Sürekli okuyucularımın takip edeceği üzere bir süreden bu yana hem dünyadaki hem de Türkiye’deki gıda fiyatlarındaki artışa dikkat çekiyorum. Bu bağlamda içeride TÜİK’in gıda enflasyon verisini ve dışarıda da Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün Gıda Fiyat Endeksi’ni yakından takip ediyoruz.
BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün Haziran ayı verilerine göre; Gıda Fiyat Endeksi aylık bazda %2,5 düşerken yıllık bazda %33,9 yükseldi. Her ne kadar aylık bazda 12 ay sonra ilk düşüş gerçekleşmiş olsa da yıllık artışın geldiği seviyeler gerçekten endişe verici. Aşağıdaki grafikte de göreceğiniz üzere özellikle pandemi ile beraber ortaya çıkan tablo oldukça korkutucu görünüyor. Endeksin hareketine baktığımızda gözlemlenen artış pek çok ülkede bir yandan gıda güvencesi sorununa yol açıyor diğer yandan da tüm ekonomilerde enflasyon üzerinde ciddi baskı oluşturuyor. Aşağıdaki grafikte hem Türkiye hem de dünya için gıda fiyat endekslerinin seyrini gözlemliyoruz.
Hemen cevap vereyim; olmaz. Zira geçmiş tecrübelerimiz ve yapılan akademik çalışmaların pek çoğunun da gösterdiği üzere parasal aktarım mekanizması ile gıda fiyatlarının baskılanması mümkün değil. Gıda enflasyonu ile mücadele için daha yapısal konuların ele alınması gerekiyor. Bunun için de para, hazine, maliye ve tarım politikaları arasında etkili bir koordinasyon oluşturmanın gerekliliği uzun süredir dile getiriliyordu. Bu kapsamda 30 Haziran 2021 tarihinde “fiyat istikrarının kalıcı olarak tesis edilmesine ve sürdürülmesine katkı sağlamak amacıyla” kurulan Fiyat İstikrarı Komitesi’nin ne kadar önemli bir misyon üstleneceğini hatırlatmakta fayda var.
Bilindiği üzere ülkemizde fiyat istikrarının sağlanması görevi 1211 Sayılı Kanun ile Merkez Bankası’na verilmiş durumda. Ancak konuyu yakından takip edenlerin de bildiği üzere Merkez Bankası’nın elindeki politika araçları ile birçok kalemdeki fiyat artışlarını kalıcı olarak baskılaması mümkün değil. Tıpkı gıda fiyatlarında olduğu gibi. Böylesi bir durumda temel görevi “para ve maliye politikaları arasındaki eşgüdümü gözetmek suretiyle fiyat istikrarını sağlamaya yönelik yapısal önerileri geliştirmek” olan Fiyat İstikrarı Komitesi’ne büyük iş düşüyor.
Ancak söz konusu komite ile ilgili ortaya atılan bazı yersiz iddialarda olduğu gibi bu komite Merkez Bankası’nın görevini elinden almıyor. Bu komite; parasal aktarım mekanizmasının etki edemediği konularda ve kamu tarafından belirlenen ya da yönlendirilen fiyatların planlanmasında bir eşgüdüm sağlayarak enflasyonla mücadeleye katkı sağlayacak.
