Yoksulluk ve işsizlik | Hayrettin Karaman

Sosyal medyada ve diğer yayın araçlarında yoğun olarak ekonomik krizden, yoksulluk ve işsizlikten söz/şikâyet ediliyor. Tabii muhalefet iktidarı suçluyor, kendileri iktidar olduklarında diğer problemler yanında bu üç problemi de yağdan kıl çeker gibi çözeceklerini söylüyorlar.

Meselenin iktidar-muhalefet kavgası benim burada ilgim dışında kalıyor.

Yoksulluk derdi neredeyse insanlıkla yaşıttır, dinler ve beşeri sistemler teorik ve amelî olarak bu derde çare bulmaya çalışmış, birçok farklı formüllerden söz etmişlerdir.

İslâm’ın bu derde çare olarak ileri sürdüğü ve belli zamanlarda uygulayarak müspet sonuçlar alınmış olan çözümü burada özetleyeceğim; çünkü

bunu bugün, bu rejim içinde de uygulamak mümkündür.

Önce yoksulluğun ne olduğunu konuşmamız gerekiyor.

Zekât mükellefiyetini göz önüne alırsak Hanefî mezhebine göre temel ihtiyaçları (havâic-i asliyyesi) dışında Müslümanı zekât yükümlüsü kılacak kadar zekâtlık serveti olan (mesela 85 gram altını olan) kimse zengin, buna malik olmayan kimse yoksul sayılır ve bu kişiye zekât verilebilir.

Hedef her bir ferdin temel ihtiyaçlarını (sağlıklı ve yeterli beslenme, barınma, yaz ve kışa göre giyilecek iç ve dış giysiler, elbiseler, zamanın ve şartların değişmesiyle temel ihtiyaçlar arasına giren araçlar, gereçler ve ihtiyaçlarını)

sağlamış olarak yaşamasıdır;

İslâm toplumu bunu sağlamakla yükümlüdür.

GENİŞ AİLE, SİVİL TOPLUM VE DEVLET

Genel kural şudur: Fazlası olan, ihtiyacı olana verecek; herkes eşit derecede yoksul veya zengin olmayacak, ama zenginlerin yanında temel ihtiyaçlarını karşılayamamış bir yoksul kalmayacak.

Bu amacı gerçekleştirmek için öngörülmüş kaynaklar geniş aile, sivil toplum ve devlettir.

Geniş aile içinde sıra kendine geldiğinde zengin (fazlası) olan, olmayana verecek (mecburi nafaka).

Farz ve nafile ibadet olan ve/veya ceza olan kaynaklar: Zekât, fitre, kurban, keffaret, fidye, sadaka, hayır, karz-ı hasen (faizsiz ve menfaatsiz ödünç vermek)…

Bunlar maksadı hâsıl etmeyince devlet devreye girecek ve bütçesi yettiği kadar yoksulluk problemini çözecektir (mecburi).

Çözümden maksadımız, temel ihtiyaçların sağlanmasıdır.

Sıra devlete gelmiş de devlet bunu ihmal etmiş ise onu tenkit etmek, uyarmak, istenmeyen sonuçlarından haberdar etmek aklı, dili, kalemi eren her Müslümanın vazifesidir. Lakin devlete sıra gelmeden vazifelerini ihmal eden diğer kaynakları da aynı şekilde eleştirmek ve uyarmak vazifedir.

Yalnız devleti ve iktidarı suçlayanların bir kısmının maksadı üzüm yemek değildir.

İşsizlik konusuna gelelim:

Temel ihtiyaçlarını kendi imkânlarıyla sağlamış olup maddi üretime katkı yapmasına da toplumun muhtaç olmadığı bir kimse maddi üretim veya zengin olmak için çalışmaya mecbur değildir.

Çalışma imkânı bulunduğu halde devlete ve topluma yük olan kimse en azından geçimini sağlayacak kadar çalışmaya mecburdur.

AÇ BIRAKMANIN MALİYETİ

İş yoksa ne yapacak?

Devlet ve sivil toplum, devamlı istihdam alanı açmak için çalışacaklar. Buna rağmen,

çalışmak isteyen kimseye çalışacak yer gösterilemiyorsa, gerçek olarak işsizlik varsa işsiz ve ihtiyaç içinde olan şahısların temel ihtiyaçlarını temin, toplumun ve devletin ödevidir.

Yukarıda zikrettiğim İslâmî, ahlâkî, vicdânî kaynakların bir kısmı laik devlette işlemeyebilir ve devlet sivil toplumu farz olana bile icbar edemez. Bu takdirde devletin işsizlik maaşı vermesi zorunlu hale gelir.

Bir yandan yoksullara, bir yandan işsizlere devlet yardımı bütçeyi zorlar, geliri arttırmak için vergi kaynağına müracaat ekonomiyi bozar, aşırı ve dengesiz verginin herkese ve kesime zararı olur. Bir şekilde karşılığı bulunmayan para basmanın zararı ise herkese malumdur.

Çare devletin ve sivil toplumun her şeye rağmen ülkede aç ve açık bir kimse kalmayıncaya kadar, neye mal olursa olsun vazifelerini yapmalarıdır;

çünkü bunu ihmal etmenin maliyetine denk bir maliyet yoktur.

#İslâm

#Hanefî

#Müslüman