Evli olmayan kız çocukları için reform öncesinde mevcut olan pozitif ayrımcılığın bazı şartlarla Sosyal Güvenlik Reformu sürecinde kaldırılması, yoğun eleştiri ve tepkilere konu olmuştur. Bu tepkilerin sosyal gelişmelerle eritilmesini de henüz elde edemedik. Çünkü gelir yapımızda henüz bütün bireyleri olumlu etkileyen bir süreci henüz yakalayamadık. Toplumsal düzeyimizi olumlu etkileyen gelir artışını elde edebildiğimizde ve olumlu gelişmeyi geniş tabana yayabildiğimizde, elbette Sosyal Güvenlik Tarihimizden devraldığımız sosyal güvenlikte bekâr kız çocuklarımız hakkındaki pozitif ayrımcılığa ihtiyaç kalmayacaktır. Bugünkü yazımda sözkonusu pozitif ayrımcılığın durumunu değerlendireceğim.

Öncelikle bir okuyucunun sorusunu okuyalım. “Babasının emekliliği 8-10 sene öncesine dayanmaktadır.25 yaşını aşmış evli olmayan kız çocuğu Bağ-Kur emeklisi olan babasından dolayı sağlık hizmetlerinden yararlanabilir mi? Bu kişi, SSK''ya tabi çalışıyor iken Eylül 2008''de işten çıkarılmıştır. Bu kişi SSK''lı olarak çalışmadan önce babasının Bağ-kurundan dolayı sağlık hizmetlerinden faydalanabiliyordu. Ancak Eylül 2008''de işten ayrılınca SGK''na başvurarak babadan sağlık aktivesini yaptırmak istemiş, ancak kendisine SGK yetkililerince bu hakkının kalmadığı ifade edilmiştir. Bu konumdaki bir kişi eğer 5510''a göre babanın Bağ-Kurundan faydalanamayacak ise GSS''den nasıl faydalanacaktır? Kendisi GSS ödeyerek mi? Ya da asgari geçim seviyesinin altında gelir tespiti mi yaptırmalıyız. Kendi geliri bulunmamakta, ailede sadece babasının emekli maaşı geliri elde edilmektedir. Bu anlamdaki hak sahipliğinin kalkması, 5510 sayılı Kanunun yürürlüğünden sonra emekli olanlar için değil miydi? N. Kalyoncu”

C: Bilindiği üzere, 1 Ekim 2008 tarihinde kurallar değişti ve artık kızlarımız ölünceye kadar babaları üzerinden sağlık yardımı alamıyor. Ama 506 sayılı Kanun gereğince eskiden beri babasının sigortasından yararlanan kızların bu hakkı evleninceye, işe girinceye kadar devam ediyor. Böylece 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihi itibariyle bakmakla yükümlü olunan kız çocuklarının pozitif ayrımcılığı sürmektedir. Ancak bunun şartları var. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte bakmakla yükümlü olarak sağlık yardımlarından yararlanan kız çocukları, durumlarında değişiklik oluncaya kadar kız çocuğu olarak bakmakla yükümlü sıfatı ile tedavi yardımlarından yararlanmaya devam edeceklerdir. Örneğin, zorunlu sigortalı babasından dolayı bakmakla yükümlü bir kız çocuğu evleninceye kadar yaşına bakılmasızın babasından dolayı sağlık yardımı almaya devam edecektir. Ayrıca SSK''dan yetim aylığı alan kız çocukları evlenmedikleri ve çalışmadıkları veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmadığı sürece yetim aylıkları devam edecektir.

Tekrarlarsak, konuyla ilgili SGK''nın "2008/118" sayılı Genelgesine göre; kız çocukları, işe girmediği ve evlenmediği sürece babasının sigortalılığından yararlanacaktır. Ekim 2008 başında ilgili kanunları gereği bakmakla yükümlü olunan kız çocukları, bakmakla yükümlü olunan kişi sayılacak ve 01.10.2008 tarihinden önce bakmakla yükümlü olunan kız çocuğu olarak, kurumca sağlık karnesi aktivasyonu yapılan kız çocukları, kanunun yürürlük tarihinden sonra evlenmediği veya işe girmediği sürece bu hak sahiplikleri devam edecektir. Ana-babasının Genel Sağlık Sigortası üzerinden sağlık yardımı alma imkânı, ana-babası sağ olanlar için geçerlidir. Durumlarında evlenme ve işe girme değişikliği olduğunda, sağlık hizmetlerinden yararlanma koşulları, yeniden belirlenecek ve bakmakla yükümlü olunan kız çocuğu olarak sağlık hak sahipliği sona erecektir. (5510/m.60). Bu kız çocuğu işe girmesinden sonra işten ayrılması veya evlendikten sonra boşanması durumunda ise babasından dolayı bakmakla yükümlü sıfatına haiz olmayacak, kendisi doğrudan Genel Sağlık Sigortalısı (GSS''li) olacaktır.

Ana veya babası ölüp de kendilerine yetim aylığı bağlananlar bu aylıkları aldıkları sürece sağlık yardımı da alırlar. Ana veya babası sağ olup da 18 veya okuyorsa 25 yaşından sonra sağlık yardımı alamayanların, ana-babalarının vefatıyla kendilerine evli olmamak, çalışmamak, emekli olmamak şartıyla yetim aylığı verilmesi nedeniyle yetim aylığı bağlanmışsa, kendilerine yetim aylığı ile birlikte sağlık yardımı da verilmeye devam edilecektir. Bu da gösteriyor ki yetim aylığı hakkı, sağlık yardımı hakkını da beraberce sağlamaktadır.

18 yaşından büyük çocuklarımız, tahsillerine devam etmiyorlarsa GSS primi ödemeden sağlık yardımı alamazlar. Yasanın yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2008 gününden itibaren, çalışan veya emekli olarak herkes GSS''li ve bunların bakmakla yükümlü oldukları çocukları (18 yaşından küçük çocukları) ise prim ödemeden GSS sigortalısıdır. 18 yaşından büyük erkek veya kız çocukların durumu ise şayet okumuyorlarsa, ailenin gelirine göre GSS primi alınarak sağlık yardımı veriliyor. Yani çocuklarımız, 18 yaşını tamamladıkları tarihten itibaren artık ayrı bir birey sayılacak ve ana-babaları üzerinden sağlık yardımı sağlanmayacak; sağlık yardımı alabilmek için de ailenin gelir durumuna göre, GSS primi ödemeleri gerekli; prim ödenmiyorsa sağlık yardımı alamayacaklardır.

Yenilenerek Ekim 2008 ayı başında yürürlüğe giren ve bir yılını dolduran 5510 Sayılı Kanun''a göre, "Harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden" çok olan vatandaşlar, çocukları ile ana-babaları için GSS primi ödeyeceklerdir.

Ailenin gelirinin hesaplanmasında geliri toplanacak aile üyeleri ise, aynı hane içerisinde yaşayan eş, evli olmayan çocuk, büyük ana ve büyük babadan oluşacaktır. Yapılan hesaplama sonrasında bulunan kişi başına düşen geliriniz,

* Asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar ise asgari ücretin üçte biri,

* Asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar ise asgari ücret,

* Asgari ücretin iki katından fazla ise asgari ücretin iki katı üzerinden yüzde 12 oranıyla prim alınacaktır.

Yani 2009 yılı sonuna kadar kişi başına düşen aile geliri,

* 231 ile 693 lira arasında ise aylık, 693/3 x 0.12= 27.72 TL,

* 693 ile 1386 lira arasında ise aylık, 693 x 0.12= 83.16 TL,

*1386 liradan fazla ise 693 x 2 x 0.12 = 166,32 TL GSS primi ödemelisiniz.

Evde birlikte oturan ve tahsiline devam etmeyen kızınız, 18 yaşını tamamladığında, o gün, (memur değilseniz) artık kızınız sizin üzerinizden sağlık yardımı alamayacaktır. Ancak kızınız GSS kapsamı dışında da değildir. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), ailenizin gelirlerine bakacak ve evde yaşayan sayısına göre ailede kişi başına düşen gelir asgari ücretin üçte birinden çok ise kızınız için SGK''na her ay GSS primi ödeyeceksiniz. Mesela, evinizde siz, eşiniz ve 1 çocuğunuz varsa ve ailenin tüm geliri asgari ücret kadar ise kızınız için GSS primi ödeyeceksiniz. Aylık geliriniz asgari ücretten daha az ise bu durumda ailenin her bir ferdi başına düşen gelir, asgari ücretin 3''te 1''inden az olacağı için kızınıza kaymakamlık yeşil kart verecektir.