Şeker hastalığı (Diyabet) nedir? Belirti ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Fotoğraf: Arşiv / Diyabet rahatsızlığı tüm dünyada her geçen gün artış gösteren bir hastalık.

Halk arasında şeker hastalığı olarak adlandırılan

diyabet

, ilk ortaya çıktığı zamanlarda zengin hastalığı olarak biliniyordu. Son yıllarda orta ve düşük gelirli ülkelerde çok daha fazla görülmeye başlayan diyabet, gün geçtikçe hızla artış gösteren bir hastalık haline geldi.

Türkiye'de maalesef son 10 yılda diyabet hastası sayısı iki kat artarak Avrupa'nın da üzerine çıktı.

Daha önce

7 milyon olan diyabetli sayısı 11 milyona ulaştı

ve bunların bir milyonu görme kaybı yaşama riski altında.

Ölümlerin 7'inci büyük nedeni olacak

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2030 yılında diyabetin dünya üzerindeki ölümlerin 7'inci büyük nedeni olacağını tahmin ediyor ve ayrıca 2025 yılına kadar durdurmanın küresel olarak kabul edilmiş bir hedef olduğunu açıkladı.

Dünya genelinde 2017'de 425 milyon diyabet hastası bulunurken, bu sayının 2045'te yüzde 48 artarak 629 milyona ulaşacağı öngörülüyor.

2017'de Avrupa'da 58 milyon diyabet hastası bulunurken 2045'te bu rakam 67 milyona ulaşması bekleniyor. Afrika'da diyabet hastası 2017'de 16 milyonken 2045'te 41 milyon, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da 39 milyonken 82 milyon, Kuzey Amerika ve Karayipler'de 46 milyon diyabet hastasının 62 milyonu bulması öngörülüyor.

Aileni Koru

Hal böyle olunca diyabetin hızlıca yayılmasına karşılık

Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF) ve DSÖ tarafından 1991'de "14 Kasım Dünya Diyabet Günü" olarak ilan edildi.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu 2006'da bu kararı kabul etti. Her yıl farklı bir tema ile gerçekleşen Dünya Diyabet Günü’nün bu yılki teması ise "Aileni Koru" olarak belirlendi.

Biz de bu özel güne dikkat çekerek Memorial Ataşehir Hastanesi Endokrinoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Erol Bolu ile diyabeti konuştuk.

Diyabetin nasıl fark edileceğini ve önlenmesi gerektiğini anlatan Bolu, aksi takdirde oluşacak durumlar hakkında bilgiler verdi.

Açlık kan şekeri önemli ama yeterli değil

İlk olarak diyabetin nasıl fark edileceğine dair ipuçları veren Bolu, “Diyabet hastalığı pankreastan salgılanan insülin hormonunun azlığı, yetersizliği ya da etkinliğinin azalması sonucu ortaya çıkan ve kan şekerinin yüksekliği ile seyreden bir hastalıktır. Tanı için açlık kan şekeri önemli bir kriterdir; ama yeterli değildir.

Doğru tanının konulması için şu 4 kritere dikkat edilmelidir:

• Çok su içme, çok idrara çıkma gibi yakınmalar ile birlikte günün herhangi bir zamanında kan şekerinin 200 mg/dl ve üzerinde olması

• Açlık kan şekerinin (en az 8 saat açlığı takiben) 126 mg/dl üzerinde olması

• 75 gr. glukoz yükleme testinde 2. saat kan şekerinin 200 mg/dl ve üzerinde olması

• A1c değerinin yüzde 6.5 üzerinde olması

Diyabetik hastalarda

en çok rastlanan belirtiler çok su içme, sık idrara çıkma, çok yemek yeme veya iştahsızlık, halsizlik, çabuk yorulma, ağız kuruluğu, gece idrara çıkmadır

. Ayrıca bulanık görme, açıklanamayan kilo kaybı, inatçı enfeksiyonlar, tekrarlayan mantar enfeksiyonları, kaşıntı hastayı ve hekimi uyarması gereken yakınmalar da olabilmektedir.

Diyabet türlerine göre belirtilerin değişebileceğini belirten Bolu, “

Tip 1 Diyabet

öncelikle kan şekerimizi kontrol eden hormonlardan insülin isimli hormonun yetersizliği veya etkisizliği temelinde gelişmektedir. Bu hastalar ani başlangıçlı ve genellikle acil kliniklerine başvurulduğunda tanınırlar. Çok su içme, çok idrara çıkma ve istemediği halde hızlı kilo verme yakınmaları olan ve bu yakınmaları kısa bir süredir olan kişilerdir.

Tip 2 Diyabet

dediğimiz olgular ise; insülin hormonuna duyarsızlığın olduğu ve insülin yetmezliğinden önceki dönemlerde uzun bir süre insülin fazlalığı olan olgulardır. Ayrıca kan şekerinin kontrolünde etkili olan diğer hormonların düzensiz salınımları ile ortaya çıkan diyabet tabloları da vardır. Bu tabloları iyi tanımak tedaviyi daha iyi yönlendirmemize yardımcı olmaktadır” şeklinde konuştu.

Her 10 kişiden birinde görülüyor

Son yıllarda hızla yaygınlaşan yanlış beslenme alışkanlıkları ve hareketsiz yaşam tarzının diyabete neden olduğunu söyleyen Bolu, “

Toplumda her 10 kişiden birinde görülen diyabetten korunmak için bilinçlenerek kan şekerini kontrol altında tutmak büyük önem taşıyor.

Risk taşıyan kişilerin diyabet konusunda daha hassas olması gerekir.

Diyabette risk faktörleri şöyledir:

• Yakın akrabalarında diyabet olanlar

• Gebelikte diyabet gelişen veya iri bebek doğuran kadınlar

• Hareketsiz ve yüksek kalorili dengesiz beslenenler,

• Polikistik Over Sendromu olanlar,

• İnsülin direnci ile ilgili klinik hastalığı veya bulguları bulunan kişiler,

• Kalp ve damar hastalıkları bulunanlar,

• Düşük doğum tartılı doğan kişiler,

• Şizofreni hastaları ve bazı ilaçları kullanan kişiler

• Kan yağlarında bozukluk olanlar,

• Hipertansiyonu olanlar.

Önemli ölçüde önlenebilir

Diyabet hastalığında doğru beslenme ve günlük egzersiz ile kilo kontrolü hedeflenmesi gerektiğini belirten Bolu, hastalık ile

nasıl baş edilmesi gerektiğine dair önemli bilgiler verdi:

“Katkı maddeli gıdalardan uzak kalınması gerekir. Toplumda Tip 2 diyabet riski olan kişilerin erken dönemde saptanması ve doğru bir şekilde yönlendirilmesi, diyabetin önlenmesi için önemlidir.

Tip 2 diyabet de önemli ölçüde önlenebilir durumdadır.

Tip 2 diyabet riski taşıyan kişilere bu dönemde vücut ağırlıklarından yüzde 5-7 kilo kaybı sağlanmalıdır. Ancak bu takdirde yüzde 56 oranında önleme sağlanabilir.

Diyabet için söylenecek en doğru söz “

ilerleyici ve henüz tam şifası olmadığıdır

”. Doğru beslenme ve egzersizi kapsayan bir yaşam değişikliği ise tedavinin ilk ve en öncelikli basamağıdır. Bunun yanı sıra hekimin, hastayı iyi tanıması ve ona göre en uygun yöntem ne ise o tedaviyi uygulaması önemlidir. Tip1 Diyabet tedavisi içinse olmazsa olmaz ilaç insülindir. Tip 2 Diyabet tedavisinde ilk basamak beslenme- egzersiz ve medikal tedavilerin birlikte yürütülmesidir. Beslenmenin düzenlenmesi tedavi süreciyle birlikte yürütülmelidir. Hastaların “

beslenmeme dikkat ediyorum bu bana yeter

” şeklinde yanlış bir inanışa da saplanmamaları gerekir.”

Sağlığı tehdit eden geniş bir hastalık listesi beraberinde geliyor

Diyabetin kontrol altında tutulmaması halinde ise oluşabilecek sağlık sorunlarına da değinen Bolu, şu şekilde konuştu:

“Diyabet; kan şekerinin yükselmesi ile tanı konulmasına rağmen beraberinde yüksek tansiyon, karaciğer yağlanması, kan yağlarında yükseklik, koroner kalp hastalığı, inme, böbrek yetmezliği, körlük, nöropatiler, erkeklerde ve kadınlarda üreme fonksiyon bozuklukları ve kanser gelişimi gibi sağlığı tehdit eden çok geniş bir hastalık listesi ile birliktedir.

Bu nedenle diyabet sadece kan şekeri yüksekliğinin düzeltilmesi gereken bir hastalık olarak düşünülmemelidir. Kan şekeri yüksekliği vücudumuzdaki tüm hücreler gibi damar duvarlarını döşeyen hücreler için de bir zehirdir. Bu hücrelerin fonksiyonlarının bozulmasına ve damar sertliğine neden olabilmektedir. Tüm damarlarda ve özellikle koroner damarlarda daralmalara da sebep olarak iskemik kalp hastalıklarının oluşmasını sağlayabilmektedir. Ayrıca özellikle tip 2 diyabet hastalığının başlangıcından itibaren vücutta mevcut olan “hiperinsulinemi”, vücutta bulunan tümör hücrelerinin daha hızlı büyümesine neden olarak hem yeni kanser oluşmasına hem de mevcut tümörlerin büyümesine yol açabilmektedir. Bunun yanı sıra kanserli diyabetik hastalarında uygulanan kanser tedavilerinden daha iyi sonuçlar almak için mutlaka doğru bir şekilde kan şekeri kontrolü sağlanmalıdır.”

Dünya genelinde başlıca ölüm nedenlerinden biri

Tip 2 diyabetli hasta sayısının çoğu ülkede arttığına işaret eden IDF, 2017'de 352 milyon kişinin Tip 2 diyabet geliştirme riski altında olduğunu bildirdi.

IDF, 2017'de bir milyon 106 bin 500'den fazla çocuğun Tip 1 diyabetle yaşadığına işaret ederek

21 milyondan fazla canlı doğumun gebelikte diyabetten etkilendi

ğini belirtti.

Diyabet nedeniyle 2017'de en az 727 milyar dolar tutarında sağlık harcamasının yapıldığını vurgulayan IDF, diyabet yüzünden

2017'de 4 milyon kişinin hayatını kaybetti

ğine dikkat çekti.

IDF, en fazla diyabetli hasta sayısının 40 ila 59 yaşlarında olduğunu aktardı.