19 izninde bulunan koşullu salıverilme tarihine belli bir süre kalmış olan iyi halli hükümlülerin kalan cezasının denetimli serbestlik altında çektirilmesidir” ifadelerini kullandı.

Denetimli serbestlik düzenlemesinden kimler yararlanacak?

Bakan Tunç söz konusu paylaşımında şu ifadelere yer verdi; “Kabul edilen teklife göre ayrıca; 31 Temmuz 2023 tarihi itibarıyla denetimli serbestlikte olup da izinli sayılanların yükümlülükleri kalkacak. Ancak bu kişiler suç işlerse doğrudan cezaevine alınacak. Kovid-19 izninde olup da bu düzenlemeyle denetimli serbestliğe ayrılanların tüm yükümlülükleri devam edecek. Bu düzenleme, bir 'af' düzenlemesi değildir. Af, cezayı tüm sonuçları ile ortadan kaldıran bir düzenlemedir. Kabul edilen düzenleme ise Kovid-19 izninde bulunan koşullu salıverilme tarihine belli bir süre kalmış olan iyi halli hükümlülerin kalan cezasının denetimli serbestlik altında çektirilmesidir.

Genel Af Nedir?

Hem cezayı, hem de suçu ortadan kaldırır. Yani genel af, sadece mahkumiyetin bütün cezaî sonuçlarını değil, aynı zamanda fiilin suç olma niteliğini yok eder.

Özel Af Nedir?

İse suçu değil, sadece cezayı ortadan kaldırır. Yani özel af, fiilin suçluluk niteliğini değil, fakat hükmedilmiş olan cezayı ortadan kaldırır, azaltır veya başka bir cezaya çevirir.

Denetimli Serbestlik Nedir?

Denetimli serbestlik; kişinin işlediği bir suç nedeniyle tutuklanması ya da mahkemece hakkında mahkûmiyet kararı verilmesi sonucunda, kişinin cezasının Ceza İnfaz Kurumunda infazı yerine, infazını toplum içinde gözetim ve denetim altında tamamlamasını ifade etmektedir.

Denetimli Serbestlik Şartları nelerdir?

Hükümlü olan kişi henüz cezaevine girmemişse, kesinleşmiş ceza miktarı ne olursa olsun denetimli serbestlik yasasından yararlanması mümkün değildir. Ceza miktarı ne olursa olsun her hükümlü, “iyi halli” olup olmadığının tespiti amacıyla açık/kapalı cezaevine girmek zorundadır. Hükümlü kapalı cezaevine girip açık cezaevine geçtikten veya geçme hakkı kazandıktan sonra cezaevinde bulunan İdare ve Gözlem Kurulu tarafından hükümlünün “iyi halli” olduğuna dair bir değerlendirme raporu hazırlanır ve şartları taşıyan hükümlü denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak tahliye edilir.

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesine göre, açık cezaevinde veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine 1 yıl kalan hükümlüler denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak tahliye edilebilirler. Yani, denetimli serbestlik süresi kural olarak 1 yıldır.

Denetimli serbestlik tedbiri süresi bazı durumlarda 1 yıldan fazla olarak uygulanır:

a) Sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan ve koşullu salıverilmesine 2 yıl veya daha az süre kalan kadın hükümlüler denetimli serbestlikten yararlanabilirler. Yani, bu hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi 2 yıla kadar çıkmaktadır.
b) Maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan hükümlüler, diğer şartları da taşımaları hâlinde denetimli serbestlikten yararlanabilirler. Yani, bu hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi 3 yıla kadar çıkmaktadır.
Ağır hastalık, engellilik veya kocama hâli, Adlî Tıp Kurumundan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelendirilmelidir.

Denetimli serbestlik yasası, cezaevinde bulunan her hükümlünün doğrudan yararlanabileceği bir yasa değildir. Denetimli serbestlik uygulama koşulları suçun niteliğine, cezanın miktarına ve hükümlünün kişiliğine göre farklılık gösterir. Hükümlünün mahkum olduğu ceza kararı sayısının birden fazla olması nedeniyle karmaşık bir infaz uygulaması meydana gelebilir. Bu durumda, hükümlünün hukuki statüsünün mutlaka bir ceza avukatı ile mütalaa edilmesi gerekir.

Hükümlünün denetimli serbestlik uygulamasından yararlanabilmesi için bazı şartları yerine getirmesi gerekir. Bu şartlar şunlardır:

Hükümlünün Koşullu Salıverilmesine Bir Yıl veya Daha Az Süre Kalması

Koşullu salıverilmesine 1 yıl kalan hükümlüler denetimli serbestlik uygulamasından yararlanabilirler. Koşullu salıverilme süresi, her suç için ayrı belirlenmektedir. Örneğin, insan öldürme suçundan 18 yıl hapis cezası alan hükümlünün koşullu salıverilmesi için cezaevinde 12 yıl kalması gerekir. Denetimli serbestlik uygulandığında ise hükümlü 11 yılda, yani 1 yıl erken tahliye edilmiş olacaktır.

Denetimli Serbestlikten Yararlanmak İsteyen Hükümlünün Açık Cezaevine Geçmesi Şartı

Hükümlünün denetimli serbestlik tedbirinden yararlanabilmesi için açık cezaevine geçmiş olması veya bu hakkı kazanmasına rağmen iradesi dışında (örn, yer yokluğu gibi) açık cezaevine geçememiş olması gerekir. Özetle, hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanabilmesi için açık cezaevine geçiş hakkı elde etmiş olması yeterlidir.

Açık Cezaevine Ayrılma Şartları, en son 22/2/2017 tarihli ve 29987 sayısı ile yapılan bir yönetmelik değişikliğiyle yeniden düzenlenmiştir. Yeni yönetmeliğe göre cezası toplam 10 yıla kadar olan hükümlüler cezasının 1 ayını; cezası 10 yıl veya daha fazla olan hükümlüler ise cezasının 1/10’unu kapalı cezaevinde geçirdikleri ve koşullu salıverilme şartlarını sağladıkları takdirde açık cezaevine ayrılma hakkı kazanmaktadır.
Açık cezaevine ayrılma koşulları daha kolay hale getirildiğinden denetimli serbestlik yasasından yararlanmak da kolaylaşmıştır. Yeni yönetmelik ile bazı suçlar için açık cezaevine geçme koşulları diğer suçlardan daha zordur. Her hükümlünün öznel durumunun değerlendirilmesi için bir avukattan hukuki yardım alınız.

Hükümlünün İyi Halli Olması Şartı

Cezaevinde bulununan hükümlünün denetimli serbestlik yasasından yararlanabilmesi için “iyi halli” olması gerekir. Hükümlünün iyi halli olup olmadığı, İdare ve Gözlem Kurulu tarafından hazırlanan değerlendirme raporu ile belirlenir. Hükümlünün hazırlanan bu rapora karşı ceza infaz hakimliğine itiraz/şikayet hakkı vardır. Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlandıktan sonra hükümlünün “iyi halli” olma yükümlülüğü yoktur. Hükümlünün denetimli serbestlik tedbiri programına ve yükümlülüklerine uyması yeterlidir. İyi hal, hükümlünün denetimli serbestlik tedbiri uygulanmadan önce cezaevinde bulunduğu aşama için geçerlidir.