Rusya’daki ‘Libya’ görüşmelerinden sonuç çıkmadı. Libya’nın doğusundaki gayrimeşrû silahlı güçlerin lideri Halife Hafter, anlaşmayı imzalamadan başkent Moskova’dan ayrıldı. “Ateşkesi tanımıyoruz” dedikten sonra çark ederek görüşmelere katılan ve hazırlanan taslak metni onaylama pozlarıyla tüm tarafları günlerdir oyalayan Hafter, gece saatlerinde terk ettiği Rusya’ya bir de mesaj gönderdi. Mesajında ‘iki güne daha ihtiyacı olduğunu’ iddia eden Hafter, anlaşmaya olumlu baktığını savundu. Ancak sahadaki durum Hafter ve destekçilerinin Trablus’u işgal etmeye hazırlandığını gözler önüne seriyor. Hafter’in ‘iki gün daha’ talebi, askeri hazırlıkları tamamlamak için zaman kazanma uğraşı olarak görülüyor.
Önceki gün gerçekleştirilen görüşmelerde anlaşma için bir taslak metin hazırlamıştı. Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başbakanı Fayiz es-Serrac ve beraberindenki heyet anlaşmayı onaylamış, Hafter ise 24 saat süre istemişti. Ancak Hafter kendisine tanınan sürenin ilk saatlerinde beraberindeki Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi’nin Başkanı Akile Salih’le birlikte Moskova’yı terk etti. Hafter ve ekibini taşıyan uçağın, Yunanistan hava sahası üzerinden Mısır’ın başkenti Kahire’ye indiği iddia ediliyor. Hafter’in Mısır, BAE ve Suudi Arabistan’la gerçekleştirdiği görüşmelerin ardından masayı terk etme kararı aldığı ileri sürülüyor. Arap basınının Hafter’e yakın kaynaklara dayandırarak verdiği bilgilere göre, Hafter ve beraberindeki heyet, Trablus’a yönelik başlatılan taarruzu durdurmayı ve geri çekilmeyi kabul etmedi.
- Moskova’da anlaşma metnine ‘Türkiye ile UMH arasındaki anlaşmaların geçersiz olduğuna’ ilişkin madde koydurmak isteyen Hafter, Suriye ve Türkiye’den geldiğini iddia ettiği askerlerin de derhal geri çekilmesini talep etti. Ayrıca ateşkesin izlenmesi için kurulacak mekanizmada Türkiye’nin olmamasını isteyen Hafter’in talepleri bunlarla da bitmedi. Kendi askerlerinin başkent Trablus’a girmelerine izin verilmesi ve kendi kontrolündeki Tobruk merkezli parlamentodan güvenoyu alacak bir ‘ulusal birlik hükümeti’ kurulması konusunda ısrar etti. El-Arabiya televizyonuna kısa bir açıklama yapan Hafter, “Anlaşma taslağı Libya ordusunun taleplerinin çoğunu yok saydı” dedi. UMH lideri Serrac ise Hafter güçlerinin 4 Nisan 2019 tarihinden önce bulundukları pozisyonlara geri çekilmelerini istedi. Bu tarih, Hafter’in başkente saldırı kampanyasının başlangıç tarihi. Hafter tarafı ise geri çekilmeyi kabul etmeyerek Trablus’un ‘çatışmasız kendisine teslimi’ anlamına gelen taleplerde ısrar etti.
Rusya iki gün süre istedi
Türk ve Rus heyetlerle Libya’daki taraflar arasında Moskova’da görüşmeler gerçekleştirilmişti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ve MİT Başkanı Hakan Fidan’dan oluşan Türk heyeti, UMH lideri Fayiz es-Serrac ve Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri ile anlaşma metnini oluşturmuştu. Rus heyeti ise darbeci Hafter ve Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi’nin Başkanı Akile Salih’i ikna etmeye çalışmıştı. Ancak Hafter, uzun uğraşlar neticesinde oluşturulan anlaşma metnini imzalamamış ve sabaha kadar süre istemişti. Hafter sabahı da beklemeksizin Moskova’dan ayrıldı. Mevcut durum sonrası bir açıklama yapan Rusya Savunma Bakanlığı, “Hafter Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti ile ateşkes anlaşmasının son haline olumlu bakıyor. Yerel istişareler için 2 güne ihtiyacı var” ifadesini kullandı.
Yığınak yapıyorlar
- CIA devşirmesi darbeci Hafter’in Moskova’dan kaçar gibi gitmesinin ardından Libya’da hareketlenme başladı. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır, Suudi Arabistan, Fransa, Yunanistan ve Rusya’nın desteklediği Hafter, yeni saldırılar için hazırlıklarını yoğunlaştırdı. UMH’ye bağlı yerel kaynaklar, BAE tarafından gönderilen zırhlı araçlarla çok sayıda topun Trablus’un güneydoğusunda Hafter’in karargâh olarak kullandığı Terhune’ye ulaştığını, bunların Trablus yakınına sevk edilmekte olduğunu bildirdi. Hafter güçleri de sosyal medya aracılığıyla “Trablus’a yönelik taarruzu sürdüreceğiz ve zafere ulaşmak için hazır ve kararlıyız” iddiasında bulundu. UMH kaynakları, ateşkesin bozulma riskinin bulunduğunu belirterek, başkent güneyinde silah seslerinin başladığı bilgisini veriyor. Alınan bilgiye göre Trablus’un güneyindeki Selahaddin ve Ayn Zara bölgelerinde UMH ve Hafter arasındaki çatışmalar tekrar başladı.
Ateşkesi beğenmedi
Darbeci Hafter’in imzalamayı reddettiği anlaşma, Libya’da tarafların sorunlarını askeri yöntemlerle değil diyalogla çözmesini öngörüyordu. Türkiye ve Rusya’nın girişimiyle Libya krizini sonlandırmak için hazırlanan taslak metin, çatışmaların sona erdirilmesini ve insani yardımların bölgeye güvenli şekilde ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasını istiyordu. Ateşkes için hazırlanan metinde, “Libya’nın egemenliğine, toprak bütünlüğüne, bağımsızlığına, birliğine ve Birleşmiş Milletler sözleşmesine tereddütsüz bağlılık” vurgusu da yapılıyordu. Metinde ayrıca, “Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL) eylem planının belirlediği şekliyle, iki taraftan 5’er kişilik askeri komisyon üyelerinin atanması, böylece taraflar arasında temel muharebe hattının belirlenmesi, ateşkesin uygulanmasının izlenmesi ve ateşkesin sürdürülebilirliğinin sağlanması” kararlaştırılmıştı. Ancak anlaşmaya yanaşmayan Hafter, kimseye haber vermeden Moskova’dan ayrıldı.
Taraflara Berlin daveti
- Almanya Başbakanı Angela Merkel, 19 Ocak’taki Libya Konferansı için davette bulundu. Berlin yönetimince yapılan yazılı açıklamada Almanya’nın, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Libya Özel Temsilcisi Ghassan Salame’nin çalışmalarına eşlik etmek amacıyla Libya’ya ilişkin istişare sürecine eylül ayından beri zaman zaman ev sahipliği yaptığı anımsatıldı. Bu bağlamda Merkel’in, 19 Ocak’ta devlet ve hükümet başkaları seviyesinde Libya Konferansı için Berlin’e davette bulunmaya karar verdiği aktarıldı. Konferansa ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkiye, Kongo Cumhuriyeti, İtalya, Mısır, Cezayir’in yanısıra BM, Avrupa Birliği (AB), Afrika Birliği ve Arap Ligi temsilcilerinin katılacağı, BM nezdindeki meşrû Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başbakanı Fayiz es-Serrac ve Libya’nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin başındaki Hafter’in de konferansa davet edildiği belirtildi.
HERKESİN HAYALLERİ OLABİLİR
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Libya’da ateşkes için yürütülen müzakerelere ilişkin TBMM’de gazetecilere bilgi verdi. “Cumhurbaşkanımızın liderliğinde Libya’da bir ateşkes ve barış için üzerimize düşeni yaptık, bundan sonra da yapmaya devam edeceğiz. Bu tabloda kim barış, kim savaş, kim birlik beraberlik istiyor, kim istemiyor ortaya da çıkmış oldu” diyen Çavuşoğlu, anlaşmaya çok yaklaşmış olmalarına rağmen Rusların Hafter’i ikna çabalarının yeterli olmadığını ve Hafter’in Moskova’yı terk ettiği belirtti. Bir gazetecinin, Hafter’in, Türk askerinin çıkması gibi şartları olduğu söylentileri bulunduğunu belirterek, bunun doğru olup olmadığını sorusuna Çavuşoğlu, şu yanıtı verdi: “Herkesin farklı görüşleri, talepleri, rüyaları, hayalleri olabilir ama bir metin üzerinde müzakereler yapıldı ve mutabakat sağlandı. Bu metinde de buna benzer ibareler yok. Ama son dakika ‘Süre istiyoruz, zaman istiyoruz’ diye imzalamadılar. Biz tabii Rusların söylediğini size aktarıyoruz. İstedikleri zaman süresince de yine imzalamadılar ya da Ruslar ikna edemedi. Sonuçta Hafter başından beri her taraftan destek alıyor. Wagner orada. Yine birçok ülkeden paralı askerler var, hepsi orada. Yanı başında bazı ülkeler çok açık destek veriyor. Hafter’in ne dediği önemli değil. Ateşkes ve barış için, siyasi süreç için ne yapılacak o önemli. Berlin’in sonuç odaklı olmasını istiyoruz ve bugüne kadar Berlin sürecini de tam destekledik. Hafter bu şekilde devam ederse Berlin Zirvesi’nin de bir anlamı olmayacak. Gayretlerimizin amacı ne? Bir ateşkes olsun, savaş olmasın, kardeş kanı dökülmesin ve siyasi süreci işleterek tüm Libyalıların katılacağı istikrarlı Libya olsun. Yani Libya’nın birliğinden bahsediyoruz.
Ama tüm dünya Türkiye’nin samimi gayretlerini ve barış isteyen tarafın Serrac olduğunu gördü.”
Temastayız
- Libya sürecine ilişkin TBMM’de soruları cevaplayan Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Bir şekilde hem İdlib hem de Libya’da siyasi bir çözümle oradaki sulhün sükûnun sağlanması için gayretlerimizi göstereceğiz. Taraflarla temasımızı sürdürüyoruz. Umudumuz, dileğimiz bir an önce barışın, huzurun hem İdlib hem Libya’ya gelmesi ve akan kanın durması, insanların normal hayatlarına dönmesi” dedi. “Türkiye olarak bölgemizde huzurun hakim kılınması için elimizden gelen gayreti gösteriyoruz. Problemlerin barışçıl yöntemlerle çözülmesinden yanayız. Bu çalışmalar sürüyor” ifadelerini kullanan Akar, gerekirse temaslar için yeniden Moskova’ya gidebileceğini belirterek şöyle konuştu: “Biz Libya ve Serrac tarafı ile güvenlik ve askeri iş birliği mutabakat muhtıramızı imzaladık. Bu çerçevede eğitim, danışmanlık konularında çeşitli çalışmalarımız var. Oradaki dostlarımızla, Libyalı kardeşlerimizle paylaştığımız bilgiler var. Onlara eğitim, danışmanlık konusunda yardımcı olmaya çalışıyoruz.”
