Bugün dünya markası olan Koç Holding''in “Amiral Gemisi” Arçelik''in 1956 yılında ilk kurulduğunda adının Erel Çelik, ortaklarından birinin de devlet olduğunu birçok insan bilmez.
Cumhuriyet kurulduğu zaman, Osmanlı imparatorluğunun bünyesinde barınan Ermeni ve Rumlar ayrıldığında milli devlet olarak kurulan Türkiye''de duvar ustası bile bulunamıyor. Hayat boyu asker ya da rençber olan Türkler ticari hayatta yok.
Koç Holding''in çıkardığı “Arçelik''in Kurumsal Tarihi (1955-2000)” adlı kitabında şirketin nasıl ortaya çıktığı detaylı biçimde o günlerde grupta yer alan insanların ağzından anlatılıyor.
Hafta başında Arçelik, Çerkezköy''de çamaşır kurutma makinesi işletmesini açınca şirketin ilk günlerdeki öyküsü aklıma geldi.
Nereden nereye?
Çelik masa, dolap, sandalye üretiminden bugün yurtiçinde 8, yurtdışında 3 üretim tesisi ile 100''den fazla ülkeye hizmet veriyor.
2008''in ilk fabrika açılışı olan Çerkezköydeki işletme 500 kişinin üstünde istihdam sağlayacak.
İşsizliğin bir türlü inmediği bu dönemde umarız işadamlarına örnek olur. Bugün Cumhuriyetin kuruluş yıllarına ait öyküden bazı bölümler aktaracağım.
Erel Çelik Atölyesi''nde madeni eşya üreten Lütfü Doruk ile Ankara''da inşaat işleri ve ticaretle uğraşan Vehbi Koç''un ilk tanışması 1929.
O dönemde iki girişimcinin ortak fabrika hayali 25 yıl sonra gerçekleşiyor. Haliç kıyısında, Sütlüce''deki fabrikanın temeli 1 Ekim 1954 günü atılıyor.
Yedi ortaklı Erel Çelik Eşya A.Ş, 1.500.000 TL sermaye ile kuruluyor.
Şirketin ortakları, Vehbi Koç, Koç Ticaret TAŞ, Eli Burla ve Ort. KOM. Şti, Lütfü Doruk, Hulki Alisbah, Nüzhet Tekül, Behçet Osmanağaoğlu.
Fabrika üretime hazır ama müşteri yok.
Çelik eşya demirbaşlarının asli tüketicisi olan resmi daireler aracılığıyla “Pazar garantisi” sağlamak için Devlet Malzeme Ofisi''ne (DMO) ortaklık teklif ediliyor.
26 Mayıs 1956''da şirket sermayesi 4 milyon liraya çıkarılırken DMO da yüzde 15 hisse ile (600.000 TL) ortak alınıyor.
Bu sayede şirketin üretim için hazır pazarı garantileniyor.
Devlet de bu ortaklık ile resmi dairelerin asli ihtiyacı olan demirbaşların üreticisi olarak ithalattan kurtularak döviz tasarrufu sağlamış oluyor. İşler hızla gelişirken ortaklar davalık olunca 18 Mart 1957''de şirketin ismi Arçelik AŞ olarak değiştiriliyor.
İmalathaneden ''İçinde motor olan ürünler'' yapan fabrika dönemi başlıyor. Arçelik, Koç Grubu''nun “Amiral gemisi” oluyor.
O dönemde cam Bulgaristan''dan, fayans Çekoslavakya''dan, hela taşı İspanya''dan ithal ediliyordu. 1965 yılında ilk kez Atlı zincir fabrikası''nda ''Toplu iğne'' üretilmeye başlanmıştı.
Arçelik''in temel atma törenine hoca bulunamayınca duayı Vehbi Koç yapıyor. Kurbanlar kesiliyor. Vehbi Koç, iki çikolata kutusu görünce, “Onu kaldırın, bir kutu yeter!” diyor.
Orta Anadolu Makine ve Aksamları İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Dalgakıran, Merkez Bankası''nın ekonomideki kırılganlıkları dikkate alarak faizi yüksek tutarken, üretici şirketlerin de kırılganlığı maliyetlerine eklediklerini unutmamasını istedi. Dalgakıran''a göre, başka bir firmada yönetici olarak çalıştığında daha fazla para kazanacak bir sürü firma sahibi var. Sektördeki ihracat ve ithalat rakamlarının yanlış açıklandığını düşünen Dalgakıran, sektördeki ayrımın uluslar arası standartlara uyumu halinde yıllık ihracatın 5,5 milyar dolar değil 8,9 milyar dolar olduğundan emin.
