Osmanlıca metinleri Latin harflerine çevirecek, ‘Akis’ programı geliştirildi. Bunun için metni resim halinde bilgisayara yüklemek yeterli. Osmanlıca bilmeyen herkes 1928 öncesi yazılarını okuma imkanına kavuşurken araştırmacıların ise çalışma süresi kısalacak.
Yapay zeka teknolojisinden faydalanarak, Osmanlıca metinleri Latin harflerine çevirecek “Akis” isimli yazılım programı geliştirildi. TÜBİTAK’ın desteklediği proje, Sabancı, Medeniyet ve Viyana Üniversiteleri araştırmacılarıyla birlikte hazırlandı. Yürütücülüğünü Sabancı Üniversitesi Veri Analitiği Araştırma ve Uygulama Merkezi kurucu direktörü Berrin Yanıkoğlu’nun üstlendiği projenin kıdemli araştırmacıları ise Mehmet Kuru, Esma Fatma Bilgin Taşdemir, Aysu Akcan ve Fatma Öncel. Tanıtıma katılıp Akis’le ilgili merak edilenleri projenin araştırmacılarıyla konuştum.
“Dedelerinizin mezar taşlarını henüz okuyamasanız da kitaplarını, gazetelerini okuyabileceksiniz” sloganıyla yola çıkan Akis, kelime anlamı olarak da bir cismin parlak bir yüzeyde görüntüsü anlamına geliyor. Program, Osmanlıca metni resim halinde yüklediğinizde Latin harflerine dönüştürmeye yarıyor. Bu sayede Osmanlıca bilmeyen herkes 1928 öncesi yazıları okuyabileceği gibi sahada çalışan araştırmacıların da çalışma süreleri kısaltılmış olacak.
ESKİ METİNLERİ MERAK EDENLERE FIRSAT
Eğitim sezonunun başında Akis’i kullanıma açacaklarını duyuran Mehmet Kuru, “Bu yazılım sayesinde sahada çalışan tarihçi ve edebiyatçıların araştırma süreleri kısalacak. Osmanlı Türkçesi okuyamayan sosyolog, siyaset bilimci felsefeci gibi diğer sosyal bilimciler 1928 öncesi metinlere erişim sağlayacak. Bir de eski metinleri merak edenler, eski dilde yazılan gazete, kitap, dergi gibi içerikleri istedikleri şekilde yükleyerek okuyabilecekler. Ama yine de tarih ve edebiyat araştırmacıları Osmanlıca’yı öğrenmek zorunda. Çünkü şu an için yüzde yüz doğru okuyamıyor, amaç oraya varmak ama hala hata yapıyor. Dolayısıyla bu metinlerin bir kontrol mekanizmasından geçmesi gerekiyor. 10 yıl sonra belki gerekmez ama bugün için gerekiyor” ifadeleriyle eksikliklere dikkat çekti.
SİSTEM GİTTİKÇE DÜZELECEK
Program kullanıma açılsa bile sürekli gelişmeye devam edeceğini söyleyen Esma Taşdemir, “Google Translate nasıl ki başlangıçta birçok hata yapıyordu, gittikçe düzeldi. Bu da her zaman geliştirilecek bir program, oldu bitti diyeceğimiz bir şey değil. Her yaptığımız eklemeyle çeşitliliği artacak, dolayısıyla başarı oranı da artacak. Biz ona daha çok veri sunmalıyız ki daha çok tanısın” diyerek projenin gelişimine vurgu yaptı. “Osmanlıca öğrenen bir öğrenci gibi düşünün” diyen Kuru ise, “Ne kadar çok belge görür, okursa o kadar ilerleyecek. Şu an okumayı öğrendi, nereye gideceği bizim onu ne kadar eğiteceğimizle alakalı” dedi.
YAZMA ESERLER DE OKUNACAK
Bir web uygulaması olarak kullanıma açılacak olan projenin hem herkesin erişebileceği İnternet tabanlı bir versiyonu hem de profesyonel seçenekleri planlanıyor. İhtiyaç olursa tercüme modellerinin de sisteme eklenebileceğini söyleyen Kuru, “İşin nereye gideceğini henüz bilmiyoruz. Projenin bir sonraki adımı yazma eserlerin ve arşiv malzemelerinin transkripsiyonu. Buradaki iş ilerledikçe sonraki aşamaya geçeceğiz” ifadelerini kullandı.
