İlahiyatçılar bunu tartışıyor: Metaverse ile sanal hac kabul olur mu?

Söz konusu girişim, Kabe ve Mescidi Nebevi İşleri Genel Başkanı Şeyh Dr. Abdulrahman bin Abdulaziz el Suud tarafından gerçekleştirildi. Sanal Hacerülesved inisiyatifi, Suudi Kraliyeti Sergi ve Müze İşleri Ajansı’nın bir parçası olarak Dijital Sergiler Genel İdaresi tarafından temsil edilecek.

Kullanıcılar, sanal gerçeklik (VR) gözlüğü takarak Hacerülesved taşının dokusuna benzetilerek yapılan bir cisme dokunuyor ve böylece hacdalarmış gibi bir his yaşamaları amaçlanıyor. Tam olarak hac ibadeti yerine getirilmese de bu sayede umre ziyaretine benzer bir deneyim yaşanabileceği belirtiliyor. Simülasyon sayesinde, özellikle yaşlı ve engelli hacı adaylarının, sanal da olsa bu deneyimi yaşamaları mümkün hale gelebilir.

Hacerülesved, Kabe’nin duvarında yer alan ve Müslümanlarca kutsal sayılan ‘siyah taş’ olarak biliniyor. Hac sırasında hacılar Kabe’yi tavaf ederken, her bir dönüşte bu taşı selamlıyor, el sürüyor ya da öpüyorlar. Bu taşın, Hz. İbrahim’e Cebrail tarafından Cennet’ten getirildiğine inanılıyor.

Hürriyet'in haberine göre; Arabistan’ın Mekke’deki hac mekânlarını sanal âleme açması tartışma konusu oldu. Bunun gerçek hac yerine geçip geçmeyeceği akıllarda soru işareti yarattı. İlahiyatçılar, sanal hac olamayacağını ancak deneyenlerin manevi duygularını tatmin edeceğini ve hacca daha tecrübeli gideceği yorumunu yaptılar.

"MANEVİ DUYGULARI TATMİN EDER"


İlahiyatçı Prof. Dr. Hayri Kırbaşoğlu: Sanal hac olmaz çünkü hac şartlarını birebir yaşamak gerekiyor. İnsan teması şart. Gerçek dünyada, gerçek bireylerle yaşanmasıyla hac görevini yerine getirmiş olursunuz. Sanal alem insanları bir araya getirebilir ama hac görevini yerine getirmiş olmazsınız. Sanıyorum, pandemiyle hac görevi ertelendiği için Suudi Arabistan çok baskı altında kaldı. Onu hafifletmek için yapılmış bir uygulama. Hac yapmanın şartlarından biri de oralara gidebilmektir. Orada hacca gitmek ya da haccı yerinde yapmak imkânsız hale gelirse zaten sorumluluğunuz yoktur. Ancak maddi durumları ve sağlık durumları iyi kişilerin üstüne pandemi de kalkmışsa gitmeleri gerekir. O zaman sorumlu olurlar. Bu uygulama duyguları tatmin eder, heyecan verici olabilir. Dolayısıyla hacca gidemeyenler bu imkândan yararlanarak o manevi duygularını tatmin ederler. Şartlar normalleşirse de tecrübeli olarak gitmiş olurlar. Suudi Arabistan, Hz. Peygamber döneminin Mekke-Medine’sinin simülasyonunu yapabilirse bu çok daha heyecan verici olacaktır.

"GÜZEL BİR UYGULAMA ANCAK HAC OLMAZ"

Doç. Dr. Emre Dorman: Hac, İslam’ın en temel ve evrensel ibadetlerinden biridir. Ayetlerde de ifade edildiği gibi alemlere bereket ve hidayet kaynağı olarak insanlar için kurulan ilk ev (mabet) Mekke’deki Kâbe’dir. Oraya gitmeye gücü yetenlerin Kâbe’yi ziyaret ederek ibadet etmesi Allah’ın insanlar üzerindeki hakkıdır.

Ayette de dikkat çekildiği gibi hac ibadeti, atamız Hz. İbrahim’in tüm insanlığa çağrısıdır. Hac ibadeti, farklı dil, renk ve kültüre sahip tüm dünya Müslümanlarının ortak ibadet ve buluşma mekanıdır. Ortak bir ruhu paylaştıkları manevi anlamda arınma mekânıdır.

Ayette vurgulandığı gibi insanlar için bir güven, toplanma ve ibadet yeridir. Dolayısıyla bu ruhun yakalanabilmesi ve ibadetin hakkıyla yerine getirilebilmesi için gücü yeten insanların orayı bizzat ziyaret etmesi ve Allah’ın delillerine tanıklık etmesi gerekir. Kâbe’yi ziyaret etmeye gücü yetmeyenler için sanal tur imkânı sağlanması son derece güzel ve yerinde bir uygulama olacaktır.

Hac ibadeti, gerçek anlamda onu yerine getirmeye gücü yetmeyen insanlar için bir yükümlülük kılınmadığı için insanların en azından sanal bir ortamda bile olsa oraları ziyaret etmesi güzel bir gelişme olacaktır. Ancak bu güzel uygulama, hac ibadetinin yerine getirilmesini sağlamayacaktır. Doğrusunu Allah bilir.”